Morgunblaðið - 03.04.1980, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. APRÍL 1980
109
at í Barcelona", sem sýndar voru
er kvikmyndahúsið var opnað.
„Hvíta rottan", frönsk ein-þátta
mynd var svo áhrifamikil, að
meira að segja margir karlmenn
urðu að þerra tárin úr augunum
að sýningu lokinni. Ekki má
gleyma myndinni „Uppskurðir Dr.
Doyens", sem sýnd var sérstaklega
á eftir hinni venjulegu sýn-
ingarskrá, og kostaði aðgangur að
henni 35 aura. Á meðan hún var
sýnd leið daglega yfir 40—50
manns, og voru þeir „vaktir til
lífs“ aftur með Hoffmannsdrop-
um. Er hún hafði verið sýnd í viku,
bað Jón Magnússon bæjarfógeti
mig að hætta að sýna hana, og
gerði ég það. Einkennilegast var,
að þeir sem veikastir voru fyrir,
voru allir háir og sterkvaxnir
karlmenn. Man ég sérstaklega
eftir togaraeiganda nokkrum.
Hann stakk nefinu rétt inn um
dyrnar og horfði á myndina
augnablik. Þegar hann kom út,
buðum við honum Hoffmanns-
dropa, en hann sagðist eigi þurfa
þeirra með. I sömu andránni leið
yfir hann og datt hann niður
tröppurnar niður í forstofuna, en
sakaði þó ekki. Kvöldið eftir fór
alveg eins fyrir ungum manni, er
starfaði í stjórnarráðinu."
Þetta var brot úr endurminn-
ingum Bíó-Petersen. Hann var
• viðriðinn kvikmyndahússstarf-
semi í Reykjavík í 35 ár og
ómótmælanlega einn af frum-
kvöðlum þessa þáttar íslenzks
þjóðlífs.
Á árunum 1926—30 varð bylting
á sviði kvikmyndanna, talmynd-
irnar ruddu sér til rúms. Vorið
1930 fór Bíó-Petersen til útlanda
og samdi við Western Electric um
tal- og tónmyndavélar fyrir bíóið.
Það sýnir framsýni hans, að hann
tók beztu fáanlegu tæki, þó dýr
Hluti áheyrenda á fundinum,
þegar innrásinni í Ungverjaland
var mótmælt. Þarna má þekkja
marga kunna borgara, m.a.
Birgi ísl. Gunnarsson, sem sit-
ur út við gang framarlega á
myndinni, i dökkum jakka og
hvítri skyrtu.
Ljásm. Mbl. Ólafur K. MaKnússun.
væru. Fyrsta talmyndasýning fór
fram 1. sept. 1930.
„Ég kom með talinu“
Árið 1930 keypti nýtt hlutafélag
Gamla Bíó af Bíó-Petersen og er
bíóið enn þann dag í dag starfrækt
sem slíkt. Það er rekið af Hafliða
Halldórssyni og Hilmari Garð-
arssyni. Sýningarstjóri er Ólafur
Árnason og hefur hann gegnt því
starfi allt frá árinu 1930. „Eg kom
með talinu og hef verið hér síðan",
sagði hann sjálfur kómískur, er
Morgunblaðið ræddi við þá þre-
menninga í húsnæði bíósins fyrir
skömmu.
— Nú er Gamla Bíó ekki síður
þekkt sem tónleikahús og hér hafa
margir íslenzkir listamenn komið
fram í fyrsta sinn. Hvaða nöfn eru
ykkur eftirminnilegust á því efni?
Það stóð ekki á svörum og
listinn yrði nokkuð langur, ef
birtur væri hér, en þeir nefndu
m.a. Guðrúnu Á. Símonardóttur,
Guðmund Jónsson, Einar Markan,
Maríu Markan o.fl. Af erlendum
listamönnum nefndu þeir fyrstan
Wolfgang Sneiderham, sem kom
fram fyrst sem undrabarn 12 ára
að aldri og síðan kom hann á ný sl.
vetur, sem kunnugt er, þá píanó-
leikarann Friedman, Kuban-Kós-
akkaflokkinn, dáleiðarann Vald-
osa og þeir sögðu karlakórs-
skemmtanir einnig hafa verið
fastan lið í starfsemi hússins.
Karlakór Reykjavíkur, Fóstbræð-
ur og fjölmargir karlakórar utan
af landsbyggðinni hefðu haldið
tónleika í húsinu.
Ólafur sagðist minnast þess,
þegar Stefán íslandi söng undir
kvikmyndasýningum á dögum
þöglu myndanna. „Ég man sér-
staklega eftir þegar hann söng
lagið Ramóna við mikla hrifningu
áhorfenda."
„Húsið hefur ætíð verið viður-
kennt sem gott hljómleikahús
sökum hljómburðar og söngvarar
segja, að létt sé að syngja hér,“
sögðu þeir Hilmar og Hafliði. „Þá
var húsið ekki síður miðstöð
annarra þátta mannlífsins hér
áður fyrr. Hér voru haldnir fram-
boðsfundir fyrir bæjar- og alþing-
iskosningar, einnig Dagsbrúnar-
fundir og þá oft heitt í kolunum. Á
sviði Gamla Bíós var innrásinni í
Ungverjaland mótmælt 1956,
Kveldúlfsfundurinn frægi var hér
haldinn og margt fleira mætti
telja.
Kinkaði kolli
— ég fletti
Við spurðum Ólaf, sem fékk
ýmis hlutverk önnur en að vera
sýningarstjóri á þessum árum,
hvort hann minntist ekki ein-
hverra skemmtilegra atvika.
„Það væri þá helst, þegar Árni
Kristjánsson píanóleikari var
fenginn sem undirleikari hjá ein-
hverjum frægum söngvara. Það
kom upp á síðustu stundu, að
mann vantaði til að fletta nótun-
um fyrir hann og var mér troðið í
hlutverkið. Ég kunni ekkert á
nótur og vissi því mest lítið um'
hvar hann var staddur á blöðun-
um. Þetta bjargaðist þó einhvern
veginn með því að Árni kinkaði
kolli, þegar fletta átti, en mér leið
nú samt hálfilla".
— Mannfólkið — eru ykkur
minnisstæðir einhverjir af gestum
bíósins?
„Valdimar Norðfjörð bað alltaf
um saéti númer 24 í D-stúkunni, ef
það var ekki laust, fór hann ekki í
bíó. Sveinn í Völundi bað alltaf um
F-stúku 36 og 37 og einnig er Gísli
Jónsson konsúll minnisstæður.
Hann vildi alltaf sitja í A-stúk-
unni,“ sagði Hafliði. Hér áður
þekktu menn sæti hússins og báðu
iðulega um þetta og þetta númer í
ákveðinni sætaröð. Nú segja menn
í mesta lagi „aftarlega fyrir
miðju" — eða „út við gang“.
„Þá var Kjarval fastagestur hér
á sýningum á Fantasíu," sagði
Hilmar. „Það var á síðari árum
Kjarvals. Við buðum honum að
ganga inn þegar hann vildi og
hann kom hér nær daglega og var
algjörlega heillaður af myndinni
og sagði stundum: „Ég þyrfti að
fara vestur um haf og tala við
þessa menn.“ Hafði hann í huga
að benda þeim á efni um hval. Það
er e.t.v. tilviljun að síðar kom
mynd frá Disney, sem hét einmitt
„Hvalurinn".
*
„A hverfanda
hveli“ vinsælust
— Gamla Bíó er áreiðanlega
minnisstætt mörgum, einmitt
fyrir sýningar þess á Walt Disney
myndunum. Hverjar þeirra hafa
verið vinsælastar?
„Þá er áreiðanlega fyrsta að
telja Fantasiuna. Hún hefur verið
sýnd hér þrisvar, fyrst 1946 og má
telja hana eina merkustu mynd
sem bíóið hefur sýnt. í þeirri
ádeilu sem verið hefur á kvik-
myndahúsin um barnamyndaúr-
val þá hefur stundum gleymst að
muna eftir öllum Walt-Disney-
myndunum. Við höfum reynt að
koma til móts við börnin með
SJÁ NÆSTU SÍÐU
Texti:
Fríöa Proppé.
Ljósm.:
Ólafur Kl. Magnússon,
Emilía B. Björnsdóttir
og Ragnar Axelsson
Ljósm. 01. K. Maxnússon.
Margir okkar fremstu söngvara hafa haldið sína fyrstu tónleika á sviði Gamla bíós og aðrir sina siðustu. Á annarri myndinni má sjá Guðrúnu
A. Símonardóttur heiisa með sínum fyrstu opinberu tónleikum hérlendis en á hinni kveður Pétur Á. Jónsson. Undirleikari þeirra beggja er
Fritz Weishappel.