Morgunblaðið - 18.10.1980, Page 18

18
MORGUNBLAÐIÐ.LAUGARDAGUR 18. OKTÓBER 1980
Af heilbrigðisþingi:
Ilér fer á eftir úrdráttur úr
erindi Siiíurðar ÞórAarsonar á
heilbrÍKAisþinKÍ um stjórn og
fjármöKnun.
Samanburður við
aðrar þjóðir
Þegar útgjöld til heilbrigðis-
mála hér á landi eru borin saman
við útgjöld annarra landa, er það
nokkuð torsótt einkum vegna þess
að greining á heilbrigðisútgjöld-
um hinna ýmsu þjóðlanda er
mismunandi. Ljóst er þó, að hlut-
ur íslands er mjög ámóta því sem
almennt gerist nema á öðrum
Norðurlöndum. Samanburður við
Norðurlönd sýnir að útgjöld til
heilbrigðisþjónustu sem hlutfall
af vergri þjóðarframleiðslu eru
iægst á Islandi og svipuð því sem
er í Finnlandi. Nemur sá hlut-
fallsmunur af þjóðarframleiðslu
um 2% miðað við Noreg og
Danmörk en allt að 5% miðað við
Svíþjóð.
Þegar litið er nánar á einstaka
útgjaldaþætti heilbrigðismála á
Norðurlöndum, og m.a. er stuðst
við athugun landlæknisembættis í
því sambandi, virðist sem hlutur
sjúkrahúskostnaðar sé síst minni
húsa og hjúkrunarheimila kemur
fram, að við Islendingar notum
60% af heildarlegudögum til
sjúkrahúsa eða 3,6 legudaga á
íbúa og hefur þá verið tekið tillit
til hlutar sjúkrahúsa í ellihjúkr-
un. Sambærilegar tölur hjá öðrum
Norðurlandaþjóðum eru að Danir
nota 45%, eða 3 legudaga, Finnar
64%, eða 4'4, legudag, Norðmenn
53%, eða tæpa 3 legudaga og Svíar
56%, eða rúma 3 legudaga.
Þá má nefna að fjöldi sérmennt-
aðra starfsmanna í heilbrigðis-
þjónustunni virðist hlutfallslega
mjög ámóta hjá Norðurlandaþjóð-
unum, nema hvað Finnar hafa
tiltölulega fleiri læknum á að
skipa.
í Nordisk Statistik 1979 og
skýrslum Alþjóða heilbrigðis-
málastofnunarinnar 1980 virðist
mega lesa eftirfarandi um nýtingu
á aðstöðu sjúkrahúsa hjá hverri
einstakri Norðurlandaþjóð.
í fyrsta lagi, að fjöldi sjúklinga,
sem lagðir eru inn á sjúkrahús-
stofnanir eru á bilinu 15—20% af
íbúum hvers lands.
í öðru lagi, að fjöldi íbúa á
hvert sjúkrarúm er á bilinu 80—
130.
Sigurður
Þórðarson: i ncTi nniD
3. Beinar greiðslur þeirra, sem
njóta þjónustunnar.
Flestar þjóðir hafa sambland af
þessum þrem kerfum, hlutur
hvers þáttar er hins vegar nokkuð
breytilegur eftir þjóðlöndum. Þá
kemur ennfremur í ljós að sam-
fara því að færa stjórnunarþætti
heilbrigðisþjónustu til læknishér-
aða einstakra landa, en víða er
slík stjórnskipun viðhöfð.
Hefur ríkið hætt að greiða þá
fjárvöntun, sem fyrir hendi er á
hverjum tíma og sá hluti, sem það
ábyrgist af kostnaðinum kemur í
föstum framlögum til einstakra
héraða. Framlögin ákvarðast af
íbúafjölda og aldurssamsetningu
hans. Þessi skipan virðist fyrst og
fremst vera gerð til þess að
tryKRja að saman fari rekstrar- og
fjárhagsábyrgð hjá hverri heima-
stjórn. Þá virðist það almennt
fyrirkomulag, að stærsti hluti
fjármögnunar fæst með beinum
sköttum eða skyldutryggingum.
Mjög lítill hluti af tekjuöfluninni
kemur frá þeim, sem njóta þjón-
ustunnar eða frá einkaaðilum.
Þetta form tekjuöflunar byggist á
þeirri forsendu, að þjóðir virðast
vilja tryggja öllum sem jafnastan
rétt tii þjónustunnar án tillits til
efnahagslegrar getu hvers og eins.
Þá kemur ennfremur í ljós, að
hvert svæði getur ekki, nema að
hluta til fjármagnað sjálft útgjöld
sín. Reynt er þó að hafa stærð
svæða þannig, að sem heillegust
fjárhagseining náist. Þrátt fyrir
það þarf að koma til jöfnun og
flutningur fjármagns milli svæða.
Gagnrýni á daggjalda-
kerfið á við rök að styðjast
hér á landi en þar. Hefur þá verið
tekið tillit til hluta sjúkrahúsanna
í ellihjúkrun. Það sem skilur
okkur frá þeim Norðurlandaþjóð-
um er veita hlutfallslega meiri
fjármuni til heilbrigðismála, er
hversu miklu meiri áherslu þau
leggja á ellihjúkrun og þjónustu
utan sjúkrahúsa en gert er hér á
landi.
Ymsar aðrar viðmiðanir má
nota til að finna umfang heil-
brigðisþjónustunnar, s.s. fjöldi
sjúkrahúsa samanborið við íbúa-
fjölda, fjölda sérlærðra starfs-
manna í heilbrigðisþjónustunni og
fjölda þeirra sem njóta þjónust-
unnar. Þegar litið er til fjölda
sjúkrarúma á sjúkrahúsum og
hjúkrunarheimilum hér á landi
eru um 6 legudagar á hvern íbúa á
ári. Sambærilegar tölur hjá hin-
um þjóðunum er að Danmörk
hefur 6'k, Finnland 7, Noregur 6
og Svíþjóð 5'k legudag. Nýting
sjúkrarúma annars staðar á Norð-
urlöndum er að jafnaði um 80% en
hjá okkur um 96—97%. Af þessu
má sjá að íslendingar nýta hlut-
fallslpga mest það sjúkrarými sem
til ráðstöfunar er.
Ef hinsvegar er litið á hvernig
sjúkrarýmið skiptist milli sjúkra-
í þriðja lagi, að meðal legutími
er frá 13 dögum í 20 daga.
Athugun á framboði þjónust-
unnar annars vegar og þess fjölda,
sem notar þjónustuna hins vegar,
sýnir að legutími er stystur hjá
þeim, sem hafa minnst framboð
sjúkrarúma. Svo virðist, þegar
ákveðnu hlutfalli af framboði
sjúkrarúma er náð sem hlutfall af
íbúafjölda, að aukningin komi
fyrst og fremst fram í lengri
sjúkrahúsadvöl sjúklinga. Þá er
athyglisvert, að í Finnlandi og á
Islandi, þar sem framboð sjúkra-
rúma á sjúkrahúsum er mest, er
dvalartími sjúklinga lengstur.
Mismunur dvalartíma sjúklinga á
sjúkrahúsum á Norðurlöndum
getur numið allt að 30%.
Um hvert sjúkrarúm hér á landi
eru 100 íbúar, hjá Dönum, Svíum
og Norðmönnum er aftur á móti
120—130 íbúar um hvert sjúkra-
rúm, en hjá Finnum eru 75 íbúar
um hvert sjúkrarúm. Meðaldval-
artími sjúklings á sjúkrahúsum
hér á landi er hæstur eða um 20
dagar, hjá Dönum 13Vfe, Svíum 15,
Norðmönnum 16 og Finnum 19*4
legudagur.
Hlutur heilbrigð-
ismála i þjóð-
arútgjöldum:
Heildarútgjöld til heilbrigðis-
mála hér á Islandi hafa aukist
síðustu þrjá áratugi, úr því að
vera um 3% af þjóðarframleiðslu í
um 7%. Útgjöld til heilbrigðis-
mála á hvert mannsbarn hafa allt
að fimmfaldast, á sama tíma og
þjóðarframleiðsla og einkaneysla
hafa um það bil tvöfaldast að
raungildi. Aætla má að varið verði
af opinberu fé um 85 milljörðum
króna til þessa málaflokks á árinu
1980. Hlutur ríkissjóðs er um 79
milljarðar króna, sem svarar til
um 22% af útgjöldum ríkissjóðs á
því ári.
Kostnaðarskipting milli helstu
viðfangsefna á sviði heilbrigðis-
þjónustunnar er þannig:
Sjúkrahús
Hjúkrunarheimili o.fl.
Læknisþjónusta, tannlækn., lyf o.fl.
Stofnframkvæmdir
Heilsugæslustöðvar o.fl.
Sama þróun kemur fram, þegar
mældur er þáttur heilbrigðisþjón-
ustunnar í vinnuafli landsmanna.
A árinu 1963 nam hlutur heil-
brigðisþjónustunnar rúmlega 3%
af vinnuaflinu en nálgast nú 7%,
er svarar til um 6000 starfsára.
Fjármögnun
sjúkrahúsa í
nálægum löndum
Fjármögnun sjúkrahúsa í ná-
lægum þjóðlöndum virðist í megin
dráttum þríþætt.
1. Bein framlög úr sameiginlegum
sjóðum, sem aflað er með skatt-
heimtu.
2. Skyldutrygging allra lands-
manna, sem er annað form
skattlagningar.
44 milljarðar kr. 52%
11 milljarðar kr. 13%
20 milljarðar kr. 23%
5 milljarðar kr. 6%
5 milljarðar kr. 6%
Samtals 85 milljarðar kr.
Fjármögnun sjúkra-
húsakostnaðar
hér á landi
Fjármögnun sjúkrahúsakostn-
aðar hér á landi er þannig varið,
að ríkið greiðir um 92—93% af
heildarútgjöldunum en sveitarfé-
lög 7—8%. Fjárstreymið er þann-
ig að sjúkratryggingar greiða um
60% heildarkostnaðar, en 40%
koma sem bein framlög ríkisins.
Tekna er aflað með almennri
skattheimtu.
Fjöldi legudaga hér á landi er
um 1,4 milljónir, sem skiptist
þannig:
legudagar
Sjúkrahús 800 þús.
Hjúkrunarheimili 400 þús.
Aðrar stofnanir 200 þús.
Heildarkostnaðinn á árinu 1980
má ætla um 55 milljarða króna og
skiptist þannig:
millj. kr.
Sjúkrahús 44,0
Hjúkrunarheimili 8,5
Aðrar stofnanir 2,5
Legudagakostnað má því áætla:
á legudag
Sjúkrahús 55 þús. kr.
Hjúkrunarheimili 20 þús. kr.
Aðrar stofnanir 13 þús. kr.
Samkvæmt 47. gr. almanna-
tryggingalaganna skal daggjalda-
nefnd ákvarða daggjöld sjúkra-
húsa annarra en ríkisspítala, svo
°K daggjöld hjúkrunarheimila og
annarra stofnana. Nefndin
ákvarðar daggjöld þannig, að
sannanlegar tekjur stofnunarinn-
ar skuli standa undir rekstrar-
kostnaði miðað við þá þjónustu, er
heilbrigðis- og tryggingamálaráð-
herra hefur ákvarðað að stofnunin
skuli veita. Daggjaldaákvarðanir
tóku gildi á árinu 1969 og á
árunum 1969—1976 giltu þær
einnig fyrir ríkisspítala. Daggjöld
eru greidd eftir fjölda legudaga.
Áætla má að með þessu kerfi hafi
átt að tryggja hámarksnotkun
sjúkrarúma og bendir legudaga-
fjöldinn hér á landi til, að því
marki hafi verið náð, þar sem
notkunin hér hjá okkur er um 15%
meiri en hjá öðrum Norðurlanda-
þjóðum. Aftur á móti hefur þetta
ekki leitt til þess að hlutfallslega
fleiri sjúklingar hafi notið þjón-
ustu sjúkrahúsa, heldur hefur
þetta komið fram að mestu í
lengri dvöl sjúklinga á'sjúkrahús-
um.