Morgunblaðið - 17.10.1980, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FOSTUDAGUR 17. OKTÓBER 1980
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 5.500.00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 280
kr. eintakiö.
Fjárlagafrumvarp sem
veldur vonbrigðum
1„fyrsta fjárlagafrumvarpi Alþýðubandalagsins", sem lagt
var fram á Alþingi sl. mánudag, eru engar nýjungar, eins
og ýmsir bjuggust við, aðeins uppstokkun talna. Þar vottar
hvergi fyrir viðleitni til samdráttar í ríkisútgjöldum né
laekkaðrar skattheimtu. Þar er hvergi að finna stefnumið í
stjórnun ríkisfjármála, sem tengzt gætu áformum stjórnar-
sáttmálans um niðurtalningu verðlags og hjöðnun verðbólgu
á árinu 1981, „þannig að á árinu 1982 verði verðbólgan orðin
svipuð og í helztu viðskiptalöndum Islendinga“, eins og það
er orðað í stjórnarsáttmálanum.
Fjárlög ársins 1978, síðustu fjárlög ríkisstjórnar Geirs
Hallgrímssonar, hljóðuðu upp á 139V2 milljarð króna að
niðurstöðutölum. Þetta þóttu himinhá fjárlög í gagnrýni
þáverandi stjórnarandstæðinga, ekki sízt úr röðum Alþýðu-
bandalagsins, sem jafnan eru meiri í orðum en athöfnum.
„Fyrsta fjárlagafrumvarp Alþýðubandalagsins“ hljóðar ekki
upp á 139'/2 milljarð króna, heldur 536 eða hátt í þrefalt
hærri niðurstöðu. Þó á þetta frumvarp — eins og önnur
fjárlagafrumvörp — eftir að hækka í meðförum Alþingis.
Þetta er úttekt fjármálaráðherra Alþýðubandalagsins sjálfs
á því, hvern veg hefur til tekizt að halda verðlagsþróun og
ríkisútgjöldum í skefjum á þeim fáu misserum sem liðin eru
frá því að ríkisstjórn Geirs Hallgrímssonar fór frá völdum
og Alþýðubandalagið fékk stjórnaraðild á ný, 1978.
í fjárlögum ársins 1978 vóru beinir skattar, þ.e. tekju-
skattar og sjúkratryggingargjald, áformaðir. rúmlega 25
milljarðar króna. I „fyrsta fjárlagafrumvarpi Alþýðubanda-
lagsins" eru þessir skattar áætlaðir 9114 milljarður króna.
Hafa hækkað að krónutölu meir en 260%. Svo er að sjá sem
skattheimtan verði enn þyngd um 5 milljarða króna milli
áranna 1980 og 1981, þar sem skattvísitölu er ekki ætlað að
fylgja launabreytingum milli ára. Þessi skattauki fer beint í
eyðsluhítina, því jafnframt er áætlað að auka erlendar
lántökur um 98% (milli fjárlagafrumvarpa 1980 og 1981) til
að fjármagna opinberar framkvæmdir.
Óbeinir skattar, þ.e. verðþyngjandi skattar eins og tollar,
vörugjald, söluskattur o.fl., vóru 112 milljarðar króna í
fjárlögum 1978. í „fyrsta fjárlagafrumvarpi Alþýðubanda-
lagsins" eru þeir áætlaðir 431 milljarður króna; fara
langleiðina í að fjórfaldast frá 1978.
Nú segir það sig sjálft að tekjur og eyðsla ríkissjóðs hljóta
að taka mið af verðlagsþróun í landinu. En stefna
stjórnvalda í ríkisfjármálum, eins og hún kemur fram í
fjárlögum 1980 og fjárlagafrumvarpi nú, fer fram úr þeirri
verðlagsþróun, þ.e. virkar sem verðbólguhvati. Stjórnarsátt-
málinn gerði og ráð fyrir hinu gagnstæða, verðbólguhömlum,
þ.e. niðurtalningu verðlags. Þau markmið hafa í engu staðizt.
Öll ákvæði verðlagsmálaþáttar stjórnarsáttmálans varðandi
„efri mörk ársfjórðungslega á árinu 1980“ sprungu, enda
verður verðbólgan ekki vegin með orðum heldur aðgerðum,
sem ekki hefur orðið samkomulag um í ríkisstjórninni. Þar
stranda allar aðgerðir á Alþýðubandalaginu, nákvæmlega
eins og í vinstri stjórn Ólafs Jóhannessonar, sem sprakk á
liðnu ári. Og í „fyrsta fjárlagafrumvarpi Alþýðubandalags-
ins“ er hvergi að finna stefnumörkun í ríkisfjármálum, sem
samræmist fyrirheitinu um sama verðbólgustig hér á landi
og i helztu viðskiptalöndum okkar þegar á árinu 1982. Þvert
á móti er þar fetaður verðbólguvegurinn með hliðstæðum
hraða og á líðandi ári.
Meðráðherrar fjármálaráðherra haga orðum sínum hóg-
værlega í umsögn um fjárlagafrumvarpið. Tómas Árnason,
viðskiptaráðherra, segir í Tímanum í gær, að frumvarpið sé
„ef til vill ekki eins sterkt og æskilegt væri til þess að draga
úr verðbólgu“. Hann gagnrýnir og ýmis atriði, eins og
aðlögunargjald af iðnaði, sem hann segir að lofað hafi verið
að fella niður 1981. Þá dregur Tómas í efa að meirihluti sé á
Alþingi fyrir framlengingu sérstaks skatts á verzlunar- og
skrifstofuhúsnæði, sem bitnað hafi mjög þungt á strjálbýlis-
verzlun. Hann segir það erfitt fyrir ríkisstjórnina að ná
markmiðum um verðþólguhömlur, ef hún láti hjá líða að
gera „vissar bremsuráðstafanir fyrir 1. desember nk.“ en þá
sé von mikillar verðbólgubylgju, ef aðgerðir komi ekki til.
Þó fyrrverandi fjármálaráðherra Framsóknarflokksins
hagi orðum af varkárni, í umsögn um „fyrsta fjárlagafrum-
varp Alþýðubandalagsins“, er ljóst, að óánægja með það nær
langt inn í raðir stjórnarsinna.
Tillaga 19 sjálfstæðisþingmanna:
I>ingnefnd geri til]
um stóriðjuíramkví
Stóriðjustefna Sjálfstæðisflokksins hefur sani
Nítján þingmenn Sjálfstæðisflokksins lögðu í gær fram á Alþingi tillögu um
stefnumótun í stóriðjumálum. Tillagan gerir ráð fyrir að kjörin skuli hlutfallskosn-
ingu á Alþingi að loknum hverjum alþingiskosningum 7 manna nefnd, er hafi
eftirfarandi verkefni með höndum:
• 1. Kanna hagkvæmni framleiðslugreina, sem til álita koma á sviði orkufreks
iðnaðar, með tilliti til orkuverðs, flutningskostnaðar og markaðsmöguleika.
• 2. Kanna möguleika á samvinnu við erlenda aðila á sviði tækni, markaðsmála og
f jármögnunar stóriðju.
• 3. Gera tillögur um stóriðjuframkvæmdir, sem hagkvæmt þykir að stofna til.
Skal þar kveðið á um eignaraðild fyrirtækja, fjármögnun, orkuöflun og
orkuverð og önnur rekstrarskilyrði og staðsetningu iðjuvera.
Nefndinni er heimilt að leita samvinnu við hvern þann aðila, sem hefur
sérþekkingu á málum er varða störf hennar. Opinberum aðilum er skylt að veita
nefndinni hverjar þær upplýsingar sem hún óskar.
Fyrsti flutningsmaður tillög-
unnar er Geir Hallgrímsson,
formaður Sjálfstæðisflokksins, en
meðflutningsmenn eru aliir aörir
þingmenn flokksins utan þeir, er
nú sitja í ríkisstjórn.
Forganga Sjálf-
stæðisflokksins
í greinargerð segir m.a.:
I orkulindum landsins er að
finna grundvöll að nýrri sókn til
betri lífskjara, líkt og sjávarút-
vegurinn var í upphafi þessarar
aldar. Bætt lífskjör og atvinnuör-
yggi landsmanna eru höfuðmark-
mið þeirrar atvinnustefnu, sem
fylgja þarf. Það er því meginverk-
efni nú að hagnýta hin gífurlegu
verðmæti, sem fólgin eru í orku-
lindum landsins. í því efni er nú
mest um vert að móta stefnuna í
stóriðjumálum með það fyrir aug-
um að hagnýta orkulindir lands-
ins til framleiðslu iðnaðarvara til
útflutnings.
Fyrir forgöngu Sjálfstæðis-
flokksins fóru landsmenn inn á
þessa braut með stofnun Álvers-
ins í Straumsvík og byggingu
Járnblendiverksmiðjunnar að
Grundartanga. Við íslendingar
höfum því nú þegar nokkra
reynslu í þessum efnum. Stóriðju-
stefna Sjálfstæðisflokksins hefur
þegar sannað gildi sitt og gefur
mikil fyrirheit í framtíðinni. Þessi
reynsla kallar nú á nýjar fram-
kvæmdir og öflugri í stóriðjumál-
unum.
Hins vegar hefur nú um skeið
ekki notið forustu Sjálfstæðis-
flokksins í þessum efnum. Því eru
viðkomandi stjórnvöld um þessar
mundir ráðlaus og aðgerðarlaus í
stóriðjumálum, þar sem ekki er
um að ræða beint skilningsleysi
eða andstöðu við allar fram-
kvæmdir í þessu efni. Hefur kveð-
ið svo rammt að þessu, að hin
svokallaða stóriðjunefnd, sem um
árabil starfaði undir forustu ríkis-
stjórnarinnar, hefur verið lögð
niður og þar með bundinn endir á
skipulagsbundinn undirbúning að
stóriðjuframkvæmdum. Við þetta
má ekki lengur sitja, svo mikið er
í húfi fyrir alla landsmenn. Með
tillögu þessari til þingsályktunar
er þess freistað að bæta hér úr.
Stóriðjunefnd á
nýjum grunni
í tillögu þessari er lagt til, að
sett skuli á stofn nefnd til stefnu-
mótunar í stóriðjumálum. Gert er
ráð fyrir, að nefndina skipi 7
menn, kjörnir hlutfallskosningu á
Alþingi að loknum hverjum al-
þingiskosningum. Stóriðjunefnd-
in, sem fyrrum var, var skipuð af
iðnaðarráðherra til óákveðins
tíma. Örlög og hlutverk þeirrar
nefndar voru komin undir ráð-
her'ra og með ákvörðun ráðherra
var hún lögð niður. En í tillögu
þessari er farið inn á nýjar
brautir. I fyrsta lagi er Alþingi
ætlað að kjósa nefndina, svo að
tilvera hennar sé ekki komin
undir duttlungum ráðherra. I öðru
lagi er gert ráð fyrir, að nefndin
verði kosin að loknum hverjum
alþingiskosningum. En þetta þýð-
ir, að ráð er fyrir gert að hér verði
um fastanefnd að ræða, þar sem
verkefni hennar hljóta að vera
varanleg í mörg ár eða áratugi.
Verkefni það, sem nefndinni er
ætlað, er bæði víðtækt og vanda-
samt. Nefndin á að gera tillögur
um stóriðjuframkvæmdir, en slík-
ar tillögur hljóta að byggjast á
margháttuðum athugunum og
rannsóknum.
Þegar velja á verkefni í stór-
iðjuframkvæmdum er það undir-
stöðuatriði, að rannsökuð sé hag-
kvæmni hinna ýmsu framleiðslu-
greina, sem til álita koma. Hér
hljóta að koma til athugunar
margþætt atriði og samanslungin.
Margt er það, sem ræður hag-
kvæmni hinna einstöku fram-
leiðslugreina. Er þar helst til að
taka orkuverð, flutningskostnað
og markaðsmöguleika. Stóriðju-
möguleikar eru raunar algerlega
háðir því, að reistar verði nægi-
lega margar og stórar virkjanir á
næstu árum og áratugum. Hér er
um að ræða bæði virkjun fall-
vatna og jarðvarma, eftir því sem
nauðsyn krefur og hagkvæmt þyk-
ir.
Eignaraðild, fjár-
mögnun og staðsetning
Þó að við Islendingar höfum nú
þegar nokkra reynslu af stóriðju,
sem ómetanleg er, verðum við að
gera ráð fyrir að lengi þurfum við
að leita samvinnu við útlendinga í
þessum efnum. Þess vegna er