Morgunblaðið - 04.06.1981, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. JÚNÍ 1981
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. JÚNÍ 1981
23
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 70 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 4 kr. eintakiö.
Náttlaus voraldar-
veröld kjarabarátt-
unnar annó 1981
Ytri aðstæður í þjóðarbúskap okkar bera flest einkenni
góðæris. Viðskiptakjaraþróunin ætti í senn að auðvelda
stjórnvöldum að ná tökum á vandamálum efnahagslífsins,
ekki sízt verðbólguvandanum, og koma fram í bættum
almannahag.
í fyrsta lagi hefur botnfiskafli aukizt um 160.000 tonn milli
áranna 1978 og 1980, úr 470.000 tonnum í 630.000 tonn, og
verður a.m.k. ekki minni í ár en á sl. ári.
í annan stað hefur söluverð freðfisks hækkað umtalsvert á
stærsta markaði okkar, Bandaríkjunum, og verðþróun á
saltfisk- og skreiðarmörkuðum okkar hefur og verið hagstæð.
Þá má í þriðja lagi nefna hækkun Bandaríkjadals gagnvart
Evrópugjaldeyri, sem gert hefur innflutning til landsins, sem
að verulegum hluta er frá Evrópuríkjum, hagstæðari.
Og loks hefur samdráttur í eftirspurn eftir olíu, samhliða
auknu framboði á heimsmarkaði, dregið úr óhagstæðri þróun
olíuverðs.
Öll þessi ytri atriði hagstæðrar viðskiptakjaraþróunar
hljóta að styrkja lífskjarastöðu þjóðarinnar. En þrátt fyrir
þessi hagstæðu skilyrði hefur kaupmáttur almennra launa
farið jafnt og þétt rýrnandi frá því að Alþýðubandalagið, sem
lofaði að setja „sólstöðusamningana 1977“ í gildi, fékk aðild að
ríkisstjórn haustið 1978. í október mánuði sl. skorti 10% á
kaupmátt taxta „sólstöðusamninga" og enn hefur hallað á
hlut heimilanna í landinu. Á sama tíma hefur almenn
skattbyrði þyngzt sem svarar 1,5 milljónum gamalkróna á
hverja fjögurra manna fjölskyldu í landinu, ef hvorttveggja er
meðreiknað, hækkun tekjuskatts og hækkun verðþátta
ríkisvaldsins í vöruverði til almennings, þ.e. hækkun vöru-
gjalds, hækkun söluskatts og hækkun benzíngjalds.
Um síðastliðin mánaðamót hækkuðu verðbætur á laun til
samræmis við verðhækkanir sl. þriggja mánaða og samnings-
bundina ákvæði milli aðila vinnumarkaðarins. Þessi samn-
ingsbundnu verðbótaákvæði launa hafa ítrekað verið skert af
stjórnvöldum, í tengslum við efnahagsaðgerðir, ekki sízt þegar
Alþýðubandalagið á aðild að ríkisstjórn. Þar að auki krafðizt
Alþýðubandalagið þess að áhrif viðskiptakjara væru felld út
úr vísitöluútreikningi rétt í þann mund er viðskiptakjara-
þróunin var að snúast við. Skerðing vísitöluákvæða getur
verið réttlætanleg sem liður í heildstæðum efnahagsaðgerð-
um. Skemmst er þó að minnast þess, hvern veg Alþýðubanda-
lagið og „sendiherrar" þess í verkalýðshreyfingunni brugðust
við verðbótaskerðingu 1978, sem þó náði ekki til lægstu launa
eins og nú, með ólöglegu verkfalli og útflutningsbanni á
sjávarafurðir. Nú eru þessir „sendiherrar" flokksins og
„blaðafulltrúi" ríkisstjórnarinnar á forsetastóli ASÍ bljúgir já
og amen-menn, sem lúta ríkisvaldinu en ekki umbjóðendum
sínum.
Þessar verðbætur á laun, sem koma áttu um sl. mánaðamót,
til að jafna út verðhækkanir lífsnauðsynja þrjá mánuði aftur
í tímann, komu aldrei að fullu, ef grannt er gáð. Þær vóru
teknar svo að segja samtímis aftur í nýjum verðhækkunum:
hækkun búvöruverðs um 15—30%, gengislækkun sem óhjá-
kvæmilega kemur fram í hækkun vöruverðs, hækkun
benzínverðs, hækkunum ýmiss konar opinberrar þjónustu og
hækkunum á tóbaki og áfengi.
Benzín er þungur baggi fjölmargra heimila, ekki sízt hér á
höfuðborgarsvæðinu, en tæplega 70% af benzínverðinu eru
skattur til ríkissjóðs. Þeim mun meir sem benzín hækkar
erlendis þeim mun fleiri krónur borgar bíleigandinn í
ríkissjóð með hverjum benzínlítra! Þannig er innfluttur vandi
skattlagður, á kostnað almennings, á sama hátt og flutnings-
kostnaður á vöru frá Reykjavík, aðaluppskipunarhöfn lands-
ins, út á land, er einnig skattlagður af ríkisvaldinu, þar eð
ríkisvaldið eykur þennan viðbótarkostnað landsbyggðarfólks
með söluskatti. Skattastefna Alþýðubandalagsins og sam-
herja þess í ríkisstjórn lætur ekki að sér hæða.
En „blaðafulltrúi ríkisstjórnarinnar" á forsetastóli ASI
hefur góðar draumfarir í náttlausri voraldarveröld kjarabar-
áttunnar annó 1981.
Edward R. Schreyer, landstjóri Kanada:
200 mílumar að þakka
seiglu og frumkvæði
íslendinga
Hér á eftir eru birtar ræður þær
er Edward R. Schreyer og frú
Vigdís Finnbogadóttir héldu i
veizlu sem forsetinn hélt til heiðurs
landstjórahjónunum i gærkvöldi.
„Frú forseti.
Okkur konu minni, sem erum úr
þeim landshluta í Kanada þar sem
margir Vestur-íslendingar eru bú-
settir, er það mikil ánægja að vera
komin hingað til Reykjavíkur. Árið
1975 kom virðulegur fyrirrennari yðar
til Kanada, ásamt forsætisráðherra og
utanríkisráðherra. Ferðinni var fyrst
og fremst heitið til Manitoba í tilefni
af hátíðarhöldunum vegna 100 ára
afmælis íslenzka landnámsins í Kan-
ada. Ég var á þessum tíma forsætis-
ráðherra Manitoba, þannig að mér
hefur löngum verið kunnugt um hið
öfluga íslenzk-kanadíska samfélag í
Manitoba og það hvernig þar hefur
tekizt að varðveita mepningararfinn
svo að eftir er tekið, enda njóta
Vestur-íslendingar virðingar, hvort
sem er á opinberum vettvangi eða í
samskiptum einstaklinga.
Þau okkar, sem kynnzt hafa þeirri
eindrægni sem í svo ríkum mæli
auðkennir skaphöfn íslendinga, hafa
ekki undrazt með hvílíkri elju þeir
hafa frá árinu 1949 beitt sér fyrir
stækkun landhelgi og fiskveiðilögsögu
strandríkja. Frá því að hafréttar-
ráðstefnur hófust árið 1958 hefur
samvinna Kanadamanna og íslend-
inga, sem eiga að fléstu leyti áþekkra
hagsmuna að gæta, verið mjög náin,
ekki sízt hvað varðar verndun hafsins.
Það verður að viðurkennast, að við
höfum orðið seinni til en íslendingar
að lýsa yfir stækkun lögsögu okkar.
Nú orðið er 200 mílna reglan miklu
síður umdeild en áður var og það er að
miklu leyti að þakka frumkvæði og
seiglu íslendinga. Fái Hafréttarráð-
stefnan farsælan endi síðar á þessu
ári, eins og við vonum öll, þá ber
íslendingum að miklu heiðurinn af
þeim áfanga.
Á öðrum vettvangi hafsins hefur
samvinna íslendinga og Kanada-
manna verið árangursrík. Hér á ég
einkum við Norður-Atlantshafsfisk-
veiðinefndina (ICNAF) og Norður-
Atlantshafsfiskveiðistofnunina
(NAFO), sem kom í kjölfarið. Kanada,
sem studdi ICNAF með ráðum og dáð,
mat mikils hina tímabæru staðfest-
ingu íslendinga á NAFO-sáttmálanum
um jólin 1978, sem gerði það að
verkum, að sáttmálinn gat gengið í
gildi 1. janúar 1979. Að sjálfsögðu er
Islendingum ljóst mikilvægi þess að
tryggja að á engum tíma séu ekki í
gildi alþjóðlegar verndunarreglur sem
ná til Atlantshafsins norðvestanverðs.
Svo enn sé minnzt á hafið er það
m.a. vegna frumkvæðis íslendinga,
sem komu á reglulegum skipaferðum
milli Halifax og Reykjavíkur, að
viðskipti landanna hafa farið vaxandi.
Áður fyrr voru viðskiptin lítil og fyrst
eftir að reglulegar skipaferðir komust
á 1976 voru vöruflutningar ekki meiri
en svo, að viðkoman í Halifax borgaði
sig. En síðustu tvö eða þrjú árin hafa
viðskiptin aukizt í tengslum við skipa-
ferðirnar, sem að vissu leyti má þakka
þá þróun. Þess má geta, að kanadíski
markaðurinn fyrir hinar stórkostlegu
íslenzku ullarvörur hefur farið ört
vaxandi.
En það er íslenzk-kanadíska samfé-
lagið sem er kjarninn í blómlegum
samskiptum þjóðanna. Þar sem þetta
er fjölmennasta samfélag íslendinga
utan íslands sjálfs, er ekki að furða
þótt stofnað hafi verið prófessorsem-
bætti í íslenzku við háskólann í
Manitoba, og þar hef ég heyrt, að
verðveitt sé mjög merkilegt safn
íslenzkra skjala. Þegar þér, frú forseti,
eruð annars vegar, þarf ekki mig til að
minna á mikilvægi menningarlegra
samskipta, og við eigum því mikla láni
að fagna, að í Kanada er áhugasamt
atorkufólk, sem lætur einskis ófreist-
að til að tryggja vöxt og viðgang
samskipta á þeim vettvangi.
Frú forseti.
Það er trú mín, að við getum
hagnýtt okkur þann anda samvinnu
sem ríkir milli þjóðanna á fleiri
sviöum. við eigum sameiginlegt hið
norðlæga umhverfi og um leið mörg
vandamál, sem einungis er við aö etja
í þessum heimshluta. Það fer ekki
milli mála, að þessi vandamál eru
auðveldari viðfangs þegar sameinazt
er um þekkinguna heldur en þegar
unnið er í einangrun. Ég fullvissa yður
um, að Kanadamenn hafa fullan hug á
því að efla samvinnu landa okkar í
öllu er lýtur að málefnum norðursins
og í tilefni heimsóknar okkar konu
minnar til Islands hef ég hlutazt til
um, að stofnaður verði styrkur handa
einstaklingi frá hverju Norðurland-
anna og honum þannig gert kleift að
starfa í Kanada við rannsóknir norð-
ursins á vegum hins opinbera allt að
einu ári. Ég kysi helzt, að vísinda-
mennirnir fengju allir tækifæri til að
skoða og taka þátt í því starfi sem
fram fer á sviði vísinda, umhverfis-
verndar og auðlinda í norðurhéruðun-
um. Á móti kemur sá hagnaður sem
við munum hafa af því innsæi og
þekkingu sem vísindamennirnir munu
færa okkur Kanadamönnum. Það er
líka von mín, að þessir styrkir geti
gefið fordæmi um þá ræktun skilnings
og samvinnu Kanada og annarra ríkja
á norðurslóðum, sem við verðum í
framtíðinni að sinna í sífellt ríkari
mæli, ef við eigum að geta hagnýtt
okkur þessa þætti til fullnustu.
Ég leyfi mér að mælast til þess að
skálað sé fyrir forsetanum og islenzku
þjóðinni."
Forseti íslands, frú Vigdís Finnbogadóttir:
Við eigum alltaf ein-
hvern hluta í Kanada
og það í okkur
Háttvirtur landstjóri Kanada, frú
Schreyer og aðrir góðir gestir.
Það hefur verið sagt um okkur
Islendinga, að við getum aldrei tekið
til máls án þess að minnast á
fortíðina. Ef til vill er þessi árátta
ríkari í fari okkar en annarra þjóða,
enda þótt hver hugsandi maður, hvar
sem er í heimi, geri sér grein fyrir því
að hann tekur við arfi forfeðranna.
Samfélagið er hverju sinni að ein-
hverju leyti niðurstaða þess sem hefur
gerst í fortíð. Við íslendingar erum
svo fámennir, að þegar við hittumst
án þess að þekkjast — og það er mikill
misskilningur í hugum margra er-
lendra manna að við þekkjumst öll —
þá er okkur gjarnt að reyna að brjóta
ísinn okkar í millum með því að leita
aftur í tíðina eftir ættarböndum, sem
við iðulega finnum í einhverjum sam-
eiginlegum forföður nokkrum kynslóð-
um á undan okkur, sem nú byggjum
landið.
Ég ætla mér ekki þá dul, hr.
landstjóri, að reyna að tengja ætt yðar
við ættir okkar Islendinga. Þó væri
ekki ólíklegt að einhver forfeðra yðar.
hefði einhvern tíma komið til íslands
stranda eða að einhver Islendingur
hefði einhverju sinni blandað geði við
ættfeður yðar úti í hinum stóra heimi.
Menn buðu þá sem nú hafi og veðri
byrginn og voru á faraldsfæti til að
sýna sig og sjá aðra. En annað má
tengja með fullvissu, svo sem forvera
yðar í því starfi sem þér nú gegnið og
okkur, ásamt órjúfanlegum böndum
milli þjóða okkar fyrir þau örlög að
stór hópur íslendinga fluttist á örðug-
um tímum til lands yðar í leit að gæfu
og betri lífskjörum.
Árið 1857 bar að garði á íslandi
mikinn aufúsugest, Dufferin lávarð.
Fyrir gáfur sínar og árvekni andspæn-
is menningarverðmætum og glöggu
auga fyrir óvenjulegu landslagi lét
hann land og þjóð tendra svo í
hugarfluginu, að hann skrifaöi móður
sinni ítarleg bréf með lýsingum af
reynslu sinni af þessu landi á hjara
veraldar, „Letters from High Latitud-
es“.
Við erum mörg þess sinnis, að
hugsjón rómantísku stefnunnar í
kjölfar frönsku byltingarinnar, með
Rousseau að taismanni, hafi verið það
besta sem komið gat fyrir stórþjóðir
sem smáþjóðir á réttum tíma fram-
þróunar í heiminum. Henni eigum við
að þakka endurnýjaða vitund um
þjóðerni og þjóðarsál alls staðar þar
sem þessi nýja hugsun varð kunn.
Dufferin lávarður var sannkölluð
ímynd þeirra, sem létu hrífast af
þessari nýju afstöðu til lífsins, sem
leitaði uppi og studdist við afrek
mannsandans í ritum og verkum og
hugmyndaauð þeirra, sem á undan
voru gengnir, — að mannveran væri
söm við sig á hverjum tíma, hugsandi
og skapandi: „Cogito ergo sum“, sagði
Descartes, — „Je pense, donc je suis“.
í lok 18. aldar var Reykjavík gerð að
höfuðstað íslands og til höfuðstaðar-
ins flutt dreifð setur stjórnsýslu og
menningar í landinu, — frá Bessa-
stöðum, frá Skálholti og síðast en ekki
síst þinghald frá Þingvöllum. Meðal
þeirra raka, sem skjóta áttu stoöum
undir að flytja Alþingi íslendinga frá
Þingvöllum voru að þar væri hvort eð
er óyndislegt landslag, þannig að
þinghald væri betur sett annars stað-
ar.
Islendingar urðu skjótir til með
nýrri öld að kveða þann orðróm í
kútinn með stórbrotnum óðum til
þingstaðarins forna. Þau ljoð fengu
aðeins íslendingar að heyra og nægði
þeim til áræðis og átaka. Hitt er þó
satt, að það hefur aldrei skaðað
íslendinga að aðrir en þeir sjálfir
syngi þeim og landi þeirra lof. Duffer-
in lávarður var í flokki hinna fyrstu til
að gera það. Hann lofsöng Þingvelli,
sem hann taldi meðal fegurstu staða
sem hann hefði augum litið, stór-
brotna sögu og hjartahlýtt fólk. Næsti
þáttur hans í íslandssögunni var að
standa staðfastlega með íslenskum
innflytjendum í Kanada og veita þeim
einstakt brautargengi hvenær sem til
hans var leitað. Dufferin lávarður var
landstjóri Kanada á árunum 1872—
1878 og þarf nú engan að furða þótt
eilítið sé vikið að fortíð þegar tekið er
á móti landstóra Kanada í heimsókn á
jslandi í nútíð. Þar fór maður sem við
íslendingar gleymum seint.
Kanada og Kanadabúar eru einnig
land og þjóð, sem við íslendingar
gleymum seint. Við eigum hér á gamla
Fróni alltaf einhvern hluta í Kanada
og Kanada á hluta í okkur. Löng og
mikil saga um landnám íslendinga þar
hefur blásið skáldum og rithöfundum
okkar andann í brjóst. Þeir hafa
skrifað um það smásögur og skáldsög-
ur og ort um það ljóð, hvatningarorð
og einstaka sinnum dapurlegar lýs-
ingar. Island gaf á sínum tíma Kanada
nokkuð stóran hluta af þjóð sinni af
frjálsum og fúsum vilja einstaklings-
ins. Vel á annan tug þúsunda manna
munu hafa flutt frá Islandi til Kanada
í lok síðustu aldar. Það var fólk, sem
af þeim þráa sem þessari þjóð er í blóð
borinn, barðist við landslag og sem við
vitum að var þeim annarlegt og tókst
að sigrast á bæði því og sjálfu sér. —
Okkur hér heima er sagt að Kanada-
búar beri Islendingum einstaklega
góða sögu, þeir hafi verið virtir sem
sterkt afl í uppbyggingu samfélagsins.
Þeim varð vel til vina við þá sem þeir
hittu fyrir í óbyggðum héruðum lands-
ins, Indiánanna, sem þeir fundu að þar
fór fólk með friði.
Við dáumst að því og metum að
verðleikum, að Kanadastjórn hefur
jafnan hvatt þjóðarbrot sín til að
varðveita hefðir heimalandanna og að
þar þurfi enginn að biðja afsökunar á
uppruna sínum. Það er skynsamleg
stefna, því öll höfum við sama réttinn
til að lifa og margvíslegar hugmvndir
og venjur geta ekki gert annað en að
gera lífið litríkara. En hafi íslend-
ingar verið gott búsílag í Kanada með
handaverkum sinum þá gleymdu þeir
því aldrei að þeir voru líka orðsins
menn. Þaö sést enn á sérútgáfu blaðs
íslendinga í Kanada, Lögbergi-
Heimskringlu, sem er eina blaðið
erlendis, að ég veit um, sem tengja á
saman fólk af íslensku bergi, og
skrifað er jöfnum höndum á íslensku,
sem er þjóðtunga í íslendingabyggðum
í Kanada og ensku. Þar hefur einmitt
skilningur stjórnvalda á því að slíkt sé
sjálfsagður hlutur í landinu verið
frekar hvatning til dáða en hið
gagnstæða. Við lesum það blað af
athygli hér heima og hugurinn á
gréiða leið vestur um haf til allra
þeirra, sem þar eru okkur svo tengdir.
En þetta fólk, sem býr við ótrúlegt
ríkidæmi í orðum, lætur ekki fyrnast
Frá veizlunni í
gærkveldi. Frá
vinstri: frú Vala Thor-
oddsen, Edward R.
Schreyer land-
stjóri, frú Vigdís
Finnbogadóttir forseti
íslands og frú Schreyer.
yfir fortíð og fyrirmyndir. Eitt af
bestu skáldum á íslenska tungu á
síðari hluta 19. aldar, Stephan G.
Stephansson, orti ljóð sín i Kanada,
ýmist til Islands eða nýja umhverfis-
ins og tók virkan þátt og sterka
afstöðu í þjóðmálum fyrir nýja fóst-
urlandið. Við minnumst ótal manna
með virðingu, sem settu eins og hann
hugsanir sínar í ógleymanleg orð,
Káins, Guttorms J. Guttormssonar,
Jakobínu Johnson svo aðeins nokkrir
séu nefndir, auk allra þeirra sem fyrr
og síðar hafa helgað Kanada krafta
sína og lagt af mörkum til vísinda,
lista og menningar almennt.
Góðvinur minn, erlendur maður
búsettur á íslandi, sagði á dögunum að
útlendingum hætti við að trúa því sem
íslendingar segðu um sjálfa sig ... Ef
þér, hr. landstjóri, viljið trúa nokkru
orði af þeim sem ég hef látið hér falla,
bið ég yður að minnast þess að ég hef
hér veriö að tíunda nokkra kosti landa
yðar, — þó með því stolti að þeir áttu
og eiga ættir sínar að rekja til Íslands.
Ég bið yður að bera kveðjur okkar
tslendinga til allra landa yðar handan
Atlantshafsins með óskum um far-
sæld og gæfu, í þeirri staðföstu trú að
vináttuhönd milli þjóða okkar haldist
vel og lengi.
Ég býð landstjóra Kanada, konu
hans og fylgdarlið, velkomin til ís-
lands og bið gesti að lyfta glösum og
drekka minni hennar hátignar,
drottningar Kanada, landstjóra Kan-
ada, konu hans og kanadísku þjóðar-
innar.
„Ask veit eg standa44
Umsagnir gagnrýnenda í Noregi
„Ask veit eK standa** heitir
safn ljóða eftir Matthías Jo-
hannessen í þýðingu Ivars
Orglands, en bókin er nýút-
komin hjá Fonna Forlagi Osló
í flokki ljóðasafna eftir ís-
lenzk nútímaskáld. Bók-
menntagagnrýnendur norskra
blaða hafa ritað um bókina og
fer hér á eftir úrdráttur úr
nokkrum dómum.
í Morgenbladet. sem út
kemur í Osló, segir Odd Abra-
hamsen, en hann er sjálfur
skáld jafnframt því sem hann
er virtur gagnrýnandi, m.a. að
ljóð Matthíasar séu ekki stað-
bundin heldur nái svið þeirra
út fyrir íslenzkt umhverfi.
Greinilega leiki um skáldið
straumar, sem nauðsynlegir
séu til að skilja þá veröld, sem
við lifum í, og þótt ljóðin séu
þrungin tilvísunum í íslenzka
ljóðagerð fyrri tíma, sé það
ekki síður nútíðin sem eigi sér
hér skarpskyggnan áhorfanda.
Odd Abrahamsen vitnar í
inngang Ivars Orglands þar
sem þess er getið að skáldið
velji sér myndræn yrkisefni,
líkt og sjá megi stað í ljóðum
Steins Steinarrs og í Völuspá.
í þessu sambandi bendir
Abrahamsen á að í ljóðum
Matthíasar megi sumstaðar
finna losaralegar hendingar
þar sem vitnað sé til fremur
venjulegra fyrirbæra og þar
sem betur hefði farið á að nota
færri orð, en um leið sé
sérstaklega eftirtektarvert að
skáldið hafi á valdi sínu hið
sér-íslenzka ljóðform, þar sem
látleysi og skýrleiki sitji í
öndvegi og þar sem gengið sé
beint að efninu.
Um ljóðaflokkinn „Sálmar á
atómöld" segir gagnrýnandi
Morgenbladet að formið minni
nokkuð á Stein Steinarr. Ljóð-
in 49 séu greinilega af trúar-
legum toga, en laus við prédik-
unartón og þar eigi ósveigjan-
legar siðareglur ekki upp á
pallborðið. Orgland kunni að
hafa rétt fyrir sér í því að
formið og undirtónninn í ljóð-
unum beri vott um bernskt
hugarfar, og hér sé kannski
einmitt kominn lykillinn að
því hver sjálfsmynd skáldsins
er.
Abrahamsen lýkur miklu
lofsorði á ljóðaval og ljóðaþýð-
ingar Ivars Orglands, eða
„gjendiktning", eins og það
heitir á norsku, og leggur til
að honum verði við fyrstu
hentugleika veitt þýðinga-
verðlaun, sem reglulega er
úthlutað í Noregi. Meðal ljóða
sem vakið hafa sérstaka at-
hygli gagnrýnandans er Surts-
ey:
„Vi har sett
eld fra havbottnen
slá himmel og jord
med bivrelogar
sett ei ey risa
svart av oske
og audna lysande loga
sett ordet ditt i gjerning,
herre."
„Stutt ljóð eins og þetta
hneigist ég til að kalla sér-
grein hinna beztu íslenzku
ljóðskálda,“ segir Odd Abra-
hamsen, „og slík ljóð er að
finna t.d. hjá Snorra Hjartar-
syni og Hannesi Péturssyni.
Þingvellir við Öxará er yfir-
skrift sex stuttra ljóða, þar
sem litazt er um á þeim
sögufræga stað, og þessi ljóð
valda ekki umróti, heldur and-
ar frá þeim ró og einbeitingu."
í Asker og Ba'rums Bud-
stikke skrifar Sven Aurmark,
sem telur það einn helzta
styrkleika Matthíasar að hann
bindi sig ekki við ákveðna
rímgerð heldur velji sér form í
samræmi við efnið, enda
kunni hann að haga valinu.
Aurmark gerir grein fyrir
skáldinu og segir að með tilliti
til þess að hann sé ritstjóri við
íhaldssamt blað gætu ýmsir
hneigzt til að setja skáldið á
ákveðinn pólitískan bás. En
slíkan bás láti Matthías ekki
skipa sér á, „hann favner vitt
og representerer noe som jeg
ville kalle et vel distribuert
kulturelt islandsk kraftsentr-
um. Han er det ekte — og
derfor det akseptbare, eller
bent frem onskelige, for alle,
uansett politisk eller livs-
synsmessig utgangspunkt,“
segir Aurmark.
í Bergens Tidende segir
Gerhard Garatun-Tjeldsto
m.a.:
„Ljóðasafnið ber vitni mikl-
um tilfinningum og víðfeðmu
áhugasviði skáldsins. Skáld-
inu er jafnlagið að bregða á
glens og líta á hinar broslegu
hliðar tilverunnar og taka til
meðferðar ríkjandi þjóðskipu-
lag og það sem er ofarlega á
baugi í samtíðinni, um leið og
það stendur í undrun og auð-
mýkt frammi fyrir því sem
mannshuganum er hulið — og
þar er dauðinn ekki undan-
skilinn. Gleði og þakklæti yfir
hinu ljúfa og fagra í náttúr-
unni og manninum sjálfum
eru áberandi í mörgum ljóð-
anna.“
„Matthías Johannessen
opnar okkur útsýn til íslands
og Islendinga," heldur Gar
atun-Tjeldsto áfram, „þessa
fólks sem er okkur svo nákom-
ið en sem við þekkjum samt
svo lítið. Ekki fer hjá því að
sem ritstjóri stærsta blaðs á
Islandi verði hann fyrir bein-
um áhrifum af því sem er að
gerast í atvinnulífi þjóðarinn-
ar, í stjórnmálum og menning-
arlífi. Skáldið Matthías Jo-
hannessen notar ljóðið og
skáldskapinn til að leysa úr
læðingi það sem útrás fæst
ekki fyrir á þessum sviðum og
þannig veitir hann okkur
betra tækifæri til að kynnast
frændþjóðinni en völ er á
annars staðar. „Ask veit eg
standa" er kærkominn tengi-
liður milli frænda," segir í
Bergens Tidende.
Salmer i en atomtíd
IVAR ORGLAND fortsetter
med á gjendikte betydelige is-
landske lyrikere fra vár tid til
norsk Nu foreligger hans bok
-Ask veit eg standa-, islandske
dikt fra vftre dager av Matthias
Johannessen. Det er en diktbok
som f0lger Matthtas Johannes
sens dikterbane fra debutdiktene
i 1958 og til dikt utenfor samlin
Ene 1976 — 1980 Som vanlig har
ar Orgland skrevet. et iangt
•ord om dikteren som viser
hans store kunnskaper og innsikt
i en lltteratur som gir meg næ
ring til tanke og fabuleringsevne
Matthias Johannessens lvrikk
har en spennvidde som strékker
seg utover det lokale islandske
miljpet Som siefredaktor 1 Mor
rmbladid har han anledning t»l
ta innover seg selv stromnmger
og begivenheter som er vesent-
hge for á forstá klimaet 1 dei^
verden vi lever i Hans dikt er fyltl
av allusjoner fra eldre islnndsM
diktning. men ogsá vár tids diktJ.
ning har en sikker observatpr *
Matthias Johnnnessj-n F.tt :»v d«
siste diktene i \u>ken liærer tiU
len -Bkalden Dylan Thonuis
IVAR ORGLAND skrtvcr hla
annet i sin innledning -Stei
Steinarr og Voluspð, det m
apokalyptiske og eskatologi
Edda — diktet pá den ene s
og Steinns atomalder bilettal
den andre, — begge stor vi
poesi, er litterære kjelder
perspektiv- Imidlertid mt
ogsá pápekes at en ogsá
i Matthias Johannessens
slappe linjer av retorikk og
alminnehge referater Merfj
det viktig á understreke
ogsá er en dikter som be
den spesielle islandske fc
enkle ogklare dikt — hel
fra utenomsnakk.
I et av hans tidlige
nærmest inngár i cn s.v'
jeg -du er himmelbl?
K)«*kvelv over opon p
bcl han ky: te mrf
munnkyss seií»r s.ilor
leikcn ér betre enn v /
her ser viser dikteren /
det Hellige. noe sor /
mer til uttrykk i hs/
ei atomtid”. Som eh
denne syklus leser/
iltnq i lílfin
oss som eit fvr nar aei Kí»m men
dcide sjomenn midt i leiken var
Sá enkelt fár et trist barndoms
minne sprog som svnliggior det
Helvete mcnneskené solv skape*-
DF.Tppi^soosA tiderhve.
smíl:
hjart
nads
ikke
á m /
m»»nneskrr. inen sð kan v» ram
m<»R av et uforsfáelig ;spus*
firdet dift o* h’ • k:»'»de .»>,•
himmelen. likevel le'tn*1 v» »kk'‘
etter dee utnn • se»*g.» og dori
lanken nar s’aft mep at vi e-
■kkje komne lengrr rnn a r»*r
L'áest der sr»in bpecú'orn r»mc;"-*

diKt. hos h!,) Sf»<;rr: H .
og Hnnnes Pofnj^síi:
vedox ir. ivr *:»r v.
d»kt snm kr*'t»r-r * r n
histopskf* stedo* i**.i
sensasum nfcír i'or tyi
trnsiou Ed.,4f' •■
pef Dei .- »*• <:•« *,> ,

Ve*f »kl »e *
d*»t prr f >•• i,»
I DfKTt-.Ni;
s^r'ttc :ijn!ini»*'t»»'
|r‘.ic<* (liW'e*
’;k*»
V A

O.,
■

I •

ÍB.
mm
utv,, ■
•d
h*Jdt
SL«M
*•((,'
— 6«|

f!m
váre
og

1 411
,**"UnCl'nk«.

***£&#*
, JVarr*»trr. ..

H.r
/*V»
/ :rr
I tghefsé
npra
f i flf'ti
’ii ki;»»»y
»• f.’ir f.i
11: i»' N
:tíirfs»*» '
fivbofnen
c! bivrelo-
f ;v <*sk»-
setf nr
! rre
I r»» i)ít»)stj-r,. j- rt.-p. ;
A: T i AT • v*|-*í 'ol . •
íinbt'in’e*- *oe«! y »d ív.*» < •.•
• •»»){• )».)* fi»: T, f. rV >
senfhpr.f.* c. v *»' •• »'.nf!-i.-. .* •
hanrev.<t*ps ;>.*«, \* ,
k.**' !'.’• ordril; t*,l •'.,rf; •
dr»— *'ier il*V. f-.« ; • »„,•* •
lllWh - > > ?»;•,•» »•
hef r.y befrie’s#- ;v » >: : ».> •
.bodrjp. r r»* d ff • t
* k»r*«r • ............
f arb*')de: iv» r* ’':*r.» | ;••
• m»n momng t>or !i,»», forj.*-
anirdn*ng f. ». *f .,vrr *'ff*-f»i
sen rr*m fv»n »I;f-,« )«;»- rl,
[ Her kan v*U‘* »•••‘».*::k fr»« *.
r’pr« isIniHÍ-W-. tliþfer#'*: .!•>»>
'■{»* sn *;l »*«,• {i,i • , ,í: „,.«,
11»»'!#••■ - f ,,l. ■ f » ,p.f \ : ,
ÍMo* I..M |»;» I- • 11,.: >„-i ; ..,•
lyrikk :><*e.
várt h’irr’n
»*»
.•l.iorls--.
!,k •