Morgunblaðið - 12.02.1981, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 12. FEBRÚAR 1981
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 70 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 4 kr. eintakiö.
Fall nýkrónunnar
Tímabil hins fasta og stöðuga gengis nýkrónunnar reyndist
heldur stutt í annan endann. Ekki skorti orðskrúðið né
yfirlætið þegar ríkisstjórnin kunngerði þjóðinni „efnahags-
ráðstafanir" sínar um áramótin, hvar verðstöðvun og fast gengi
trónuðu efst á loforðalistanum. Verðstöðvunin var innsigluð á
gamlársdag með samþykkt á verulegri hækkun allrar opinberr-
ar þjónustu, en ríkið er langstærsti seljandi þjónustu í
þjóðarbúskapnum, og hefur afgerandi áhrif á verðþróun í
landinu, bæði um verðlagningu þessarar þjónustu og og
ákvörðun tolla, vörugjalds og söluskatts, sem eru mikilvirkir
verðmyndunarþættir. Þessir verðmyndunarþættir, sem ríkis-
valdið hefur í hendi sér, hafa síður en svo verið taldir niður,
enda eru áramótaákvarðanir ríkisstjórnarinnar hver af annarri
að gista glatkistuna. Núna síðast hið fasta gengi nýkrónunnar.
Hún var felld gagnvart Bandaríkjadal sl. þriðjudag um tæplega
4%. Þar beið eitt enn ákvæðið í bráðabirgðalögunum skipbrot.
Þegar gengi nýkrónunnar var sett fast um áramót var bæði
ríkisstjórninni og Seðlabankanum að sjálfsögðu ljóst að þar með
var gengi helztu gjaldmiðla í veröldinni ekki fest, heldur myndi
áfram lúta þeim lögmálum alþjóðasamskipta, sem valdið hafa
breytilegri stöðu þeirra á milli. Það var og vitað að framundan
vóru stjórnarskipti í Bandaríkjunum og stjórnarskipti hafa oft
áhrif á stöðu viðkomandi gjaldmiðils. Það var fyrirfram talið
mjög líklegt að staða dollarans myndi styrkjast með tilkomu
nýrrar ríkisstjórnar. Sú þróun sem orðið hefur í þessu efni ætti
því ekki að hafa komið íslenzkum ráðherrum jafn mikið á óvart
og þeir vilja vera láta, enda sanni nær að þar sé um látalæti að
ræða til að klóra yfir skipbrot gengisfestingarinnar.
Það lá og ljóst fyrir þegar gengi nýkrónunnar var sett fast til
nokkurra mánaða, eins og staðhæft var, að sú festing myndi
síður en svo auðvelda ákvörðun nýs fiskverðs, enda kom það á
daginn. Fiskverð átti að liggja fyrir um sl. áramót en ákvörðun
þess hefur dregizt, meðal annars vegna hiks og óákveðni
ríkisstjórnarinnar varðandi ýmsa efnahagsþætti, sem fiskverðs-
ákvöðrun hlýtur að taka mið af. Nú þegar ríkisstjórnin hefur
urðað gengisákvörðun sína frá gamlársdegi mun fiskverðs-
ákvörðun að líkindum fylgja í kjölfarið. Ymsir óvissuþættir eru,
þó enn í sjávarútvegi, sem ríkisstjórnin hefur velt á undan sér
án þess að komast að niðurstöðu.
Þegar gengi nýkrónunnaí var sett fast um áramót var heldur
ekki hægt að horfa fram hjá þeirri staðreynd að festingin
styrkti ekki stöðu útflutningsiðnaðar og samkeppnisatvinnu-
greina, eins og allt var í pottinn búið í þjóðfélaginu. Þvert á
móti. Ymis ulkostnaðaraukning, meðal annars vegna hækkunar
á verði opinberrar þjónustu, var ekki með þeim hætti að
auðvelda útflutningsframleiðslu að mæta föstu gengi. Gengis-
lækkun gagnvart Bandaríkjadal, sem gerð var sl. þriðjudag, er
meðal annars viðurkenning af hálfu stjórnvalda á þessum
viðblasandi staðreyndum framleiðslukostnaðar heimafyrir og
söluverði afurðanna erlendis. Stöðugt gengi er æskilegt og að því
ber að stefna en það verður því aðeins gert þann veg að standist
að tilkostnaður útflutningsframleiðslu okkar heimafyrir sé
innan marka söluverðs framleiðslunnar á erlendum samkeppn-
ismörkuðum. Þessvegna meðal annars er rangt að hamla gegn
uppbyggingu, tæknivæðingu og framleiðniaukningu I útflutn-
ingsframleiðslunni með ofsköttun sem útilokar eiginfjármynd-
un í atvinnurekstri, sem er undirstaða þess að eðlileg framþróun
og aukin verðmætasköpun í þjóðarbúskapnum eigi sér stað, en
aukin verðmætasköpun og auknar þjóðartekjur eru forsendur
batnandi lífskjara.
íslenzka nýkrónan er fallin gagnvart Bandaríkjadal. Það
skiptir engu máli hvað þessi gengisfelling er kölluð af
stjórnarliðum: „gengissig", „gengisaðlögun" eða „breytt gengis-
viðmiðun" — hún er hin sama hvert sem nafnið er. Það er
innihaldið sem skiptir máli, ekki umbúðirnar. Ein enn
gamlársdagsákvörðun ríkisstjórnarinnar hefur lent í glatkist-
unni. Geir Hallgrímsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, sagði í
viðtali við Mbl. í gær, er það bar undir hann fall nýkrónunnar,
að ákvörðun ríkisstjórnarinnar sýndi aðeins hversu fljótfærnis-
legar áramótaákvarðanir stjórnarinnar hefðu verið. Hún- hefði
ekki gert sér grein fyrir afleiðingum þeirra, þrátt fyrir árs
umhugsunartíma og jafn langt aðgerðarleysi. „Það stendur
naumast steinn yfir steini í þessum aðgerðum öllum og þetta
tímabil frá áramótum til þessa dags hefur torveldað ákvörðun
fiskverðs og ákvarðanir í kjaramálum," sagði Geir Hallgrímsson
ennfremur.
Georg Ólafsson, verðlagsstjórí, á aðalfundi FÍS:
Auknum dreifingarkostn-
aði er mætt með erlend-
um umboðslaunum
GEORG ólafsson, verðlaKsstjóri,
sagði í ræðu á fundi Félags
islenzkra stórkaupmanna i gær-
da>f. að samkvæmt tölulegum upp-
lýsinKum. sem fyrir lÍKKja um
afkomu innflutninKsverzlunarinn-
ar. bæði frá opinberum aðilum or
öðrum. að þá hefði afkoma hennar
farið stöðuKt versnandi á undan-
förnum árum. Þessar tölur væru
að vísu hyKKðar á meðaltölum,
þanniff að staða einstakra fyrir-
tækja ok Kreina væri misjöfn, cn
enKU að síður eÍKÍ þœr að Kefa
skýra visbendinKU um hver þróun-
in hefur verið.
„Skýringar á þessari neikvæðu
þróun eru taldar margar, en fyrst
og fremst á verðbólgan drjúgan
hlut að máli. En það hefur ýmislegt
gerzt í álagningarmálum innflutn-
ingsverzlunarinnar á undanförnum
áratugum, sem gæti gefið tilefni til
þess að ætla að afkoma hennar væri
enn lakari en hún í raun er. Ef litið
er yfir verðlagsákvæðin síðustu 40
árin kemur í ljós, að á því timabili
hafa mjög litlar breytingar orðið,
bæði á formi álagningarreglna og
skilgreiningu kostnaðarverðs, en
hins vegar hefur álagning í hundr-
aðstölu lækkað allverulega í mörg-
um vöruflokkum á tímabilinu. En
það er ekki einungis álagningin sem
hefur lækkað heldur hefur álagn-
ingargrunnurinn, sem álagningin
leggst á, einnig farið lækkandi. Þar
vegur þyngst lækkun aðflutnings-
gjalda, en hlutfall tolla af innflutn-
ingsverðmæti FOB hefur á undan-
förnum 18 árum lækkað úr rúmlega
40% í um 20%, sem hefur rýrt
álagningu í krónutölu all verulega,
sagði Georg Ólafsson ennfremur.
Þá sagði Georg óhjákvæmilegt að
taka inn í þessa mynd, að á sama
tíma og þetta hefur verið að gerast
hefur dreifingarkostnaður inn-
flutningsverzlunar farið hlutfalls-
Á mikla sök á þeirri
óhagkvæmni sem
ríkt hefur í innflutn-
ingsverzluninni
lega vaxandi. Georg sagði þá spurn-
ingu óneitanlega vakna miðað við
þessar forsendur, hvernig í ósköp-
unum innflutningsverzlunin hefði
staðið þetta af sér. — „Aðalskýring-
una er að sjálfsögðu að finna í tölu
hinna sérstöku umboðslaunar sem
virðast hafa farið vaxandi frá 1960,
og kemur það heim og saman við
dreifingarkostnaðinn, sem eins og
áður er getið, fór einnig vaxandi frá
þeim tíma. Hinum aukna dreif-
ingarkostnaði hefur því verið mætt
með umboðslaunatekjum erlendis í
stað þess að verðlagsyfirvöld heim-
iluðu hækkun álagningar hér
heima. Þarna er áreiðanlega ekki
sízt að leita upphafs þess kerfis,
sem við einir nágrannaþjóðanna
höfum búið við og sem á mikla sök á
þeirri óhagkvæmni sém ríkt hefur í
innflutningsverzluninni, og sem án
efa hefur haldið gangandi mörgum
innflutningsaðilum, sem við eðli-
legar aðstæður hefðu engan rekstr-
argrundvöll," sagði Georg Ólafsson
verðlagsstjóri ennfremur.
Georg sagði aðspurður um af-
skipti pólitískra yfirvalda af
ákvörðunum verðlags, að ráðið
starfaði samkvæmt sérstökum lög-
um og tæki ákvarðanir á faglegum
grundvelli og það væri eðlilegt, að
pólitísk stjórnvöld móti heildar-
stefnuna í verðlagsmálum eins og
öðrum þáttum efnahagsmála og
eðlilegt væri að verðlagsráð tæki
mið af þessari stefnu. — „Hins
vegar er óeðlilegt að pólitísk af-
skipti séu af einstökum ákvörðun-
um verðlagsráðs, enda má að hluta
rekja þann vanda, sem nú er við að
glíma í verðlagskerfinu, til þeirra,"
sagði Georg ennfremur.
Frá aðalfundi Félags íslenzkra stórkaupmanna í gærdag. Georg
ólafsson verðlagsstjóri í ræðustól. i.jósmynd Mbi. Emilia.
Einar Birnir endurkjörínn formaður FÍS:
Álagning gefin frjáls og
vikið af braut haftanna
segir m.a. í ályktun fundarins um verðlagsmál
EINAR Birnir var endurkjörinn
formaður Félags íslenzkra stór-
kaupmanna á aðalfundi félagsins i
gærdaK. og með honum i stjórn
Eysteinn Arnason, Ólafur Har-
aldsson, Jóhann Ágústsson, Ólafur
H. ólafsson, Sverrir Sigfússon og
Richard Hannesson.
Á aðalfundinum, sem haldinn var
að Hótel Sögu í gærdag, voru
samþykktar nokkrar ályktanir um
málefni verzlunarinnar og fara þær
hér á eftir:
I. Verðlagsmál
Aðalfundur FÍS 1981 skorar á
verðlagsyfirvöld að beita sér fyrir
aðgerðum í verðlagsmálum í þá átt
að álagning verði frjáls og endan-
lega verði vikið af braut þeirra
hafta og álagningareftirlitsstefnu
sem tekin var upp á tímum seinni
heimsstyrjaldarinnar og hefur í
engan stað verið löguð að þörfum
nútíma þjóðfélags.
Aðalfundur FIS bendir á að nú
liggja fyrir ítarleg gögn hjá verð-
lagsyfirvöldum um verðlagsmál og
stöðu heildverzlunar sem sýna ljós-
lega að nauðsynlegt er að hafist
verði handa strax um raunhæfar
úrbætur sem tryggi hag neytenda
og vel rekinna heiídverzlana. Slíkar
úrbætur geta jafnframt orðið
áhrifamikið vopn í baráttunni gegn
verðbólgunni.
Aðalfundur FÍS ítrekar fyrri
ályktanir um að frelsi í verðlags-
málum samfara virkri samkeppni
og auknum upplýsingum til neyt-
enda um verð og gæði vöru, tryggi
best hagkvæmt vöruverð.
2. Greiðslufrestur
á aðflutningsgjöldum
Sl. vor og aftur nú í haust var
lagt fram á Alþingi frumvarp til
laga þar sem m.a. er gert ráð fyrir
greiðslufresti á aðflutningsgjöld-
um. Skorar aðalfundur FÍS 1981 á
Alþingi að samþykkja þetta frum-
varp.
Lýsir fundurinn furðu sinni á því
að þrátt fyrir jákvæðar yfirlýsingar
þeirra aðila sem málið varðar og
hinn gífurlega sparnað sem gjald-
frestur hefur í för með sér fyrir
farmflytjendur, innflytjendur, rík-
issjóð og neytendur skuii stjórnvöld
ekki hafa gengið fram fyrir skjöldu
og komið þessu þjóðþrifamáli í
höfn.
3. Bætum samkeppn-
isaðstöðu inn-
lendrar verzlunar
Aðalfundur FÍS 1981 bendir á
nauðsyn þess að innlendri verzlun
séu sköpuð skilyrði til þess að
keppa við erlenda aðila sem í
sívaxandi mæli sækja inn á íslenzk-
an markað, það er í formi þess að
erlendir heildsalar reki starfsemi
sína hér á landi svo og sívaxandi
umsvif erlendra fyrirtækja í formi
pöntunarlista og beinnar verzlunar
við neytendur.
Ljóst er að þessir útlendu aðilar
greiða hér ekki skatta og skyldur á
sama hátt og innlend fyrirtæki auk
þess sem þetta þýðir minnkandi
atvinnu fyrir íslendinga í þessum
greinum.
Opinberir aðilar svo sem inn-
kaupastofnanir og ríkisfyrirtæki
geta gengið á undan með góðu
fordæmi með því að beina viðskipt-
um sínum til íslenzkra aðila og
skipta ekki við erlend fyrirtæki sem
ekki hafa hér raunverulega full-
trúa.
Aðalfundur FÍS 1981 telur nauð-
synlegt að til þess að bæta sam-
keppnisaðstöðu innlendrar verzlun-
ar þurfi auk frelsis í verðlagsmál-
um að minnka þær gífurlegu
skattaálögur sem lagðar hafa verið
á verzlunina á undanförnum árum,
og að gjaldeyrisviðskipti verði gefin
frjáls.
Aðalfundur FÍS 1981 hvetur fé-
laga sína og alla aðra sem að
verzlun starfa að vinna áfram
ötullega að hagsmálum verzlunar-
innar og standa vörð um frjálsa
verzlun þjóðfélaginu til hagsbóta
minnugir orða Jóns Sigurðssonar:
„Verzlun er undirrót til velmegunar
lands og lýðs þegar hún er frjáls".