Morgunblaðið - 31.01.1980, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. JANÚAR 1980
Rúnar Vilhjálmsson félagsfræðinemi:
Fóstureyðingar —
morð eða mannréttindi
Það varð á vegi mínum ung
kona nú fyrir skemmstu. Hún
sagðist vita að ég væri einn af
þeim mönnum, sem hafa brenn-
andi andúð á fóstureyðingum.
Hún kvaðst vilja ræða þessi mál
við mig. Fátt gat glatt mig meira.
Þessi kona renndi enn frekari
stoðum undir grun minn um það,
að fólkið í þessu landi hugsar
kannski nóg um þessi mál, en
talar of lítið um þau. Konan hélt
að fóstureyðingarlöggjöfin í land-
inu væri mun strangari en hún í
raun er. Þess skal getið, að í stuttu
máli leyfast fóstureyðingar af
læknisfræðilegum ástæðum, ef um
nauðganir er að ræða og af
félagslegum ástæðum.
— Ekki vissi ég að konur, sem
eiga erfitt með að framfleyta
börnum sínum eða treysta sér ekki
af öðrum félagslegum ástæðum til
að eiga þau, geti fengið fóstureyð-
ingu, segir konan. Eg er viss um
að mikill meirihluti íslenskra
kvenna er andvígur þessu. Það á
ekki að leysa félagsleg vandamál
með fóstureyðingum, heldur á
samfélagið að bera ábyrgðina og
leysa þessi félagslegu vandamál,
t.d. með aukinni fjárhagsaðstoð
við einstæðar mæður. Hins vegar
er ég viss um að það er til margt
fólk hér, sem vill leyfa fóstureyð-
ingar af öðrum ástæðum. Hvað
segir þú um það? Hvað með konur
sem eru haldnar geðsjúkdómum
eða konur sem vitað er að gangi
með þroskaheft börn?
— Mig langar fyrst að segja
það, segi ég, að ef hægt væri að
réttlæta fóstureyðingar, skipti
ekki máli í sjálfu sér hvort
meirihluti kvenna og karla væri á
móti þeim eða ekki. Það er hvort
sem er alltaf minnihlutinn sem
notfærir sér fóstureyðingarnar.
Mikilvægur þáttur lýðraeðis er
fólginn í því að gæta þess, að
meirihlutinn nái ekki að kúga
minnihlutann, einmitt í svona
málum. Aðalatriðið er hins vegar
það, hvort fóstureyðingar eru yfir
höfuð réttlætanlegar og á því
veltur, hvort þessi minnihluti á að
fá fóstureyðingum framgengt. Þú
spurðir um konur, sem gengju með
sannanlega þroskaheft börn, eða
konur sem væru með geðsjúk-
dóma. Þegar við erum að skoða
slíkar undantekningar, verðum við
að gæta okkur á því að taka ekki
um of mið af foreldrunum, heldur
einnig að taka tillit til hinna
verðandi barna. Fjórði hver
maður á Islandi á við einhvers
konar þroska- eða hreyfihömlun
að glíma. Þetta er hátt hlutfall.
Stór hluti þessa fólks fæddist í
þennan heim með einhver af-
brigðileg einkenni; líkamleg oft-
ast, andleg stundum. Margt af
þessu fólki á lífi sínu það að
þakka, að þegar það fæddist var
ekki til löggjöf sem fyrirbyggði, að
það fengi að komast í heiminn.
Þegar margt þetta fólk fæddist
voru læknavísindin ekki heldur
komin á það stig, að hægt væri að
greina, hvort um afbrigðileika hjá
fóstri væri að ræða. Nú er þetta
fólk úti í þjóðfélaginu. Margt
vinnur það þjóðnýt framleiðslu-
störf. Og frá öllum þeim, sem ég
þekki og geta kallast þroskaheftir,
stafar ylur og innri styrkur,
stundum meiri en maður á að
venjast.
Öll erum við sammála um að
skapa þessu fólki sömu lífsskilyrði
og alheilbrigðu fólki og sér þess
víða merki í löggjöf. En hins vegar
getum við, mörg okkar hinna
heilbrigðu, ékki fallist á að þetta
þroskahefta fólk eigi sömu rétt-
indi til lífs og aðrir. Þetta sést
best á því, að löggjöfin heimilar
Urdráttur
úr
samtali
móður með sannanlega þroskaheft
barn að fyrirgera þessu lífi undan-
tekningalaust! Hér er alvarleg
veila í siðferðinu. Lífsrétturinn er
frumréttur sérhvers einstaklings,
síðan koma önnur réttindi á eftir.
Og skyldur mannsins felast í því
að varðveita þessi réttindi. Þeim
skyldum hefur maðurinn nú
brugðist.
— Hálf er ég hrædd um, segir
nú konan, að rauðsokkum finnist
að konunni vegið með þessum
orðum þínum, um að skylda kon-
una til að eiga sín börn undan-
tekningalaust.
— Mig varðar ekki um athuga-
semdir rauðsokka í þessu sam-
bandi, segi ég. En þú talar eins og
rauðsokkur séu einhverjir full-
trúar kvenna á íslandi. Ekki veit
ég hvaðan þær hafa það umboð.
Sennilega hafa þær veitt það
sjálfar. En vegna rauðsokka og
reyndar fleiri aðila langar mig að
geta þess, að hér eru á ferðinni
aðilar, sem hafa kröfugerð að
markmiði. I umfjöllun slíkra aðila
gleymast oft allar skyldur, því
eingöngu er horft í réttindin.
Þetta er auðvitað þröngsýni. Og
slíkri þröngsýni hættir oft til
ábyrgðarleysis. Rauðsokkur heyr-
ast t.d- halda því fram stundum,
að konan eigi rétt á að ráða yfir
líkama sínum sjálf. Ef það er
almennur hugsunarháttur, að
konan eigi að fá að ráða því sjálf,
hvort hún fyrirgeri því lífi sem
hún gengur með eða ekki, er
algjörlega horft fram hjá því, að
karlmaðurinn hefur oft ekki síðri
tilfinningar til hins verðandi
barns en konan. Auk þess skapast,
í þessari hættulegu réttindaum-
ræðu, hætta á því, að dragi úr
þeirri ábyrgð sem ætti að fylgja
kynlífi konunnar. Kynlífið verði
að saklausum leik, þar sem fylgi-
kvillunum, börnunum, sé bara
eytt! Þetta getur endað á þann
hroðalega hátt, að fóstureyðingar
verði enn ein tegund af getnaðar-
vörnum. Þarna erum við komin
eins langt frá náttúrulegu eðli og
mest má verða. Auk þess horfum
við fram hjá lífsrétti barnsins, en
það er það alvarlegasta.
En við sumar rauðsokkur, og
reyndar aðrar, sem stundum taka
eigingjarna afstöðu til lífsins,
myndi ég geta nefnt tvö eigingjörn
rök, sem bæði mæla gegn fóstur-
eyðingum, ef þetta fólk hefði
neitað röksemdum mínum til
þessa. Eitt er það, að mikill fjöldi
kvenna virðist aldrei bíða þess
bætur á sálarlífi sínu að hafa
framkvæmt fóstureyðingu.
Reyndar er erfitt að fá upplýs-
ingar um þetta mál, en svona
virðist það vera. Fóstureyðingin,
sem í upphafi átti að leysa einhver
vandamál konunnar, kallar oft
yfir hana enn stórkostlegri vanda-
mál; samviskubit yfir tortímdu
lífi. Annað mætti nefna. Veru-
legur hluti þeirra kvenna, sem
lætur framkvæma fóstureyðingar,
getur aldrei eignast barn framar,
verður ófrjór. Þetta þykja sumum
„nútímakonum" ef til vill léttvæg
mótrök, þegar það sýnist verða æ
algengara í okkar ónáttúrulega
samtíma, að konur geri sig ófrjóar
á jafn sjálfsagðan hátt og menn
fara til tannlæknis. Mér skilst að
þetta megi jafnvel gera án þess að
eiginmaður fái þar nokkru um
ráðið. Það versta sem kæmi fyrir
þessar „nútímakonur" væri, að
þær skildu við manninn sinn eða
hreinlega misstu hann, kynntust
síðan öðrum manni sem þær
langaði að eignast með börn.
Ýmisleg önnur ógæfa tengd
ófrjóseminni gæti auðvitað hent
þessar „nútímakonur".
— Já, segir nú viðmælandi
minn, mér finnst margt í heimin-
um í dag benda til úrkynjunar og
ég get að miklu leyti fallist á það
sem þú segir, en þá dettur mér
annað í hug. Nú getur það auðvit-
að gerst, að konum sé misþyrmt af
sterkari aðilanum, þeim sé nauðg-
að. Hvað segir þú um það?
— Jú, það er rétt. Löggjafinn
Ólafur Sigurgeirsson, formaður Lyftingasambands íslands:
Þátttaka í Ólympíuleikum liður i
okkar stöðugu sjálfstæðisbaráttu
Rétt um mánuður er síðan
þjóðin hér norður við Dumbshaf
fagnaði komu ársins 1980. Margir
fögnuðu árinu á sama hátt og með
sama hugarfari og öðrum árum
hafði verið fagnað fram að þessu,
aðrir fögnuðu því sem ári, sem
lengi hafði einungis hillt undir í
blámóðu fjarskans, en var nú Ioks
orðið að veruleika. Ári þar sem
okkar fremstu íþróttamenn áttu
að uppskera fyrir sínar þrotlausu
æfingar þátttökurétt í Ólympíu-
leikum.
Hjá erlendum íþróttamönnum
er málum eins farið og hjá
íslenskum. Ólympíuþátttaka er
með háleitustu markmiðum og
raunar grundvöllur æðsta
draumsins, ólympíugulls. En
íþróttamenn eru víst bara spila-
menn eða taflmenn þeirra, sem
valdataflið tefla í heiminum.
Þeirra tilfinningar og vonir skipta
gjarnan engu máli, ef teflt skal til
sigurs. Ekki skipti það skæruliða
PLO nokkru, er ísraelskir íþrótta-
menn voru myrtir í Múnchen 1972,
ekki skipti það ráðamenn Afríku-
þjóða nokkru, er íþróttamönnum
þeirra var sagt að sitja heima
1976, ekki skiptir það Carter
Bandaríkjaforseta nokkru, er
hann nú vegna íhlutunar sovét-
manna í Afganistan æsir þjóðir
heims upp í að láta íþróttamenn
sína jarðsyngja vonir bundnar
svita liðinna ára.
Allt þetta var gert og er gert í
pólitísku skyni og eitt ekki öðru
verra að nokkru leyti, þó að manni
finnist sem nú sé verið að fórna
íþróttamönnum til að bæta úr
ágöllum Sameinuðu þjóðanna,
ágöllum sem öll stórveldi vilja
viðhalda, þ.e. neitunarvaldi sínu.
Þjóð Carters forseta ætti nú að
minnast fordæmingar sinnar á
tveimur bandarískum blökku-
mönnum, sem notfærðu sér verð-
launaafhendingu á Ólympíuleik-
unum i Mexico 1968 til að mót-
mæla innanríkismálum heima
fyrir. Þá voru allir sammála um,
að íþróttir og pólitík færu ekki
saman.
Mörg ár eru nú síðan þjóðir
heims ákváðu að fela Sovétríkjun-
um að halda Ólympíuleikana 1980.
Ekki eru þó það mörg ár síðan, að
öllum hafi ekki verið sú staðreynd
ljós, að Sovétríkin eru stórveldi
sem hikar ekki við að berja á
nágrönnum sínum, ef þeim sýnist
svo. Það sýndu þeir í Póllandi eftir
stríð, í Ungverjalandi 1956 og í
Tékkóslóvakíu 1968. Sovétmenn
eru hvorki betri né verri í dag en
þeir voru þá.