Morgunblaðið - 17.08.1980, Blaðsíða 30

62
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. ÁGÚST 1980

L'rnsjón: Séra Jón Dalbú Hróbjartsson
Séra Karl Siynrbjörnsson
Siyurbur Prilsson
AUDROTTINSDEGI
Hún er á engan hátt verk
mannsins. Sáttargjörðin —
friðþægingin er fólgin í því að
sök mannsins er fjarlægð,
hún birtist í því að maðurinn
að nýju þakkar Guði allt, á
allt sitt undir honum og
frelsast frá því að þurfa að
eiga nokkuð undir sjálfum
sér. Friðþæging, sem væri
Firring
Sáttargjörð merkir, að
komið er á sáttum milli aðila
sem lifað hafa í ósátt. Sátt-
argjörðin felur í sér að sam-
band, sem rofnað hafði, er
tekið upp að nýju og það sem
missættinu olli fjarlægt.
Sú sáttargjörð sem talað er
um í kristinni trú, er sátt-
argjörð milli Guðs og manns,
milli skapara og sköpunar.
Um þessa tvo „aðila“ má
segja, að upphaflega eru þeir
svo nánir sem unnt er að
vera. Sköpunin er ekki nánari
neinum en skapara sínum. Að
lifa sem sköpun er að heyra
skapara sínum til. Aðskilnað-
ur milli sköpunar og skapara
orsakast af því að sköpunin,
það er að segja maðurinn í
þessu tilviki, hefur kosið að
lúta eigin vilja fremur en
vilja skapara síns. Aðskilnað-
urinn á sér þannig rætur í
sjálfræði mannsins. Það sem
aðskilur Guð og mann liggur
þannig í innstu veru manns-
ins. Sjálfræði mannsins
breytir þó engu um það að
hann er eftir sem áður sköp-
un Guðs. Sjálfræðið breytir
þar engu um. Sjálfræðið hef-
ur hins vegar þær afleiðingar,
að maðurinn verður ekki að-
eins viðskila við skapara sinn
heldur einnig innsta eðli sitt.
Líf mannsins er linnulaus
tilraun til þess að vera eitt-
hvað annað en hann er, þ.e.
sköpun. I því er hin raunveru-
lega „firring" mannsins fólg-
in. Maðurinn er fjarlægur
þeim sem hann ætti með
réttu að standa næst og er um
leið fjarlægur sjálfum sér og
útlendingur í eigin tilveru.
Sök mannsins liggur í því að
hafa fjarlægst skapara sinn
og kosið að lúta sjálfum sér
fremur en honum, láta eigin
vilja ráða fremur en vilja
skaparans. Umkvörtun sam-
tíðarinnar um firringu kemur
hvergi nærri kjarna málsins.
í kristinni trú breytist þéssi
umkvörtun í syndajátningu.
Þessari firringu eða að-
skilnaði er best líkt við rofin
tengsl tveggja aðila sem
verða þó stöðugt að umgang-
ast hvor annan. Hin rofnu
tengsl láta þá aldrei í friði,
vegna þess að þeir eru aldrei í
friði fyrir þeim sem þeir hafa
skilist frá. Skaparinn stendur
sköpun sinni nær en sköpunin
sjálfri sér, „þú umlykur mig á
bak og brjóst" (Sálm. 139,5),
„í honum lifum, hrærumst og
erum vér“ (Post. 17,28).
Vegna þessarar nálægðar er
ekki hægt að láta sem ekkert
sé. Aðskilnaðurinn lætur
í öðru lagi boðar fagnaðar-
erindið, að Guð hafi ekki
komið sáttunum til leiðar
með valdboði, heldur í Jesú
Kristi, orðum hans, verkum
hans, þjáningu hans, dauða
og upprisu. Hvarvetna sem
Nýja testamentið talar um
friðþægingu — sáttargjörð —
endurlausn, er vísað til Jesú
Krists og dauða hans á krossi.
I stað þess að nota almætti
sitt, verður Guð að afklæðast
mætti sínum til þess að koma
sáttum á. Það er það sem
gerist með niðurlægingu Jesú
Krists, Drottinn, sem þjónar
(Lúk. 22,27), meistarinn, sem
þvær fætur lærisveina sinna
(Jóh. 13,1), orðið frá Guði,
sem leyfir andmæli gegn sér,
sá sem þekkir ekki synd er
gjörður að synd (2. Kor. 5,21).
Fagnaðarerindið er þess
vegna ekki valdboð, heldur
tilboð. „Vér biðjum í Krists
stað, látið sættast við Guð.“
(2. Kor. 5,20).
Nýja testamentið vísar
heldur ekki einfaldlega til
kærleika Guðs, þegar það
talar um sáttargjörðina,
heldur til kærleika Guðs sem
birtist í Jesú Kristi, athöfn
hans og þjáningu. Sættirnar
verða ekki vegna þess „kær-
leika“ sem „tekur þetta ekki
svo alvarlega" eða „sér í
gegnum fingur", „kærleika"
sem nánast má líkja við
andlegt heilsuleysi. Kærleik-
urinn, sem birtist í Jesú
Friðþæging — sáttargjörð
manninn aldrei í friði. Á bak
og brjóst er maðurinn umluk-
inn þessum aðskilnaði, vegna
þess að á bak og brjóst er
hann umlukinn þeim sem
hann hefur í sjálfræði sínu
Biblíulestur
vikuna 17.—23. ágúst
Sunnudagur 17. ágúst Lúk. 14: 7—11.
Mánudagur 18. ágúst Mark. 9: 33—37.
Þriðjudagur 19. ágúst I. Sam. 17: 40—51.
Miðvikudagur 20. ágúst Lúk. 7:1—10.
Fimmtudagur 21. ágúst Post. 12: 18—25.
Föstudagur 22. ágúst Gal. 1: 11—24.
Laugardagur 23. ágúst Efes. 2: 1—7.
sagt skilið við. Þannig verður
líf mannsins hvort tveggja í
senn, hróp á sættir og flótti
frá sáttum. Tilvera hans
verður árangurslaus tilraun
til að brúa bilið, árangurslaus
vegna þess að firringin orsak-
ast af því að nálægðinni er
afneitað.
Verk Guðs
Fagnaðarerindi er erindi
um það, að Guð hafi fjarlægt
það sem aðskilnaðinum olli.
Tvennt er það sem Nýja
testamentið segir mikilvæg:
ast um þessa sáttargjörð: í
fyrsta lagi að það er Guð, sem
hefur komið henni til leiðar.
fólgin í því að maðurinn gæti
þakkað sér hana sjálfur, fæli
ekki í sér neina sátt, heldur
framhald aðskilnaðar milli
Guðs og manns. Þar sem um
er að ræða jafnræði milli
aðila getur frumkvæði sátta
komið frá hvorum- aðilanum
sem er. En þar sem annar
aðilinn er skaparinn sjálfur,
getur frumkvæðið aðeins ver-
ið hjá honum, og hann einn
getur komið sáttunum, sam-
einingunni, til leiðar. Þess
vegna er friðþægingin boðuð
sem fagnaðarerindi, boðskap-
ur um það sem er þegar
fullgert. „Það var Guð sem í
Kristi sætti heiminn við sig
...“ (2. Kor. 5,19).
Reis á þriðja
degi aftur
upp frá
dauðum
Þegar við kristnir menn
teljum upprisu Krists vera
grundvallarstaðreynd, sem
hefur gildi fyrir gjörvallt
mannkyn, er okkur fullljóst,
að hægt er að efast um þessa
staðreynd og véfengja hana —
alveg eins og alla aðra atburði
löngu liðinnar sögu, einkum
þar sem við stöndum hér
frammi fyrir einstæðum at-
burði, sem á sér enga hlið-
stæðu í mannlegri sögu.
Á hverju byggir kristinn
maður þá sannfæringu sína,
að Kristur hafi raunverulega
risið upp frá dauðum?
Fyrst má spyrja: Hvernig
gátu lærisveinarnir trúað því?
Við eigum frásagnir þeirra
sjálfra um upprisuna. Þær
hafa á sér öll einkenni þess að
vera frásagnir sjónarvotta,
sem urðu furðu lostnir yfir
því, sem gjörðist. Hver og
einn þeirra hefur sagt frá
sínum hluta sögunnar. Þeir
reyndu ekki að samræma þær
og lagfæra til þess að fá fram
eina samhangandi frásögn,
þar sem hvergi væri á blettur
eða hrukka og engum spurn-
ingum ósvarað.
Augljóst er, að það, sem
gjörðist, kom lærisveinunum
á óvart. Þeir höfðu ekki búist
við þessu. Það, sem Jesú
sjálfur hafði sagt þeim um
upprisu sína, hafði verið svo
óhugsandi að þeirra dómi, að
þeir höfðu algjörlega gleymt
því.
Upprisan gjörbreytti öllu í
einu vetfangi. Það sem virst
hafði augljós ósigur, breyttist
í algjöran sigur. í hinu ytra
hafði ekkert gjörst, sem hafði
bætt aðstöðu lærisveinanna. í
augum gyðinganna var Jesús
enn svikarinn, sem tekinn
hafði verið af lífi. En eitthvað
það hafði gjörst, sem skyndi-
lega gaf lærisveinunum ör-
ugga fullvissu um það, að
Kristur hefði haft á réttu að
standa, hann hefði unnið sig-
ur, hann væri sonur Guðs.
Þeir sögðu sjálfir frá því,
hvað það var: Hann var risinn
upp frá dauðum. Þeir höfðu
séð hina tómu gröf. Síðan
höfðu þeir sjálfir séð hann,
talað við hann, fengið skipun
hans um að segja heiminum
frá því, að hann væri lifandi.
Þess vegna þorðu þeir að
prédika í nafni hans. Mann-
lega talað var það algjör
heimska. Það var gjörsamlega
vonlaust verk. Samt gjörðu
þeir það, þótt dauði Jesú hefði
verið þeim algjört ofurefli og
brotið niður vonir þeirra og
trú.
Við höfum fulla ástæðu til
þess að trúa slíkum vottum.
Mannlega talað hlutu þeir
aðeins ofsóknir að launum og
að lokum píslarvætti. En hér
höfðu þeir mætt svo stórkost-
legum atburði, svo umbreyt-
andi og sannfærandi, að eng-
inn efi komst að hjá þeim.
Trúna á upprisu Krists væri
alls ekki lengur að finna í
heiminum, ef einstaklingar
hefðu ekki mætt hinum upp-
risna aftur og aftur í lífi sínu.
Kristin kirkja heldur fast við
þessa trú vegna þess, að allt
líf kirkjunnar er líf í samfé-
lagi við Krist, líf, þar sem
hinn upprisni talar við okkur
og starfar meðal okkar.
Grundvöllur trúarfullviss-
unnar er hér hinn sami og
þegar um er að ræða trúna á
Guð. Fræðilega er unnt að
gefa mismunandi skýringar,
og við verðum að velja. Hin
persónulega sannfæring bygg-
ist að lokum á eigin lífs-
reynslu, á því sem við sjálf
höfum fengið að reyna og sjá.
Kristi, gefur það ekki til
kynna að létt sé tekið á
syndinni, heldur þvert á móti
að hún sé tekin alvarlega, á
þann hátt sem kærleikurinn
einn getur tekið hana alvar-
lega, vegna þess að það er
ekkert sem kærleikurinn tek-
ur eins nærri sér og aðskiln-
aðurinn, hin rofnu tengsl. í
Jesú Kristi birtist ekki hinn
umburðarlyndi kærleikur
heldur hinn líðandi kærleik-
ur. Kærleikurinn friðþægir
ekki fyrir syndina með því að
„slá af“ neinu, heldur ekki
réttlætinu. Friðþægingin er
ekki ósigur réttlætisins, held-
ur sýnir Guð réttlæti sitt í því
að koma á sáttum með þess-
um hætti, það er með þján-
ingu og dauða Jesú, Guð er
ekki náðugur með því að
afneita réttlæti sínu, heldur
er réttlátur þegar hann rétt-
lætir þann sem hefur Jesú
trú. (Róm. 3,24 —26).
Friðþægingin er leyndar-
dómur. Hún er leyndardómur
fagnaðarerindisins og þar
með leyndardómur sjálfrar
tilverunnar. Það er leyndar-
dómur að Guð auðsýnir náð
sína án þess að afneita rétt-
læti sínu, að hann fjarlægir
syndina án þess að taka létt á
henni, hann réttlætir syndar-
ann, án þess að umbera synd-
ina, hann fyrirgefur óvinum
sínum, án þess að afsaka þá. í
stað þess að reyna að svipta
hulu af þessum leyndardómi,
heldur Nýja testamentið fast
við hann með því að vísa
stöðugt til Jesú Krists. Þessi
leyndardómur verður ekki
höndlaður með skynsamleg-
um skýringum, heldur aðeins
í trú á Jesúm Krist.
(Þýtt og cndursagt úr
Tænkning og tro eftir
Rudoiph Arendt).