Morgunblaðið - 03.04.1980, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. APRÍL 1980
103
Um fugla-
líf á Vest-
fjörðum
HANN BEINIR
YFIR LÖG OG LÁÐ
unda. Því er það nauðsynlegt að
vita hvaða staðir þetta eru, þannig
að hægt sé að koma í veg fyrir
röskun þeirra. Mikilvægustu stað-
irnir eru eins og ég sagði áðan, á
Suðvesturlandi og Vesturlandi. Ef
ég ætti að nefna nokkra af þessum
stöðum og byrja syðst, þá eru það
t.d. fjörurnar við Stokkseyri og
Eyrarbakka, fjörur við Garð-
skaga, ýmsir staðir við Reykjavík
t.d. Hvaleyrarlón, Kópavogur,
Grafarvogur og Leirvogur, nokkr-
ir staðir við Hvalfjörð. Langþýð-
ingarmestu svæðin eru við norð-
anverðan Faxaflóa. Þau svæði,
sem þar er um að ræða, eru leirur
við Borgarnes, leirur milli Hjörs-
eyjar og Straumsfjarðar svo og
Löngufjörur. Nokkrir allþýðingar-
miklir staðir eru við norðanvert
Snæfellsnes og í Breiðafjarðareyj-
um. Á Vestfjörðum eru aðallega
fjórir staðir, sem hafa þýðingu
fyrir þessa hánorrænu umferðar-
farfugla, það eru Vatnsfjörður á
Barðaströnd, Bæjarvaðall á
Rauðasandi, innsti hluti Dýra-
fjarðar og Reykjarfjörður við
Djúp.
Það kom í ljós að tiltölulega
lítið af þessum hánorrænu um-
ferðarfarfuglum höfðu viðkomu í
Önundarfirði, en mikið var þar af
staðbundnum vaðfuglum, sem
dreifðust til varpstöðvanna við
Önundarfjörð og nálæga firði í
maí.
En hvað þá með vaðfuglana,
sem hér eru yfir veturinn?
— Þá liggur ís yfir leirunum og
þær nýtast ekki, svarar Ólafur.
Fuglarnir, sem hér hafa vetursetu,
aðallega sendlingur og tjaldur, eru
í þangfjörum og koma ekki inn á
leirunar fyrr en í marzmánuði.
Þegar Ólafur er spurður hvernig
fólk geti best þekkt þessa fugla,
sem við höfum verið að tala um, ef
það fer að líta eftir þeim, svarar
hann því til að maður verði
einfaldlega að ná sér í fuglabók og
sjónauka. Rauðbrystingurinn sé
að vísu auðþekktur, því hann er
ryðrauður. Tildran svo skræpótt
að hún ætti að þekkjast, en
sendlinginn er erfitt að sjá. Allir
þekki lóuþrælinn, þennan litla
lágfætta vaðfugl með svartan kvið
og langt íbogið nef. Stelkinn þekki
flestir með sína háu, rauðu fætur
segir hann. En hann verpir hér um
allt land. Sanderlan er lítið áber-
andi og er mest á víðáttumiklum
sandströndum fyrir opnu hafi, t.d.
algeng á vorin á Garðskaga.
Æðarfuglinn og stokkönd vori
,auk stelksins, einkennisfuglar Ön-
undarfjarðar, að sögn Ólafs, og
hvergi á Vestfjörðum var meira af
stelk og stokkönd en einmitt þar.
Stokköndin er þarna fyrir vest-
an að nokkru leyti staðfugl. Hún
kemur í fjarðarbotnana áður en
hún fer á varpstöðvarnar. Nýir
fuglar bætast við á vorin. Ekki er
gott að segja hvaðan þá ber að,
enda er mikið af stokkönd allan
veturinn við Suðvesturland.
• Æðarungarnir
hrynja niður
Eitthvað er af æðarfugli í Ön-
undarfirði allan veturinn, en þeg-
ar líður á maí fjölgar þeim mjög.
Talið er að íslenski æðarfuglinn sé
staðfugl. Við Önundarfjörð er
nokkurt æðarvarp, nú samtals um
3000 pör. Kollurnar byrja að
setjast upp um miðjan maí. Blik-
Mikið er af svartfugli, stutt-
nefju, langvíu og álku i Látra-
víkurbjargi, Hælavíkurbjargi og
Hornbjargi, en björgin þau eru
ekki i alfaraleið fuglaskoðara.
Hér þinga álkur.
Þetta kort sýnir svonefnt
pólflug stóru flugfélag-
anna frá Evrópu til Alaska.
Farfuglarnir koma lika
frá Vestur Evrópu, fljúga
um 2000 km leið til íslands
og síðan sumir eftir stutta
hvíld svipaða vegalengd
norður fyrir Grænland
og til Ellesmereeyjar og
fleiri kanadískra eyja.
Fuglalifið er að giæðast á
leirum og gaman að ganga með
sjónum á þessum árstíma
og huga að fugli.
Sáffttt Bay
arnir liggja í fyrstu hjá þeim, en í
byrjun júní taka þeir að yfirgefa
þær. Þeir safnast í hópa, fellihópa,
— fella flugfjaðrir og búkfjaðrir. I
lok júní og byrjun júlí eru þeir
allir ófleygir. Þessir fellihópar eru
yfirleitt inni á fjörðunum. Meðan
á álegu stendur, eta kollurnar
mjög lítið og eru orðnar all
horaðar þegar ungarnir klekjast.
Þær leiða ungana út á sjó, en hver
kolla dvelur tiltölulega stutt með
sínum ungum, oft ekki nema í
mesta lagi í vikutíma, en skilja
svo við þá og safnast í fellihópa
með blikunum. I fellihópunum
keppast kollurnar við að eta.
Hvað verður þá um ungana?
Svar Ólafs er: — Varptíminn nær
yfir a.m.k. mánaðartíma, fyrstu
kollurnar leiða út um miðjan júní.
— Kollur eru að leiða út allan júní
og fram í júlí. HVer kolla gerir
ekki greinarmun á sínum ungum
og ungum annarra kollna og
ungarnir gera ekki upp á milli
kollnanna. Þannig að þegar koll-
urnar eru að tínast í burtu eru
alltaf að bætast við nýjar og nýjar
kollur með nýklakta unga. Á
meðan ungarnir eru að vaxa eru
alltaf fullorðnir kvenfuglar með
þeim. Stundum myndast stórir
hópar af ungum, sem fáeinar
kollur leiða. Þegar ungarnir eru
fullvaxnir safnast þeir í hópa. Yfir
veturinn eru fullorðnir æðarfuglar
og ungir yfirleitt í aðskildum
hópum og halda sig ekki á sömu
stöðum.
Fyrstu dagana efir að ungarnir
fæðast, segir Ólafur, eru þeir mjög
háðir kollunum. Ef þeir blotna,
þurfa þeir að komast undir koll-
una til að hlýja sér, annars verða
þeir innkulsa og drepast. Á þessu
stigi eru ungarnir ákaflega við-
kvæmir og mest öll dauðsföll á
ungum verða fyrstu vikuna í lífi
þeirra. Þeir beinlínis hrynja niður.
Sl. sumar voru afföll á ungum við
Önundarfjörð yfir 90%. Svona
mikil afföll eru alls ekki óvanaleg
hjá æðarfugli, t.d. hafa erlendar
athuganir leitt í ljós að vissir
sterkir árgangar bera uppi stofn-
inn. Það ber og að hafa í huga að
æðarfuglinn er mjög langlífur
fugl. Hver hjón þurfa ekki að
skilja eftir sig nema 2 afkomendur
til að stofninn standi í stað. Nú í
dag er talið að íslenski æðarstofn-
inn sé ekki undir 200.000 pörum.
— Ungarnir lifa á annarri fæðu
en fullorðnu fuglarnir, heldur Ól-
afur áfram útskýringum sínum.
Meðan ungarnir eru litlir, halda
þeir sig grunnt, m.a. í árósum og
fjarðarbotnum og lifa aðallega á
marflóm. Kollurnar, sem með
þeim eru, lifa mikið á sömu fæðu,
en taka þó líka krækling og
doppur. Það gera ungarnir líka,
þegar þeir stækka. Fullorðnu fugl-
arnir í fellihópunum hald sig á
öðrum stöðum. Þeir lifa mest á
kræklingi, einnig kúfiski, krókskel
og öðrum skeljategundum. Einnig
eta þeir nokkuð burstaorma, svo
sem sandmaðk o.fl. tegundir.
— Á svæðinu frá Vatnsfirði á
Barðaströnd og norður fyrir ísa-
fjarðardjúp eru aðallega 8 æðar-
vörp með nálægt 25.000 pörum.
Stærstu vörpin eru í eyjunum, því
æðarfuglinn verpir aðeins þar sem
hann er öruggur fyrir tófunni.
JSjá næstu
síðu