Morgunblaðið - 25.03.1980, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. MARZ 1980
17
beiti sér fyrir því, að nú þegar
verði afnumdar allar reglur, sem
takmarka frelsi iðnfyrirtækja til
verðlagningar eigin framleiðslu og
þeim þannig sköpuð sama aðstaða
og erlendum keppinautum hvað
þetta snertir. F.I.I, varar alvar-
lega við stefnu ríkisstjórnarinnar
í verðlagsmálum, eins og hún
kemur fram í málefnasamningi.
Með henni er hætta á stórfelldum
taprekstri iðnaðarins, t.d. ef er-
lend hráefni valda meiri verð-
hækkunarþörf en rúmast innan
stefnumarkanna. Jafnframt er
iðnaðinum sköpuð önnur og verri
aðstaða en innfluttum iðnaðarvör-
um.“ Tilvitnun lýkur.
Eftir fundinn með forsætisráð-
herra 25. febrúar skrifaði félagið
Verðlagsráði og krafðist þess, að
þar sem innlend framleiðsla ætti
nú í beinni, óverndaðri samkeppni,
skyldu sömu reglur gilda um
verðlagningu innlendra iðnaðarv-
ara og innfluttra. Var bréfið síðan
ítrekað hinn 12. mars, þar eð
málið hafði þá ekki enn verið rætt
í Verðlagsráði.
Samkvæmt þeim fregnum, sem
ég hef bestar, hefur þetta mál enn
ekki verið tekið fyrir í Verðlags-
ráði, hvað þá erindinu svarað.
Grundvöllur
gengisskráningar
Það er staðreynd sem óþarft er
að fara mörgum orðum um, að
gengi íslensku krónunnar hefur
hingað til fyrst og fremst verið
miðað við hag og þarfir sjávarútv-
egsins.
í byrjun mars 1979 gerði hag-
deild F.I.I, tilraun til að reikna út
hvaða áhrif hin mismunandi
starfsskilyrði iðnaðar og sjávar-
útvegs hefðu á grundvöll geng-
isskráningarinnar. Kom þá í ljós,
að sjálfur grundvöllurinn var
skekktur um 3,6%. Eins og ég
sagði áðan, álít ég að með þessu
háttalagi séu íslensk stjórnvöld að
styrkja og vernda erlenda
framleiðendur fyrir samkeppni
íslenskra iðnfyrirtækja, bæði
hérlendis og erlendis.
Aðlögunargjald
Það vakti því miklar vonir er
iðnaðarráðherra, Hjörleifur Gutt-
ormsson, hófst handa um það á
síðastliðnu vori að fá jöfnunar-
gjaldið hækkað til að bæta hér
um. Úr því varð ekki, en þess í
stað var tekið upp nýtt gjald,
aðlögunargjaldið, samþykkt, bæði
hérlendis og erlendis.
Það var og er skoðun F.Í.I. að
eina frambærilega röksemdin
fyrir aðlögunargjaldinu sé, að því
sé ætlað að jafna að nokkru það
uppsafnaða óhagræði rangrar
gengisskráningar, sem iðnaðurinn
býr við, vegna þess að honum eru
búin önnur og enn hraksmánar-
legri starfsaðstaða en sjávarút-
vegurinn býr við, en að sjálfsögðu
var ekki boðlegt að koma fram
með þessa röksemd í Genf og
Bruxelles. Jafnframt var ljóst, að
hér var aðeins um tímabundna
neyðarúrlausn að ræða, þar til
starfsaðstaða iðnaðarins hefði
verið leiðrétt.
Álagning þessa gjalds rétti þó
einungis hlut þess iðnaðar, sem
selur framleiðslu sína á heima-
markaði í samkeppni við innflutn-
ing, sem aðlögunargjald leggst á,
en hvorki útflutningsiðnaðar, né
þess hluta iðnaðarins, sem selur
framleiðslu sína í samkeppni við
innfluttar vörur, sem gjaldið
leggst eKKi á.
Hinn 8. nóvember sl. ákvað
ríkisstjórn íslands samkvæmt til-
lögu þáverandi iðnaðarráðherra,
Braga Sigurjónssonar, að end-
urgreiða útflutningsiðnaði og
þeim hluta heimamarkaðsiðnaðar,
sem ég gat um hér áðan, það
uppsafnaða óhagræði, sem röng
gengisskráning veldur þeim, og
nota til þess hluta af tekjum af
aðlögunargj aldinu.
Mátti með sanni segja að loks
þá, þegar 53 dagar voru eftir af
aðlögunartímanum, hafi iðnaður-
inn búið við nokkurn veginn rétta
gengisskráningu og er allt tal um
útflutningsstyrki í þessu sam-
bandi alveg út í hött.
Ég fullyrði, að allur iðnaðurinn
fagnaði mjög þessari ákvörðun
ríkisstjórnarinnar og stjórn fé-
lagsins leit svo á, að hér væri um
stefnumótandi ákvörðun að ræða
og að sami háttur mundi á hafður,
þar til starfsskilyrði sjávarútvegs
og iðnaðar hefðu verið samræmd.
Til að undirstrika þessa skoðun
félagsins, ritaði stjórn félagsins
fjárveitinganefnd Alþingis bréf
hinn 1. febrúar. Skýrði hún þar
sjónarmið félagsins í þessu máli
og lagði þunga áherslu á, að ekki
yrði kvikað frá þeirri stefnu, sem
mótuð hefði verið með ákvörðun
ríkisstjórnarinnar frá 8. nóvem-
ber 1979, enda hefði enn ekkert
verið gert til að jafna starfsað-
stöðu sjávarútvegs og iðnaðar. Og
í títt nefndu bréfi félagsins til
ríkisstjórnarinnar 11. febrúar
sagði að félagið teldi óhjá-
kvæmilegt að sama stefna og
mörkuð var í nóvember 1979 yrði
lögð til grundvallar ráðstöfun
tekna af aðlögunargjaldi á árinu
1980.
Svar við þessu mikilvæga
sanngirnismáli barst í frumvarpi
því til fjárlaga, sem nú liggur
fyrir Alþingi, en þar er ekkert
tillit tekið til skoðana félagsins
og fyrirtækin enn á ný skilin eftir
á köldum klaka með ranglega
skráð gengi. Ég trúi því ekki að
þeir menn, sem þessu hafa ráðið,
hafi gert sér grein fyrir því hvaða
afleiðingar þessi ákvörðun þeirra
mun hafa á atvinnuástandið í
landinu.
Treysti ég því, að iðnaðarráð-
herra muni beita sér af alefli fyrir
því, að stefna sú er mörkuð var 8.
nóvember 1979 standi óhögguð og
þá jafnframt að hann útvegi fé úr
sameiginlegum sjóði landsmanna
til þeirra iðn þróunaraðgerða, sem
nauðsynlegar eru. Það er óhugs-
andi að það sé rétt að byggja
iðnþróun á rústum þess iðnaðar,
sem eyðilagður hefur verið vegna
skammsýni stjórnvalda. Það er
algjörlega óþolandi ástand að geta
ekki einu sinni treyst því að
jákvæð, stefnumótandi ákvörðun
ríkisstjórnar íslands um jafn
mikilvægt málefni og gengis-
skráningin er, skuli fá að standa
óbreytt. Nóg er nú óvissan samt.
Ég vil ítreka það, að verði ekki
nú þegar gert það kerfisbundna
átak, sem Jóhannes Nordal talaði
um í fyrra, til að jafna á þessu ári
starfsaðstöðu iðnaðar og sjávar-
útvegs, er alveg óumflýjanlegt að
framlengja verður lög um aðlög-
unargjald um næstu áramót. Því
aðlögunargjald verðum við að
hafa meðan aðlögun stjórnvalda
að fríverslun stendur yfir.
Tollamál
Einn kafli í bréfi félagsins til
ríkisstjórnarinnar fjallaði um
tollamál, því þótt ótrúlegt sé, er
langt frá því að þau mál séu komin
í heila höfn og það, þrátt fyrir
vilja Alþingis. Má það raunar
furðu sæta, að enn skuli ráða-
mönnum þjóðarinnar ekki orðið
ljóst, að vélar, tæki, húsnæði og
hvers konar önnur aðföng sam-
keppnisatvinnuveganna geta
aldrei orðið raunhæfur tekjustofn.
Skattlagning framleiðslutækja
hindrar endurnýjun þeirra sem
fyrir eru, stendur í vegi fyrir
þróun nýrra atvinnutækifæra og
stuðlar þannig að versnandi
lífskjörum og enn frekari atgerfi-
flótta en orðið er og rýrir þannig
tekjumöguleika ríkisins í fram-
tíðinni. Slíkt athæfi minnir mig á
söguna um manninn, sem slátraði
gsssinni, 2S21. v?rpti Kulleggjum,
því honum lá svo á að ná eggjun-
um, sem hann hélt vera inni í
gæsinni.
Fjármál
Neikvæðir vextir síðastliðins
áratugs og það verðbólgubrask,
sem það ástand hefur valdið,
hefur eyðilagt lánsfjármarkaðinn
á íslandi, þannig að fé það sem
bankarnir hafa til ráðstöfunar
handa atvinnuvegunum fer sí-
minnkandi.
Ofan á þetta bætist, að á
árunum 1970—1978 — á sjálfum
aðlögunartímanum — tímanum
sem ætlaður var til uppbyggingar
og eflingar iðnaðarins, minnkaði
— já, minnkaði — hlutur iðnaðar í
heildarútlánum innlánsstofnana
um 1/5 hluta, þ.e. úr 14,6% 1970 í
11,8% 1978.
Iðnaðarráðherra skipaði nefnd í
mars 1979 til að kanna hvernig
auka mætti framleiðslu- og
rekstrarlán til iðnaðar. F.Í.I. telur
tillögur nefndarinnar skynsam-
lega tilraun til að snúa af þeirri
óheillabraut, sem við höfum verið
á allan aðlögunartímann og mælir
eindregið með því, að ríkisstjórnin
beiti sér fyrir framkvæmd þeirra.
Félagið telur málið hins vegar svo
aðkallandi, að nauðsynlegt sé að
tillögurnar verði framkvæmdar á
til muna skemmri tíma en nefndin
gerir ráð fyrir.
Hvað snertir fjárfestingalán
iðnaðarins hefur félagið lagt til
við ríkisstjórnina, að Iðnlánasjóði
verði heimilað milliliðalaust að
afla fjármagns erlendis og/eða á
innlendum markaði til starfsemi
sinnar. Með slíkri heimild mundi
Iðnlánasjóði gert kleift að full-
nægja eftirspurn eftir lánum til
arðsamra fjárfestinga í iðnaði.
F.Í.I. telur þá eðlilegt, að Iðnlána-
sjóðsgjald falli niður, en jafn-
framt verði iðnfyrirtækjum heim-
ilað að leggja tvöfalt núverandi
Iðnlánasjóðsgjald í skattfrjálsan
fjárfestingasjóð, sem varðveittur
yrði í fyrirtækjunum sjálfum. Á
sama tíma væri eðlilegt, að
ríkissjóður hætti að greiða fram-
lag til Iðnlánasjóðs.
EFTA-loforð
í þeim samningi, sem iðnrek-
endur gerðu við ríkisstjórn
íslands árið 1969, þegar hugsanleg
aðild íslands að EFTA var til
athugunar, var því lofað, að
íslenskur iðnaður skyldi fá inn-
lend hráefni á eigi hærra verði en
ríkjandi heimsmarkaðsverð væri
hverju sinni.
Framkvæmd þessa grundvallar-
atriðis hefur verið æði risjótt, svo
ekki sé meira sagt. Það var t.d.
ekki fyrr en nú um áramótin,
þegar ákveðið var að sælgæti og
kex skyldu vera á frílista, að
endánlega var frá því gengið,
tæknilega, að framleiðendur þess-
ara vörutegunda skyldu fá
mjólkur- og undanrénnuduft á
heimsmarkaðsverði, en þó eru
hnökrar á framkvæmd þessa máls.
Blómlegustu greinar útflutn-
ingsiðnaðarins, ullar- og skinna-
iðnaðurinn hafa orðið illilega milli
steins og sleggju í þessu máli. Enn
er alls óvitað hvernig baráttu
þessara greina, fyrir því að þeir
fái innlend hráefni sín á sambæri-
legu verði og erlendir keppinautar
þeirra, lyktar. Til að ráða hér
nokkra bót á, ákvað ríkisstjórnin
fyrir viku síðan að hækka niður-
greiðslu ullar til bænda, þannig að
verð til ullarverksmiðjanna nálg-
aðist heimsmarkaðsverð.
Landbúnaðarráðherra skýrði þó
frá því á fundi ullarvöruframleið-
enda á mánudaginn var, að þrátt
fyrir þessa ákvörðun ríkisstjórn-
arinnar, væri enn ósvarað spurn-
ingunni um hver yrði framtíðar-
lausn þessara mála.
Tvennt er þó alveg ljóst í mínum
huga:
1. Islenskir iðnrekendur munu
aldrei geta keypt innlend hráefni
á hærra verði en erlendir keppi-
nautar þeirra eru reiðubúnir að
greiða fyrir þau.
2. Ullarvöruiðnaðurinn stendur
nú, þrátt fyrir lækkað ullarverð
vegna þessara auknu niður-
greiðslna til bænda, hundruðuin
milljóna króna verr en hann gerði
um síðustu aramöt, vegna péiiTár
ákvörðunar ríkisstjórnarinnar að
hætta að endurgreiða honum upp-
safnað gengisóhagræði.
Aukin framleiðni
Augljóst er, að íslenskur iðn-
aður getur því aðeins greitt sam-
bærileg laun og erlendir keppi-
nautar, að hann búi við sambæri-
lega aðstöðu og þeir og að fram-
leiðni hans, þ.e. afköst á starfs-
mann, séu jafn mikil og keppi-
nautanna.
Það er á færi stjórnvalda að
lagfæra hið fyrrnefnda, en það er
bæði á verksviði stjórnvalda og
okkar sjálfra, stjórnenda fyrir-
tækja, að lagfæra og bæta hið
síðarnefnda.
Opinberar aðgerðir
til að auka
framleiðni
í bréfi félagsins til ríkisstjórn-
arinnar er fjallað nokkuð ítarlega
um þessi mál og bent á marg-
víslegar aðgerðir, sem stjórnvöld
geta beitt sér fyrir til að örva
framleiðni.
Við leggjum meðal annars til, að
meira tillit verði tekið til þarfa
atvinnulífsins í hinu almenna
skólakerfi og bendum á, að nauð-
synlegt er að stórauka starfsþjálf-
un og endurmenntun starfsfólks í
iðnaði. Það er furðulegt og mér
óskiljanlegt, að nær öllum þegnum
hins íslenska lýðveldis er gefinn
kostur á ókeypis menntun, en
starfsfólk iðnaðarins er skilið eft-
ir.
Við leggjum áherslu á mikil-
vægi vöruþróunar og leggjum til,
aðlánasjóðum iðnaðarins verði
gert kleift að veita áhættulán
vegna nýrrar framleiðslu.
Ekkert þróað land leggur eins
lítið fé í rannsókna- og þróunar-
starfsemi og ísland og ef við
viljum búa við sambærileg lífskjör
og samkeppnisþjóðirnar, verðum
við að taka upp gjörbreytta stefnu
í þessum málum.
Því var það, eins og ég gat hér
áðan, að við lögðum til þegar ný
skattalög voru til meðferðar vegna
kostnaðar við rannsóknir og
þróunarstarfsemi nú itfebrúar, að
tekinn yrði upp sérstakur skatta-
afsláttur. Þeim mun meiri von-
brigðum olli afgreiðsla og skiln-
ingsleysi Alþingis á fyrrnefndri
tillögu okkar.
Varðandi vöruþróun, vil ég
einnig vekja athygli' á, að eitt
mikilvægasta tæki samkeppnis-
landanna í þeim efnum erv inn-
kaupastefna opinberra aðila. Þar
er henni markvisst beitt til að
örva vöruþróun og tækninýjungar,
en slíkt hefur því miður aldrei
tíðkast hér.
Við bendum einnig á í bréfi
okkar, að ein megin forsenda
aukinnar framleiðni er, að mark-
aðsmálum verði betur sinnt í
framtíðinni, bæði á innlendum og
erlendum mörkuðum. Við teljum
nauðsynlegt að höftum verði aflétt
af útflutningi, höftum sem bæði
eru sett á af hinu opinbera og
lánastofnunum. Við leggjum til,
að útflutningsfyrirtækjum í iðn-
aði verði heimilað að leggja hluta
af söluverðmæti útflutnings í sér-
stakan útflutningsvarasjóð, að
hliðstæðu ábyrgðarfyrirkomulagi
vegna útflutnings og tíðkast í
samkeppnislöndum, verði komið á
og að Utflutningsmiðstöð iðnaðar-
ins verði veitt nægjanlegt fé af
fjárlögum til að skapa henni
viðunandi starfsskilyrði.
Aðgerðir innan
fyrirtækja til
að auka framleiðni
Aukin framleiðni er fyrst og
fremst verkefni fyrirtækjanna
sjálfra. Með því að gera framleiðni
að sérstöku umræðuefni á þessu
ársþingi, vill stjórn félagsins
leggja sitt lóð á vogarskálarnar,
til að hvetja stjórnendur iðnfyr-
irtækja til að sinna framleiðni-
málum meira framvegis.
Við viljum benda stiórnendum
fyrirtækjanna á, að nauðsynlegt
er að koma á meira jafnvægi í
fjárfsstir.^2 milli byggingu, véla,
hjálpartækja og hugvits.
Við viljum hvetja þá til þess að
leggja aukna áherslu á rannsókna-
og þróunarstarfsemi.
Við teljum nauðsynlegt að þeir
geri átak hver um sig eða saman í
starfsþjálfunar- og endurmennt-
unarmálum innan fyrirtækjanna.
Við teljum einnig mikilvægt að
hefja umræður meðal starfs-
manna fyrirtækjanna um mikil-
vægi framleiðniaukningar.
Loks viljum við hvetja stjórn-
endur til að mæla framleiðni
fyrirtækja sinna og fylgjast með
þróun hennar.
Á öll þessi atriði, viljum við
leggja mikla áherslu og félagið er
reiðubúið til að aðstoða iðnfyrir-
tæki eftir föngum á þessu sviði,
eins og tæknideild þesS hefur gert
í vaxandi mæli undanfarin ár.
Framlenging
aðlögunartíma
Portúgal
Árið 1974 gerði F.Í.I. sér fyrst
ljóst, að 10 ára aðlögunartími
stjórnvalda að fríverslun væri of
skammur. Því lögðum við til, að
sótt yrði um lengri aðlögunartíma.
Þessari tillögu okkar var hafnað
og henni var aftur hafnað 1975,
1976,1977,1978 og 1979.
Ég minnist þess ekki að hafa í
raun séð neinar efnislegar rök-
semdir fyrir þessari afstöð.u, en
talað var um að þetta væri ekki
sæmandi, að bókun sex hjá Efna-
hagsbandalaginu mundi aftur
falla úr gildi og síðast, þegar
ríkisstjórn Ólafs Jóhannessonar,
sem tók við völdum 1978 setti það
í stefnuskrá sína að sækja um
framlengingu, var talað um að
málið væri svo flókið og tímafrekt.
Það þyrfti m.a. að leggja málið
fyrir þing allra landanna og því
væri tíminn sem til stefnu væri of
skammur o.s.frv. o.s.frv.
F.I.I. gat aldrei fallist á neinar
þessara mótbára og hélt því jafn-
an fram að slík framlenging væri
auðsótt, ef eftir væri leitað.
Svo gerðist það í apríl í fyrra, að
Portúgalar sóttu um þriggja ára
framlengingu á sínum aðlögun-
artíma. Þá reyndist málið ekki
flóknara en það, að í desember
sama ár var búið að ganga frá
málinu og meira en það. Portú-
gölum var jafnframt heimilað
ýmist að hækka, eða leggja nýja
tolla, á ýmsar vörur, sem þeir hafa
ýmist hafið framleiðslu á, eða
hyggjast hefja framleiðslu á.
Ég tel rétt að skýra frá þessu
máli hér, því ýmsir mætustu menn
hafa talið okkur iðnrekendur fara
með rangt mál, þegar við höfum
fullyrt að framlenging aðlögun-
artíma væri auðsótt mál, ef eftir
væri leitað.
Lokaorð
ísland er gott land og gjöfult, ef
fast er eftir sótt. Þeim mun sárari
vonbrigðum hlýtur það að valda
að hér skuli í mörg ár hafa ríkt
neyðarástand í efnahagsmálum á
þriggja mánaða fresti og ein af
afleiðingum þess er atgerfisflótt-
inn, sem ég talaði um áðan.
Það getur ekki verið skemmti-
legt lestrarefni fyrir neinn íslend-
ing að lesa eftirfarandi klausu í
nýlegri skýrslu frá sendiráði eins
af Efnahagsbandalagsríkjunum
hér í Reykjavík. Tilvitnun.
„Aukinn hagvöxtur (íslands)
hlýtur að byggjast annað hvort á
auknum fiskafla eða aukningu
orkuframleiðslunnar til notkunar
í orkufrekum iðnaði, sem byggður
yrði upp með erlendu áhættufjár-
magni.
Sjálf náttúran kemur í veg fyrir
hið fyrrnefnda og íslenskir stjórn-
málamenn gera hið síðara ómögu-
legt.
Stöðug ógnun vofir yfir því
efnahagslífi íslendinga, annað
hvort ógnun stöðnunar, eða ógnun
minnkandi þjóðartekna." Tilvitn-
un lýkur.
Við skulum vera minnug orða
Quintusar Enniusar: „Reiknaðu
ekki með því að ókunnir geri það
fvrir þía 5em þú getur sjálfur
gert."
Vandamál okkar íslendinga eru
heimatilbúin og því hvílir nú
skýluá t chhur öllum’ sjálfra
okkar og niðja okkar vegna, að
leysa þau.
Ef við viljum búa hér á íslandi,
verðum við að hætta dægurþrasi
um fánýta hluti. Við verðum að
standa saman, sem órofa heild, í
að
— kveða niður verðbólgudrauginn
— bægja burt atvinnuleysisvof-
unni
— stöðva atgerfisflóttann og
— bæta lífskjörin,
en allt þetta getum við gert með
því að beita öllum tiltækum ráð-
um til að auka og bæta fram-
leiðslu okkar og gera veg hennar
sem mestan.