Morgunblaðið - 03.04.1980, Qupperneq 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. APRÍL 1980
71
*
I
langa braut. Þaö var snjór ylir öllu og við
héldum í vélina þar til aö Örn Johnson, en
hann flaug vélinni í öllum reynsluflugunum
fjórum, haföi gefið hreyflinum fullt afl. Þá
slepptum viö og stóðum í snjókófi. Þegar
viö komum út úr kófinu var vélin komin á
loft.
— Aöeins var vélinni flogið einn stuttan
hring í fyrsta fluginu, en lent var í
Vatnsmýrinni. Kom í Ijós í fluginu, aö
þyngdarpunkturinn var of aftarlega. Þaö
var fljótlagaö meö því að færa efri vænginn
aðeins aftur, en viö höfðum gert ráö fyrir
því aö „trimma“ þyrfti vélina til í fyrstu
flugunum. Hún var því oröin rétt „trimmuö“
og „rigguö", eins og þaö kallast á flug-
mannamáli, þegar komiö var aö fjóröa
reynslufluginu, og haföi „flogiö sjálf", þ.e.
flogiö „hands off“ eins og þaö heitir á
flugvélamáli, þ.e. hún hélt flugi þótt
flugmaöur sleppti stjórntækjum. í ööru og
þriöja flugi var farið í nokkra hringi yfir
borginni.
Geröi allar kúnstir
— í fjórða reynslufluginu fór Örn upp í
töluveröa hæö og geröi á henni allar þær
kúnstir sem hún var hönnuö til að gera.
Hann fór nokkrar bakfallslykkjur (,,loop“),
velti henni nokkrum sinnum í láréttu flugi,
og spann henni loks nokkrum sinnum. Mig
veriö vantrúaöir á aö hún færi á loft. Viö
vorum aldrei í neinum vafa um hvort hún
færi á loft eöa ekki, og var þetta því allt
heilmikil upplifun, en því fylgdi aö sjálf-
sögöu sorg aö þurfa aö taka vélina sundur
og fá ekki að fljúga henni meir. Flughetj-
urnar Lindbergh og Grierson skoðuðu
vélina er þeir komu hér við á fjóröa
áratugnum og leist þeim vel á, svo við
höfðum tröllatrú á smíðinni.
Lenti á hrakhólum
— Nú það var ekki um annaö að ræöa
en að taka vélina í sundur, og fórum við
meö hana á verkstæöi okkar í Stálhús-
gögnum. Ætluöum við Björn að geyma
hana þar til betri tíma, en svo var allt í einu
oröið það mikið um flug hór, aö viö
ákváöum aö láta véllna ekki fljúga aftur,
heldur geyma hana sem minjagrip.
— Þaö var síöan aö tveir bræöur, sem
viðriðnir voru flugiö, lýstu áhuga sínum á
vélinni. Ekki vildi ég afhenda hana, en þá
var Björn látinn, og ekkja hans því hlynnt
að vélin yrði lánuð til flugs. Lét ég undan
og Ögnin var flutt út á flugvöll, en skemmst
er frá því aö segja, aö þar lenti hún á
Hér er veriö aö flytja Ögnina úr staö og
gefur stelling vélarinnar til kynna hvernig
hún hefur litið út á láréttu flugi. Greinilega
má sjá eldsneytistankinn á milli efri
vasngjanna.
Gunnar Jónasson viö skrúfuna sem á
sínum tíma var á Ögninni. Skrúfuna hefur
Gunnar varðveitt og hefur hún prýtt
skrifstofu hans, en Gunnar er forstjóri og
eigandi Stálhúsgagna.
Ljósm. Mbl. Kristján.
Rætt við Gunnar
Jónsson „höfund“
Agnarinnar, einu flug-
vélarinnar sem
hönnuð hefur verið
og smíðuð hér á landi
minnir að þetta hafi veriö um viku eftir aö
fyrsta flugiö fór fram. Ég veit ekki hvort
þaö var tilviljun, en þessar kúnstir geröi
Örn yfir kirkjugarðinum í Öskjuhlíöinni.
— En Örn var varla lentur þegar brezkir
offiserar og nokkrir fylgdarmenn komu
askvaöandi og gráir fyrir járnum út á völl.
Voru þeir öskuvondir og bönnuöu frekara
flug. Þeir skipuöu okkur aö taka vélina
sundur, sögöu aö vélin gæti „valdið slysi",
þar sem flugvél á flugi á stríöstímum, þætti
vafasamur fugl. Á stríðstímum væri engin
stund fyrir listflug eöa leikaraflug.
— Þaö var reyndar fyrir algjöra náö aö
Bretar leyföu okkur aö fljúga vélinni. Var
þaö ekki fyrr en Bergur Garðarsson haföi
talaö þá til, en það var ekki þrautalaust.
Viö álitum eftir á að þeir heföu veitt leyfið í
trúnni á aö flugvól sem smíðuö og hönnuö
væri á íslandi gæti aldrei flogiö, þeir heföu
hrakhólum, fór aldrei í loftið og lenti í
niöurníöslu. Enginn skeytti um hana og
vélin var mér glötuö.
— En þá komu til skjalanna menn, sem
hugsuðu fram í tímann, og tóku leyfarnar í
sína vörzlu. Mætti segja mér aö Agnar
Kofoed-Hansen hafi þar veriö framarlega í
flokki, en vélin hefur alla tíö verið í vörzlu
Flugmálastjórnarinnar.
Mikið verk að
gera vélina upp
— Og nú hef ég eftirlátiö Flugsögufélag-
inu minn hlut í flugvélinni, hún var aldrei
seld og ég tel mig því eiga enn í henni.
Félagið hefur fengiö aöstööu til að gera
vélina upp, og það eru áhugasamir menn
sem standa aö þessu fólagi. Gísli Sigurðs-
son, sem geröi Klemmin upp á sínum tíma,
ætlar aö smíöa vélina upp, og kem ég til
með aö hjálpa honum viö það.
— Þaö er mikið verk aö gera vélina upp,
hún er eiginlega bara drasl núna, jafnvel
verr farin en Örninn, Wacoinn, sem viö
Björn heitinn Olsen gerðum upp á sínum
tíma eftir óhapp í Skerjafiröi. Það vantar
alveg hjólastelliö. Og einnig eru allar
vængstífurnar glataöar, en það ættu ekki
að vera mikil vandræöi því samfara aö búa
þær til, þar sem maður er hvort eö er (
rörum allan daginn. Þá vantar hreyfilinn, en
meiningin er aö reyna aö kauþa einhvern
ræfil frá Bretlandi, þaö hljóta að vera til
einhverjir Gipsymótorar þar ennþá. Ein-
hver fékk hreyfilinn úr Ögninni til að setja á
snjósleða. Þeir hjá Flugsögufélaginu ha(a
verið aö reyna að grafast eitthvaö fyrir um
hann, en sennilegt er að hann sé kominn í
drasl. Allavega er Ijóst aö ef þeir hjá
Flugsögufélaginu vissu hvar hreyfillinn
væri, þá myndu þeir grafa hann upp,
jafnvel þótt hann væri djúpt undir ösku-
haug.
— Skrúfan úr Ögninni er til, hana
varðveiti ég á skrifstofu minni, og verður
hún sett í vólina þegar þar aö kemur. Það
mun sjálfsagt kosta mikiö aö gera vélina
upp, en þó held ég aö enginn hafi ennþá
gert sér grein fyrir þeim kostnaði.
Raunveruleg
flugvél á ný
— Þaö er meiningin aö endursmíða
Ögnina í upprunalegri mynd. Hún veröur
aftur aö raunverulegri flugvél og án
nokkurra veikra punkta, en þó er ekki
ætlunin aö hún fari í loftiö á ný. Tilgangur-
inn með endurbyggingunni er aö varöveita
þennan kapítula í íslenzkri flugsögu, en
flugsaga okkar er að ýmsu leyti merkileg.
Allt of margt af hinum gömlu minjum hafa
fariö forgörðum, en gott til þess aö vita aö
nú sé að kvikna verulegur áhugi fyrir því aö
ekki glatist allt sem hann heyrir til,“ sagöi
Gunnar Jónsson að lokum. — ágás.
Leifar Agnarinnar hafa lengi veriö í
geymslu hjá Flugmálastjórn og í síöustu
viku var fariö meö þær á verkstæöi
Flugsögufélagsins þar sem þegar hefur
veriö hafist handa við aö endursmíöa
vélina í upprunalegri mynd. Á vöru-
bílspallinum er skrokkur vélarinnar,
vængir og bensíntankur, en hreyfill
hennar er glataöur, svo og hjóla-
búnaðurinn.
Ljósm. Mbl. Kristján.
EFTIR ÁGÚST ÁSGEIRSSON