Morgunblaðið - 22.02.1980, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 22. FEBRÚAR 1980
Afganska þjóðin hefur sameinast um einn óvin
FYRRI HLUTI
Soveskar
ílutningavélar
á flugvellinum
í Kabúl
Mf
m
Afganskir upp-
reisnarmenn með
riffla og gamal-
dags fallbyssu
Við erum her til að hjaipa,
segja sovéskir hermenn
og andinn meðal
þeirra er góður
Sovéskir
skriðdrekar í Afganistan

Hinn kunni fréttamaður AP, Marc-
us Eliason, dvaldi í einn mánuð í
Afganistan þar sem hann aflaði frétta
um innrás Sovétríkjanna í landið.
Hann eins og aðrir vestrænir frétta-
menn varð að sætta sig við stranga
ritskoðun yfirvalda.
í byrjun mánaðarins hvarf Marcus
Eliason, ásamt brezku blaðamönnun-
um Liz Thurgood frá The Guardian og
Richard Balmforth frá Reuters. Þau
komust þá i heimsfréttirnar. Þau
höfðu farið frá Kabúl áleiðis til
Salangsskarðs í norðurhluta landsins.
Eftir að Marcus fór frá Afganistan
skrifaði hann grein um ástandið í
landinu og birtist fyrri hluti hennar í
blaðinu í dag.
Með hækkandi sól í hinu
hrjóstruga landi Afganistan,
þegar snjóa hefur leyst, munu
bardagar hefjast. „Mujahiddin"
— hinir heilögu hermenn íslams
— munu koma niður úr fjöllun-
um og reka sovéska innrásarliðið
af höndum afgönsku þjóðinni.
Þannig hljóðar afganski spá-
dómurinn. Þessi spádómur um
hina heilögu hermenn íslams er
hafður yfir aftur og aftur, jafnt
meðal hárra sem lágra, jafnt
meðal landeigenda sem smá-
bænda, meðal leigubílstjóra sem
stúdenta, meðal kráareigandans
í Hindu Kush-fjöllum sem
minjagripasalans við landamæri
Sovétríkjanna og Afganistans.
Afganistan hefur um árhundr-
uð verið eins og á milli steins og
sleggju, milli Breta og Sovét-
manna. Afgönum tókst að halda
sjálfstæði sínu. Þeir ráku Breta
af höndum sér á síðustu öld.
„Land hinna þrjózku", eitthvað á
þessa leið útleggst nafnið Afgan-
istan. Uppreisnarmenn vonast
nú til að landsmenn feti í fótspor
feðra sinna og reki útlendinga á
brott, rétt eins og þegar forfeður
þeirra ráku Breta úr landinu.
Sagan hefur sterk ítök meðal
landsmanna, landið byggir stolt
þjóð og minningin um afrek
feðranna er ljóslifandi. Þessi
minning gæti orðið sá neisti,
sem kveikti það bál, er yrði
Sovétmönnum um megn að
slökkva.
Riffill gegn
skriðdreka
Sovéskar hersveitir streymdu
til landsins skömmu fyrir jól og
sovéskir hermann, búnir full-
komnustu vopnum úr vopnabúri
sovéska hersins, mættu upp-
reisnarmönnum vopnuðum riffl-
um frá tímum fyrri heimsstyrj-
aldarinnar. Aður en Sovétmenn
komu til landsins höfðu upp-
reisnarmenn barist gegn stjórn-
völdum í Kabúl með þessum
sömu vopnum. Þeir höföu náð á
sitt vald víðáttumiklum land-
svæðum. Þeir höfðu náð mikil-
vægum samgönguleiðum á sitt
vald og ýmsum helgustu stöðum
þessa hrikalega og jafnframt
fallega lands.
Þrátt fyrir stórsigra gegn
stjórnvölcfum, er þá höfðu sov-
éska hernaðarráðgjafa til stuðn-
ings sér, er ólíklegt að uppreisn-
armenn reynist Rauða hernum
mikil hindrun. Vestrænir dipl-
ómatar í höfuðborginni sjá þess
engin merki að sovéskir her-
menn verði kallaðir heim. Al-
menningur í landinu þarf ekki
annað en að líta út um gluggann
hjá sér til að sjá, að Sovétmenn
hyggja á langa dvöl í landi
þeirra. Daglega fara sovéskir
flutningabílar yfir Amu Darya-
fljót á landamærum ríkjanna.
Stórar Antonovflutningavélar
koma reglulega með nýja her-
menn, sem er ekið til höfuðborg-
arinnar í löngum lestum flutn-
ingabíla. Afganir vonast til að
Sovétmenn eigi fyrir höndum
svipaða baráttu og Bandaríkja-
menn í Víetnam — og að lokum
muni þeir gefast upp fyrir
ódrepandi baráttuþreki þjóðar-
innar og snúa heim.
En Sovétmenn hafa yfir að
ráða háþróuðum vítisvélum, þeir
hafa þyrlur vopnaðar eldflaug-
um, skriðdrekar elta uppi upp-
reisnarmenn og séu hindranir í
vegi þá er þeim einfaldlega rutt
á brott. Sé skarð rofið í veg þá
koma sovéskar herdeildir og á
skömmum tíma hefur bráða-
birgðabrú verið sett upp. Afgan-
istan er ekkert Víetnam, —
uppreisnarmenn geta ekki farið
huldu höfði í hitabeltisfrum-
skógum. „Margir ræða með blík í
augum um, að Sovétmenn hefðu
átt að nema lærdóm Breta, áður
en þeir komu — að Afganir muni
aldrei lúta erlendri stjórn,"
sagði einn diplómat í Kabúl og
hann bætti við, „svo kann að
hafa verið fyrir öld á tímum lítt
þróaðra vopna. Þá var það riffill
gegn riffli. En ef einhver heldur
að Afganir muni endurtaka sög-
una og sigra Rauða herinn, þá
hlýtur hann að vera vitskertur."
„Við erum hér
til að hjálpa“
Margir telja, að Sovétmenn
hafi misst þrjú þúsund menn
fallna, en meðal sovéskra her-
manna virðist andinn góður.
Sovéskur hermaður á vakt við
Salangskarð í Kindu Kush-
fjöllum sagði aðspurður við
fréttamann, að hann væri ein-
ungis að gera „skyldu sína“ og
bætti við: „Þú verður að skilja að
hér er ekki um íhlutun að ræða.
Við erum hér til að hjálpa.“
Diplómatar í Kabúl reyna að