Morgunblaðið - 30.01.1980, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 30. JANÚAR 1980
fHttgmtltfiKfrife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 4.500,00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 230
kr. eintakiö.
Erlendir
fiskmarkaðir
Yerðlag á þorskblokk, ufsa og karfa á Bandaríkjamarkaði
hefur lækkað nokkuð eins og skýrt var frá hér í blaðinu í
gær. Reynslan sýnir okkur, að íslenskt efnahagslíf er mjög
viðkvæmt fyrir öllum slíkum sveiflum og þær geta verið
misstórar. Þess vegna er nauðsynlegt, að vel sé fylgst með
framvindunni og ekki dregið að skýra frá áhrifum hennar.
Þegar Jimmy Carter beitti sér fyrir því, að hætt yrði
kornsölu frá Bandaríkjunum til Sovétríkjanna vegna innrásar
Rauða hersins í Afganistan, var því strax spáð, að meira
framboð á kornvörum á bandaríska markaðnum myndi leiða
til aukinnar kjötframleiðslu. Jafnframt var því haldið fram,
að kjötframleiðsla mundi af sömu orsökum minnka í
Sovétríkjunum og þau hafa meiri þörf fyrir fisk og aðrar
sjávarafurðir. Áhrifin í Bandaríkjunum vegna kornsölu-
bannsins eru ekki byrjuð að koma fram með fullum þunga.
Breytingin á hinum viðkvæma fiskmarkaði endurspeglar hins
vegar þá óvissu, sem óneitanlega ríkir í bandarísku
efnahagslífi. Þegar rætt er um fisksölu til Sovétríkjanna hér á
landi er eins og menn gleymi því jafnan, að Sovétmenn eru
meðal mestu fiskveiðiþjóða heims og hafa síðustu ár framleitt
sjávarafurðir til útflutnings. Það er því misskilningur að ætla
sem svo, að Sovétríkin verði á næstunni gráðug í fisk auk þess
sem verðið, sem þau vilja greiða, dugar skammt miðað við
tilkostnað hér á landi.
I þeim miklu umræðum, sem urðu um olíuviðskiptin við
Sovétríkin á síðasta ári, heyrðist því stundum haldið fram, að
ekki mætti hrófla við óhagstæðum olíusamningi okkar, þar
sem það kynni að leiða til samdráttar í fiskkaupum
Sovétmanna. Þessi röksemd fær alls ekki staðist. Það nægir til
að halda jafnvægi í viðskiptum okkar og Sovétríkjanna, að við
kaupum einn fjórða til einn þriðja af olíu af Sovétmönnum.
Framferði Kremlverja síðustu vikur ætti að vera enn ein
sönnun þess að ekki er vert að stunda önnur viðskipti við þá en
brýnasta nauðsyn krefst. Þeir eru til alls vísir. Til dæmis
skáru þeir 28. desember s.l. olíusöluna til Portúgals
fyrirvaralaust niður um helming. Vikublaðið Tempo í
Lissabon telur, að þessa ákvörðun megi rekja til sigurs hægri-
og miðflokkanna í nýlegum kosningum í Portúgal og með
henni eigi að auka á efnahagserfiðleika landsins.
I olíuviðskiptum Islands hefur nú verið lagður grundvöllur
að innflutningi frá öðrum en Sovétríkjunum og verður sá
áfangi ekki einvörðungu metinn til fjár. Á næstu mánuðum og
árum munu væntanlega skapast olíuviðskipti við næstu
nágranna okkar í Vestur-Evrópu, Breta og Norðmenn. En
hafa íslenskir útflytjendur lagt sig nægilega fram um að selja
varning sinn í Vestur-Evrópu? Hefur til dæmis verið unnið
nægilega markvisst að því að selja frystan fisk í Bretlandi og
löndunum á meginlandi Evrópu?
Neysluvenjur Evrópubúa hafa verið að gjörbreytast undan-
farin ár að því leyti, að frystikistur og annar búnaður til að
geyma fryst matvæli hafa náð vaxandi vinsældum. Banda-
ríkjamenn og jafnvel við höfum verið á undan mörgum
Evrópuþjóðum að tileinka okkur þessa nýju siði. Með
útbreiðslu þessara heimilistækja hefur sala á matvælum tekið
stakkaskiptum og markaður fyrir frystar sjávarafurðir hefur
stóraukist. í þessu sambandi má ekki heldur gleyma þeirri
staðreynd, að með viðskiptasamningi okkar við Efnahags-
bandalag Evrópu eru okkur tryggð hagstæðari kjör til
innflutnings á bandalagssvæðið en til dæmis Norðmönnum.
Minnumst þess einnig, að norskir keppinautar okkar munu nú
verða að draga mjög úr framleiðslu sinni vegna strangra
aflatakmarkana.
Sala á matvælum er viðkvæm fyrir öllum efnahagssveiflum.
Hækkun á bensíni eða skömmtun þess í Bandaríkjunum hefur
til dæmis strax þau áhrif, að samdráttur verður í viðskiptum
matsölustaða við þjóðvegi, þar sem fiskréttir eru vinsælir.
Andsvarið við þeirri óvissu, sem þetta leiðir óhjákvæmilega til
er að hafa sem flest járn í eldinum. Framleiðslan verður að
vera fjölbreytt og einnig markaðirnir. Ástæðulaust er að
einblína jafn mikið á Sovétríkin og gert hefur verið. Brýnt er
að gera stórátak til að efla hlutdeild okkar á fiskmörkuðum
Efnahagsbandalags Evrópu.
Prýðum landið
- plöntum tr jám
Ávarp Vilmundar Gylfasonar menntamálaráðh. við
opnun sýningar Listasafns vegna „árs trésins44
Herra forseti og virðulega
forsetafrú.
Góðir gestir.
A þessu ári verður Skógrækt-
arfélag íslands 50 ára. Einnig á
elsta Skógræktarfélagið, Skóg-
ræktarfélag Eyfirðinga, 50 ára
afmæli á þessu ári. Það er í
tengslum við þessi tímamót sem
Skógræktarfélag íslands beitti
sér fyrir hér að árið 1980 skyldi
nefnt og vera ár trésins á
Islandi.
Ekki þarf að tíunda það, að
áróður fyrir aukinni trjárækt,
bæði til gagns og til prýði, er
góður áróður. Og vel fer á því að
Listasafn Islands skuli leggja
þessum málstað lið, svo náskyld-
ar sem eru fagrar listir og
málstaður skógræktarmanna.
Því hvort tveggja stuðlar að
fegurra og manneskjulegra um-
hverfi — hvort tveggja er hafið
yfir argaþras hins daglega lífs
— hvort tveggja leiðir hugann
frá verðbólgu, stjórnarmyndun
og öðru því af hversdagslegu
tagi, sem angrar okkur í dag, en
er gleymt á morgun.
Hugmyndin um ár trésins er
komin frá Noregi. Þar beitti
garðyrkjufélagið norska sér
fyrir því, að árið 1977 var gert að
ári trésins þar í landi. Árangur-
inn þar þótti mikill, almennur
Vilmundur Gylíason
áhugi á viðfangsefninu stór
jókst, bæði hjá lærðum og leik-
um. Við skulum vona að árangur
hér á landi verði hliðstæður.
Samstarfsnefnd um ár trésins,
þar sem m.a. menntamálaráðu-
neytið á aðild, fjallar um hvern-
ig þessi kynning fer fram. Valin
hafa verið einkunnarorðin: Prýð-
um landið — plöntum trjám. Það
er sannfæring mín, að þessi
kynningarstarfsemi muni takast
vel — eins og raunar er til
stofnað.
Þetta land á eitt sinn að hafa
verið skógi vaxið milli fjalls og
fjöru. Skógi var eytt og landið
varð kuldalegra. Þá lögðu menn
ekki fagurfræðilegt mat á um-
hverfi sitt. Iðnbylting í Evrópu,
tækniframfarir og hagvöxtur
breyttu hugmyndum manna.
Nytsemin ein varð ekki sá algildi
mælikvarði sem hún hafði verið.
Dýrkun á þjóðlegum verðmæt-
um, dýrkun á miðöldum, róm-
antík og nýtt verðmætamat
lagði grundvöll að þekkilegri
hugmyndafræði. Af sjálfu leiðir
að eftir að okkar iðnbylting
hafði átt sér stað, vélvæðing
skipastólsins, komst skriður á
almennan áhuga á sviði fagurra
lista, Áherzla á skógrækt var
hlekkur í þessari keðju. Þannig
er samhengið í tilverunni.
Umhverfisvernd, virðing fyrir
eldri byggð í þéttbýli, styrjöldin
gegn mengun: allt er þetta af
hinum sama toga. Skógrækt er
einnig af þessum toga. Hún er
áherzla á manneskjuleg verð-
mæti í heimi andstæðna; í heimi
hagvaxtar og hungurs.
Megi árangur af þessu ári
verða mikill. Megi þessi sýning
verða hvati árangurs.
Þessi sýning er opnuð.
Mannréttindadómstóll Evrópuráðsins:
Þór endurkjör-
inn sem dómari
ÞÓR Vilhjálmsson var í
gær endurkjörinn sem
einn af dómurum Mann-
Kennedy um
Chappaquiddick:
Sagði að-
eins sann-
leikann
Washington. 29. janúar. AP.
EDWARD Kennedy öldunga-
deildarmaður tjáði kjósend-
um í Nýja Englandi í gær-
kvöldi, að hann hefði sagt
sannleikann og ekkert nema
sannleikann við réttarhöldin
vegna slyssins við Chappa-
quiddick, er farþegi í bifreið
hans, Mary Jo Kopechne, lézt
er hann ók fram af brúar-
sporði.
Þingmaðurinn sagði, að það
væri von sín að kjósendur
tækju tillit til fullyrðinga
hans vegna hins „hörmulega
slyss“, en létu ekki „slúður og
vangaveltur" villa sér sýn.
„Eg veit að margir trúa mér
ekki, en ég sór eið að fram-
burði mínum og í nafni Guðs
fullyrði ég að þá sagði ég
ekkert nema sannleikann,"
sagði Kennedy. í greinum sem
nýlega hafa birzt i Readers
Digest, The Washington Post
og New York Times hefur
framburður Kennedys vegna
slyssins verið dreginn í efa.
réttindadómstóls Evrópu-
ráðsins í Strassborg, en
Þór hefur átt sæti í dóm-
stólnum undanfarin 9 ár.
Hvert aðildarland á einn
dómara í dómstólnum og á
undan Þór sátu þar fyrir
íslands hönd Einar Arn-
alds og Sigurgeir Sigur-
jónsson
Dómstóllinn hefur starfað í 20
ár og fengið rúmlega 30 mál til
meðferðar. Þór hefur dæmt í um
þriðjungi þeirra og þeirra á meðal
í svokölluðu írlandsmáli, sem var
út af meintum pyntingum á föng-
um í írlandi, og Sunday Times-
málinu, sem var um lögbann við
birtingu greinar um Thaledomid í
Sunday Times. Bæði þessi mál
vöktu mikla athygli á sínum tíma.
íslenzkt mál hefur aldrei komið
fyrir dómstólinn, en frá hinum
Norðurlöndunum nokkur frá Sví-
þjóð og eitt danskt mál. Þór
Vilhjálmsson hélt til Strassborgar
í dag til starfa í Mannréttinda-
dómstólnum.
Bandaríkjaþing
hundsa ÓL
WashinKton, 29. jan. AP.
ÖLDUNGADEILD Bandaríkja-
þings samþykkti með 88 atkvæð-
um gegn 4 í dag að hvetja alla
Bandaríkjamenn, ekki aðeins
íþróttamenn, til að hundsa Ól-
ympíuleikana í Moskvu í sumar,
ef leikarnir fara fram samkvæmt
áætlun og sovézka innrásarliðið
verður ekki farið frá Afganistan.
Alþjóða Ólympíunefndin er
hvött til þess að aflýsa leiknum,
fresta þeim eða halda þá annars
staðar, en nefndin hefur þegar
gefið til kynna að hún muni hafna
þeirri beiðni. Pulltrúadeildin hef-
ur samþykkt svipaða áskorun.
Edward Kennedy öldungadeild-
armaður greiddi ekki atkvæði þótt
hann væri staddur í þinghúsinu.
Kennedy hefur sagt að hann styðji
afstöðu forsetans, en telji það
aðeins táknræna ráðstöfun sem
lítið gildi hafi að hundsa leikana.
Ólympíunefndin er einnig hvött
til þess að athuga þann möguleika
að flytja sumarleikana til varan-
legra heimkynna í Grikklandi, þar
sem þeir urðu til, og vetrarleikana
á varanlegan mótstað. Sumir
stinga upp á Sviss eða Austurríki í
því sambandi.