Morgunblaðið - 28.03.1981, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. MARZ 1981
23
Engin lausn á fisk-
veiðideilum EBE
Brussrl, 27. marz. AP.
Sjávarútvcgsráðherrar ríkja
Efnahagshandalags Evrópu náðu
ckki samkomulagi um fiskveiði-
stefnu bandalagsins á fundum
sinum í BrUssel. Svo virðist sem
lausn sé ekki að finna fyrr en i
fyrsta lagi eftir að frönsku for-
setakosningunum er lokið. „Sam-
komulag náðist ekki og nokkurr-
ar stífni gætir meðal einstakra
aðila,“ sagði Gaston Thorn. fram-
kvæmdastjóri EBE við frétta-
menn eftir fundinn í Brússel, en
hann lagði á það áherzlu, að
lausn þessa máls yrði fundin
fyrir 21. júní.
Fiskveiðistefna EBE var eitt
helzta umræðuefnið á fundi leið-
toga bandalagsins í Maastricht í
Hollandi fyrr í vikunni. Þá náðist
Flugvél
ferst
Varsjá. Póllandi, 26. mars. AP.
FLUGVÉL frá flugfélaginu Lot í
Póllandi fórst er kviknaði í henni
á flugi. Flestum farþeganna tókst
að koma sér undan án meiðsla.
Fjórtán slösuðust og tveir alvar-
lega. Ekki er vitað um líðan
þéirra.
ekki samkomulag en samþykkt, að
sjávarútvegsráðherrar ríkjanna
mættu til funda í Brussel. Helmut
Schmidt, kanslari V-Þýzkalands,
lagði mikla áherzlu á að lausn
fyndist. Þúsundir v-þýzkra sjó-
manna eru nú aðgerðalausir. EBE
hefur gert samkomulag við Kan-
ada um fiskveiðiréttindi í lögsögu
Kanada en það samkomulag geng-
ur ekki í gildi fyrr en ríki EBE
hafa komið sér saman um sameig-
inlega fiskveiðistefnu.
Joseph Ertl, sjávarútvegsráð-
herra V-Þýzkalands, krafðist þess
í Brussel, að samkomulagið við
Kanada verði aðskilið sameigin-
legri stefnumörkun í fiskveiði-
málum. Um 50 v-þýzkir sjómenn
söfnuðust saman fyrir utan bygg-
ingu EBE í Brússel til að leggja
áherzlu á að samkomulagið við
Kanadamenn gangi í gildi. Þeir
báru mótmælaspjöld gegn afstöðu
Breta í þessu máli.
Frakkar hafa og lagt mikla
áherzlu á lausn málsins. Þeir
viðurkenna, að brezkum sjómönn-
um beri að veita forgang að
fiskimiðum sínum, en aðeins að
takmörkuðu leyti og aðeins út
þennan áratug. Valery Giscard
d’Estaing, Frakklandsforseti, hef-
ur lagt áherzlu á, að franskir
sjómenn fái aðgang að fiskimiðum
í Norðursjónum.
Ný varnaraðgerð
gegn heflablóðfalli?
LÆKNAR við sjúkrahús John Hop-
kins-háskólans i Baltimore i Banda-
rikjunum hafa framkvæmt heila-
skurðaðgerð. sem áður var talin
óframkvæmanleg, og er talið að
hún kunni að hafa mikil áhrif i
haráttunni gegn heilablóðfalli á
næstu árum.
Sextug nunna, sjúklingur dr.
George Allens-heilaskurðlæknis, er
fyrsti sjúklingurinn, sem aðgerðin
var gerð á. Hún hafði þjáðst ítrekað
af svima og ofsjónum, sem eru
afleiðingar heilatruflana er verið
geta undanfari meiri háttar heila-
blóðfalls. Dr. Allen uppgötvaði, að
lítill tappi hafði myndazt í slagæð
vinstra megin í höfði konunnar, en
um hana rennur blóð til heilans.
Stífluna í æðinni má sjá á myndun-
um tveimur til vinstri. Æðin er ekki
breiðari en drykkjarstrá og er vel
varin innan höfuðkúpunnar og um-
kringd ýmsum mikilvægustu taug-
um líkamans. Stífluna varð að fjar-
lægja ætti sjúklingurinn að komast
til heilsunnar á ný.
Dr. Allen byrjaði aðgerðina á því
að fjarlægja 50x75 millimetra stykki
úr höfuðkúpunni og notaði síðan
sérhannaða smásjá til aðstoðar við
að nálgast slagæðina. Honum tókst
um síðir að fjarlægja gulleitan
fituhnúð, sem stíflað hafði æðina, og
gera blóðrásina til heilans þar með
eðlilega að nýju. Aðgerðin tók tíu og
hálfan klukkutíma. Á myndinni til
hægri má sjá hvernig æðin leit út að
aðgerðinni lokinni.
Sjúklingurinn kennir nú stærð-
fræði í skóla í Baltimore eins og
ekkert hefði í skorizt. Hún er vel
útlítandi og kennir sér einskis
meins. Þessi aðgerð gæti gefið
læknavísindunum nýtt vopn gegn
heilablóðfalli, en um hálf milljón
manna verður fyrir því árlega í
Bandaríkjunum einurn.
Uppljóstranir brezka blaða-
mannsins Chapman Pinchers nú
síðustu daga hafa vakið upp
minningar um þann viðtæka
njósnahring. sem Sovétmönnum
tókst að byggja upp innan brezku
leyniþjónustunnar. Og enn er
ekki séð fyrir endann á máli
þessu. Grunsemdir um jafnvel
enn fleiri sovézka njósnara hafa
kastað rýrð á brezku leyniþjón-
ustuna og að mati kunnugra, á
eftir að afhjúpa allt að 25 „mold-
vörpur".
Oxíord og Cambridge
— uppspretta sov-
ézkra njósnara
Fræjum föðurlandssvika var
sáð fyrir tæpri hálfri öld í virt-
ustu menntastofnunum Breta-
veldis, háskólunum í Oxford og
Cambridge. Á þriðja áratugnum
tókst sovézkum útsendurum að fá
til liðs við sig unga námsmenn í
þessum menntastofnunum.
Fyrstu njósnasellunni var komið
á fót sumarið 1931. Ungir
menntamenn mynduðu kynslóð
föðurlandssvikara og Bretar eru
enn að súpa seyðið af misgjörðum
þessara manna. Og enn er ekki
séð fyrir endann á ósköpunum.
Sovétmenn sýndu mikil klók-
indi þegar þeir fengu þessa menn
til liðs við sig. Þeir voru ungir
menntamenn, af góðum ættum.
Þeir voru bitrir út í þjóðfélagið.
Þá var heimskreppan í hámarki,
milljónir gengu um atvinnulausir
og þjóðfélagslegt misrétti skein
alls staðar í gegn. Fyrir þeim voru
hin sósíalísku lýðveldi í Sovétríkj-
unum gósenland. Þar ríkti Jöfn-
uður“, spilltri aðalsstétt hafði
verið kollvarpað. Þetta var á
tímum undanlátsstefnu brezkra
stjórnvalda gagnvart nazistum og
þeir þóttust sjá í Sovétrikjunum
eina raunverulega aflið til að
spyrna við upþgangi nazisma.
Tvoir menn öðrum frem-
ur fengu menn til að
njósna fyrir Sovétríkin
Það voru einkum tveir menn,
sem fengu unga menntamenn til
hollustu við Sovétríkin á þessum
árum. Annar var Samuel Cahan,
var helzti útsendari Sovétmanna í
Bretlandi á millistríðsárunum.
Hann óf njósnavef Sovétmanna i
Bretlandi á millistríðsárunum.
Hinn sem var mikilvirkur í þessu
starfi var Anthony Blunt, kyn-
villtur listfræðingur, sem síðar
varð listráðgjafi Élísabetar Eng-
landsdrottningar. Blunt fékk
unga menntamenn til liðs við sig,
einkum í Cambridge en einnig í
Anthony Blunt
Donald MacLean
Sir Roger Hollis
Guy Burgess
Tom Driberg
koma röngum upplýsingum til
Kreml.
Kjarnorkuleyndar-
mál afhjúpuð
Fleiri sovézkir njósnarar hafa
verið afhjúpaðir en þeir voru ekki
af sama sauðahúsi og kynvill-
ingarnir í Cambridge og Oxford.
Þeir njósnuðu vegna peninganna.
Alan Nunn, Klaus Fuchs og Bruno
Pontecorvo komu leyndarmálum
kjarnorkusprengjunnar til Kreml
á árunum 1946 til 1950 og þar með
misstu Vesturlönd forustuna á
sviði kjarnorkumála. Þá segja
heimildir, að Kim Philby hefði
ráðið njósnara fyrir KGB á ferða-
lögum sínum víðs vegar um heim-
inn og enn séu þessar „moldvörp-
ur“ að starfi. Sömu heimildir
segja, að George Blake, sem starf-
aði í MI6, hafi eyðilagt njósnanet
Breta í Mið-Austurlöndum og
einnig hafi hann svikið brezka
njósnara í A-Þýzkalandi í hendur
kommúnistum. Alls hafi 40 brezk-
ir njósnarar í landinu verið hand-
teknir. Blake hlaut þyngsta dóm,
sem kveðinn hefur verið upp í
Bretlandi, fyrir njósnir. Hann var
dæmdur til 42 ára fangelsisvistar.
„Ég kom öllum markverðum
leyniskjölum í hendur Rússa,“
hrópaði hann við réttarhöldin.
Eftir allar þessar uppljóstranir
eru enn grunsemdir uppi um, að
enn gangi menn úr njósnasellun-
um í Cambridge og Oxford lausir
og allt að 25 „moldvörpur" gangi
enn lausar.
Ræðu Thatcher
misvel tekið
Margaret Thatcher, forsætis-
ráðherra Bretlands, hélt ræðu í
þinginu í gær og sagði, að ekki
væri sannað að sir Roger Hollis
hafi verið sovézkur útsendari. En
bæði brezkir þingmenn og brezkir
fjölmiðlar eru enn fullir efa-
semda. Þannig benti The Times á,
að enn sé mörgum spurningum
ósvarað. Til að mynda af hverju
Trend lávarður hafi skyndilega
hætt seinni rannsókn sinni í
málefni sir Roger Hollis. The
Daily Mail sagði, að Thatcher hafi
ekki komið fram með haldbærar
skýringar á leka í leyniþjónust-
unni um margra ára skeið. Chap-
man Pincher hélt fast við fyrri
staðhæfingar sínar og sagði, að
Thatcher hefði verið leidd á villi-
götur af ráðgjöfum sínum. Þá var
viðtal við Trend lávarð og hann
sagðist sammála öllu því, sem
Thatcher hefði sagt, en til þess
var tekið, að Thatcher sagði aldrei
beinum orðum, að sir Roger væri
saklaus.
Fræjum landráða var
sáð fyrir hálfri öld
Oxford, en svo staðhæfir Anthony
Moiton, fyrrum deildarstjóri í
MI5.
Þeir menn sem Blunt fékk til
liðs við Sovétríkin áttu eitt sam-
eiginlegt: Þeir voru kynvilltir.
Meðal þeirra sem Blunt fékk til að
njósna fyrir Sovétríkin voru eftir-
taldir:
Guy Burgess. Hann strauk til
Sovétríkjanna árið 1951 eftir að
Blunt hafði aðvarað hann, sagt
honum, að sovézkur flóttamaður
hefði ljóstrað upp um hann. Þegar
Burgess strauk starfaði hann við
brezka sendiráðið í Washington.
Donald MacLean. Hann komst
til metorða innan brezku leyni-
þjónustunnar og strauk með
Burgess árið 1951.
Harold „Kim“ Philby. Hann
útskrifaðist einnig frá Cambridge
og er líklega einhver áhrifaríkasti
njósnari sem Sovétmenn hafa átt.
Grunur féll á hann í kjölfar flótta
þeirra Burgess og MacLean en
hann strauk þó ekki fyrr en 1963
eftir að Blunt hafði sagt honum,
að hann hefði verið afhjúpaður.
Chapman Pincher hefur leitt
líkur að því, að Tom Driberg,
fyrrum formaður brezka Verka-
mannaflokksins og þingmaður í
32 ár, hafi verið sovézkur njósn-
ari. Hann stundaði nám í Oxford
á fjórða áratugnum og lýsti því
opinberlega yfir, að hann væri
kynvilltur.
Pincher hefur einnig leitt líkur
að því, að sir Roger Hollis hafi
verið sovézkur njósnari. Og ef rétt
er, þá höfðu Sovétmenn ekki
aðeins aðgang að upplýsingum
innan brezku leyniþjónustunnar,
þeir stjórnuðu henni. Hollis gekk
til liðs við leyniþjónustuna á
stríðsárunum og komst til æðstu
metorða. Hann hélt við einkarit-
ara sinn í 18 ár áður en hann
skildi við konu sína og kvongaðist
einkaritaranum.
Anthony Blunt hélt því fram,
að hann hefði aðeins verið peð í
öllum þessum leik, en svo er að sjá
sem hann hafi verið lykilmaður.
Hann fékk ungu menntamennina
í Cambridge og Oxford til liðs við
málstað kommúnista. Hann var
tengiliður þessara manna. And-
rew Boyle, höfundur bókarinnar
„Climate of Treason" heldur því
fram, að að minnsta kosti tveir
meðlimir njósnasellunnar í Cam-
bridge, og þá engin smápeð, hafi
verið afhjúpaðir af brezkum og
bandarískum leyniþjónustu-
mönnum á sjöunda áratugnum, en
opinberlega hafi ekki verið skýrt
frá því, rétt eins og í máli
Anthony Blunts. Af hverju veit
enginn, en líkur hafa verið leiddar
að því, að þeir hafi verið látnir
halda áfram störfum innan
brezku leyniþjónustunnar til að