Morgunblaðið - 17.06.1981, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. JÚNÍ1981
63
eftirlit gott en það mætti vafa-
laust vera töluvert betra og kom-
ast í fastari skorður. Er nú unnið
að undirbúningi þessara mála og
væntum við okkur mikils af því í
framtíðinni.
Félagið hefur reynt að aðstoða
ýmsa krabbameinssjúklinga sem
þurft hafa að leita lækningar
erlendis. Hér hefur sú þróun orðið
á undanförnum árum, sem á
öðrum sviðum, að tryggingakerfið
hefur í vaxandi mæli séð um
slíkan kostnað. Auk þess hefur
sjaldan þurft að senda krabba-
meinssjúklinga utan. Ávallt koma
þó dæmi þess og reynir Krabba-
meinsfélagið að styðja við þá sem
þess þurfa.
Fjármál
Leitast verður við að hver ein--
stakur rekstrarþáttur standi und-
ir sér fjárhagslega. I því sambandi
verður unnið að viðurkenningu
Tryggingastofnunar ríkisins og
sjúkrasamlaga á því að sjúkra-
tryggingar greiði kostnað við
sjúkdómaleit og aðrar fyrirbyggj-
andi ráðstafanir frjálsra félaga-
samtaka, í samræmi við það sem
nú tíðkast varðandi lækninga-
starfsemi utan sjúkrahúsa.
Það hefur verið höfuðverkefni
stjórnar Krabbameinsfélagsins að
koma fjármálum félagsins á
traustan grundvöll á ný eftir að
sígarettupeningar hafa verið tekn-
ir af félaginu. Það skal játað að
fjárveitinganefnd Alþingis hefur
brugðist vel við og hækkað veru-
lega fast tillag til félagsins á ári
hverju en það hefur hvergi nærri
dugað eða haldið í við verðbólg-
una.
Húsnæði
Eitt er það verkefni, sem ég vil
sérstaklega geta hér, en það eru
húsbyggingamál félagsins. Eins og
raunar hefur komið fram í árs-
skýrslum síðastliðinna ára, þá er
húsnæði okkar að Suðurgötu 22 og
24 fullnýtt. Nánast er ómögulegt
að taka upp neina nýja starfsemi
eða auka þær skoðanir sem fyrir
eru vegna skorts á rými. Við
höfum því fengið arkitektastofu
hér í bænum til að kanna hvaða
möguleikar væru fyrir hendi á að
fá stækkun á húsnæðinu í Suður-
götunni. Hafa verið teiknaðar og
ræddar ýmsar hugmyndir, aðal-
lega í því fólgnar að stækka
húsnæðið að Suðurgötu 22, en
byggj a síðan nýtt hús í stað gamla
hússins í Suðurgötu 24, en það hús
er mjög illa farið, máttarstoðir
slæmar og eru því ekki tök á að
gera það upp svo vel sé. Einnig var
fyrirhugað að tengja þessi hús
saman með lágri byggingu sem
gæti að einhverju leyti verið nýtt
um leið, einkum kjallarahæð og
neðsta hæð. Haft hefur verið
samband við Borgarskipulag
Reykjavíkur og hefur sú stofnun
talið tormerki á því að við gætum
fengið það rými úr þessum húsum
tveim sem gæti dugað. Á sl. vori
var fyrirsjáanlegt, að við myndum
alls ekki geta fengið að byggja við
á Suðurgötunni svo að dygði okkar
starfsemi í framtíðinni.
Þá var hafist handa um að
kanna aðrar leiðir. Bent hafði
verið á þann möguleika, að
krabbameinsfélögin gætu e.t.v.
fengið lóð í nýja miðbænum í
Kringlumýri. Var þegar skrifað
bréf til borgarstjóra og síðan rætt
við borgarráðsmenn og höfum við
góðar vonir um það, að Krabba-
meinsfélagi Islands verði veitt lóð
í nýja miðbænum. Að öðrum kosti
hefur stjórnin kannað marga aðra
möguleika, m.a. með makaskipti á
húsnæði, kaup á húsnæði, við
höfum sem sagt haldið öllum
leiðum opnum þó þessi áðurnefndi
væri efst á baugi hjá stjórninni
undanfarnar vikur.
Uppbygging krabba-
meinssamtakanna
Stjórn Krabbameinsfélags ís-
lands hefur í huga að endurskoða
uppbyggingu krabbameinssam-
takanna. Félagið er nú byggt upp
af 24 félögum sem voru stofnuð á
árunum 1949 til 1973. Lætur nærri
að starfssvæði þeirra séu nokkurn
veginn þau sömu og heilsugæslu-
umdæmi. Rætt hefur verið um að
fjölga krabbameinsfélögum, en
það er vafasamt, að sú leið sé rétt,
heldur að efla og stækka þau sem
fyrir eru, það er erfiðara fyrir lítil
félög að starfa og fá nægileg
verkefni, en hins vegar er það jafn
sjálfsagður hlutur, að krabba-
meinsfélög séu til um allt landið
og myndi eina heild í gegnum
heildarsamtök.
Stjórnin hefur í undirbúningi
ýmis verkefni sem myndu vafa-
laust hæfa vel fyrir svæðafélögin í
landinu. Ég vil aðeins nefna eitt
dæmi. Verði farin sú leið við
aukningu á brjóstaskoðunum, að
brjóstamyndatökurnar yrðu fram-
kvæmdar á staðnum, þá eru for-
dæmi fyrir því erlendis frá að
útbúa t.d. skoðunarbíl sem hefði-
innanborðs röntgenmyndatæki og
gæti þá ferðast til ýmissa þéttbýl-
issvæða á landinu.
Flest krabbameinsfélaganna
hafa lagt sitt af mörkum við
framkvæmd hópskoðana, og þrátt
fyrir tilkomu heilsugæslustöðva
virðist full þörf á aðstoð félaganna
við krabbameinsleitina. Auka þarf
fræðsluhlutverk félaganna og að-
stoða þau við að halda fræðslu-
fundi með því að senda þeim
fyrirlesara. Einnig ætti að athuga
á hvern hátt treysta mætti starf-
semi félaganna á annan hátt.
Að lokum skal minnt á það
verkefni svæðafélaganna að
styrkja heildarsamtökin fjárhags-
lega og styðja þau málefni sem
samtökin vinna að.
Lokaorð
Krabbameinsfélag Islands
stendur nú á tímamótum. Það er
fullur hugur hjá stjórn félagsins
að takast á við þau verkefni sem
þegar hefur verið lýst, til þess
skortir hvorki hugmyndir né
áræði, heldur stuðning þjóðarinn-
ar að framgangi þessara mála. Ég
vil ljúka máli mínu með hinni
ágætu hvatningu sem ég vænti að
þið séuð öll kunnug úr auglýsing-
um og ekki síst sjónvarpsauglýs-
ingum happdrættis Krabbameins-
félagsins: Stuðningur ykkar er
okkar vopn.
23% lækkun
á tómötum
TÓMATAR lækkuðu í verði um
síðustu helgi og er heildsöluverðið
nú 30 krónur kílóið, en var áður
39. þannig að lækkunin er um 23%.
Gúrkur lækkuðu fyrir nokkru, en
aðrir garðávextir sem ræktaðir eru
úti eru ekki komnir á markaðinn
enn. Þeirra er ekki von fyrr en í
júlímánuði. Menn búast ekki við, að
tómatar lækki meira í verði, fram-
boð muni ekki aukast frá því sem nú
er. Á það m.a. rætur að rekja til
óveðursins í vetur, en þá skemmdust
mörg gróðurhús.
Unglingamót
að Hlíðar-
dalsskóla
Um hvítasunnuhelgina var
unglingamót að Hlíðardalsskóla
á vegum Ungs fólks með hlut-
verk.
Var skólinn fenginn að láni
undir mót þetta og sóttu það á
annað hundrað unglingar frá ýms-
um æskulýðsfélögum innan Þjóð-
kirkjunnar í Reykjavík og úti á
landi.
Tókst mótið í alla staði mjög
vel, segir í frétt frá Ungu fólki.
Farið var í íþróttir og leiki,
kvöldvökur haldnar og mikið
sungið af léttum kristilegum kór-
um við undirleik hljómsveitarinn-
ar I KOR. 13. Biblíufræðsla og
bænastundir voru einnig á dag-
skrá.
_ r
Frá umræðum um starfsemi Krabbameinsfélags Islands:
Eðlilegt að samtök
áhugamanna og ríkið
hefðu ákveðið samstarf
ÞRJÁTÍU ár eru liðin um þessar
mundir frá þvi að Krabbameinsfé-
lag tslands var stofnað og minntist
félagið þessara tímamóta nýverið
með sérstökum hátíðarfundi.
Flutti dr. Gunnlaugur Snadal
formaður félagsins þar ræðu og
rakti ýmis atriði frá starfinu og
drap á hvað framundan væri.
Ólafur Ólafsson landlæknir flutti
einnig ávarp svo og Skúli Johnsen
borgarlæknir. Að loknum hátiðar-
fundi var efnt til pallborðsum-
ra-ðna um framtíðarverkefni
krabbameinssamtakanna i iand-
Leysa þarf f járhagsvanda ef
auka á starfsemina
Sigurður Björnsson læknir ræddi
m.a. um árangur og ávinning af
leitarstarfi og það væri sú leið er
bestan árangur gæfi varðandi
krabbamein, að leitast við að koma
í veg fyrir það og finna það á
frumstigi. Hliðstæður mætti nefna,
t.d. mælingu augnþrýstings, er mið-
aði að því að finna gláku á frum-
stigi og mæiingu blóðþrýstings til
að koma í veg fyrir hugsanlega
hjartasjúkdóma. Þessum rannsókn-
um væri sammerkt að þær væru
Á þessu línuriti
má sjá hvernig
farið hefur
minnkandi ný-
gengi og dánar-
tíðni legháls-
krabbameins,
en miðað er við
árlega tiðni á
hverja 100.000
íbúa.
ísland framarlega í
krabbameinsleit
í ávarpi Ólafs Ólafssonar land-
læknis kom m.a. fram að um 7
milljónir nýrra krabbameinstilfella
koma fram á ári hverju í heiminum
og sagði hann ísland og önnur
Norðurlönd í fararbroddi hvað
varðaði krabbameinsleit. Gat hann
þess að t.d lækkun dánartíðni og
nýgengis leghálskrabbameins á ís-
landi síðustu árin væri iðulega
notað sem dæmi í kennslubókum
um þann árangur, sem mætti ná í
þessum efnum. Sagði hann nauð-
synlegt að efla enn forvarnir og leit.
Skúli Johnsen borgarlæknir sagði
brýnt að styðja starfsemi Krabba-
meinsfélagsins eftir mætti, það
hefði í mörg ár verið í fararbroddi
og með fræðslu sinni bent á aðgerð-
ir til að forðast lifnaðarhætti er
leitt gætu til krabbameins. Á síð-
ustu árum hefðu verið auknar
framfarir í krabbameinslækning-
um, margir hefðu losnað við kvíða
sinn og hlotið lækningu. Krabba-
meinsfélagið hefði ætíð fylgst vel
með nýjungum og sagði hann nauð-
synlegt að K-bygging Landspítalans
kæmist sem fyrst í gagnið til að
standa betur að vígi í baráttu við
krabbamein, en henni er ætlað að
hýsa krabbameinslækningar.
Sem fyrr segir var síðan efnt til
paltborðsumræðna um framtíðar-
verkefni krabbameinssamtakanna í
landinu og stjórnaði þeim Sigmar
B. Hauksson. Þátttakendur voru
Adda Bára Sigfúsdóttir formaður
heilbrigðisráðs Reykjavíkur, Davíð
Gunnarsson forstjóri Rikisspítal-
anna, Davíð Oddsson borgarfulltrúi
og framkvæmdastjóri Sjúkrasam-
lags Reykjavíkur, Guðmundur Jó-
hannesson yfirlæknir leitarstöðvar
Krabbameinsfélagsins, Gunnlaugur
Geirsson yfirlæknir frumurann-
sóknarstofu félagsins, Hjörtur
Hjartarson gjaldkeri, Sigurður
Björnsson læknir og Stefán Jónsson
alþingismaður og formaður Trygg-
ingaráðs.
ódýrar og einfaldar, en þær skiluðu
ótvírætt árangri. Sagði hann
Krabbameinsfélagið nú vilja auka
starfsemi sína, en leysa yrði fjár-
hagsvanda félagsins áður en til-
raunastarfsemi þess og fræðslu-
starfsemi yrði aukin.
Guðmundur Jóhannesson yfir-
læknir sagði leit að sýkingu í
leghálsi hafa byrjað árið 1964 og
hefði á seinni árum tekist að
auðvelda starfið nokkuð með til-
komu tölvutækninnar. Væri auð-
veldara að hafa betri heimtur á aö
konur skiluðu sér til rannsókna og
endurskoðunar að ákveðnum tíma
liðnum. Við upphaf starfsemi leit-
arstöðvarinnar hefðu fundist um 25
ný tilfelli krabbameins í leghálsi á
hverjar 100 þúsund konur, en þau
væru komin niður í 9 tilfelli á
síðasta ári. Einnig hefði dánartiðn-
in lækkað úr 14,3 árið 1964 í 5,1
síðasta ár, miðað við 100 þúsund
íbúa.
Gunnlaugur Geirsson yfirlæknir
lýsti í nokkrum orðum hvað krabba-
mein væri, þar væri um að ræða
stökkbreytingu í frumum sem leiddi
til óeðlilegrar frumufjölgunar sem
iðulega drægi fólk til dauða. Ljóst
væri að krabbamein ætti sér ákveð-
ið forstig og með skoðun og rann-
sóknum mætti oft uppgötva það á
því stigi. Sagði hann að læknar
vildu ýta undir aukna fræðslu og
upplýsingar um krabbamein og
menn leituðust við að finna orsaka-
þætti.
Kostar ríkið rekstur
leitarstöðvanna?
Davíð Gunnarsson var spurður
hvort ríkið myndi taka að sér
krabbameinsleit þar sem þessi
starfsemi hefði sannað ágæti sitt.
Sagði hann það vera eðlilega
verkaskiptingu að áhugamannafé-
lög ynnu að rannsóknum, sem ríkið
tæki síðan við og væri eðlilegt að
ríkið sæi um skoðanir og leitar-
starfsemi af þessum toga.
Hjörtur Hjartarson gjaldkeri fé-
lagsins upplýsti að rekstur leitar-
stöðvanna myndi kosta um 150 til -
160 milljónir gkr., ef ríkið hefði
staðið að þeim rekstri, en á síðasta
ári hefði félagið fengið 80 m.gkr.
styrk frá ríkissjóði til margháttaðr-
ar starfsemi. Gjafir, happdrættisfé
og önnur fjáröflun brúaði bilið.
Sagði hann það skoðun sína, að
ríkið ætti að sjá um að kosta þessa
starfsemi, þá gæti Krabbameinsfé-
lagið varið tekjum frá almenningi
til annarrar starfsemi, t.d. krabba-
meinsleitar á nýjum vettvangi og
aukinnar rannsóknarstarfsemi.
Stefáft Jónsson sagði Trygginga-
ráð ekki samkvæmt lögum geta
styrkt þessa starfsemi, en vel mætti
hugsa sér lagabreytingu til þess að
svo mætti verða. Með því yrði
væntanlega komið í veg fyrir sjúk-
dóma, sem hlyti að leiða til minni
útgjalda tryggingakerfisins. Kvaðst
hann þó vilja vara samtök
áhugamanna við því að koma of
nærri ríkiskerfinu. Adda Bára Sig-
fúsdóttir sagði það ekki hafa verið
rætt hvort Reykjavíkurborg styrkti
þetta starf, en það myndi rætt. þótt
heilsugæslustöðvum bæri að sinna
heilsuvernd auk lækninga og mögu-
legt væri að uppbygging heilsu-
gæslustöðva í Reykjavík gerði þeim
kleift að taka að sér krabbameins-
leit þá væri ekki þar með sagt að
þessari starfsemi, sem gengið hefði
svo vel, yrði dreift. Stjórn stöðv-
anna ætti að meta hver gerði
árangursríkustu og hagkvæmustu
verkefnin.
Finna þarf verkaskiptingu
Davíð Oddsson sagði Sjúkrasam-
lagið skv. lögum styðja við heilsu-
vernd, en það gæti ekki greitt
hlutdeild í hópskoðunum. Stjórnin
hefði þó nokkurt svigrúm yfir þau
atriði er login ná ekki til. Davið
sagði það skoðun sína, að hér þyrfti
að finna eðlilega verkaskiptingu
milli ríkis og áhugamannafélaga og
hlytu heilsugæslustoðvarnar að
taka við nokkrum verkefnum
áhugamannafélaga. Adda Bára Sig-
fúsdóttir tók í sama streng, sagði að
vísu ekki eðlilegt að borgin tæki við
hverju sem væri sem áhugafélög
hefðu staðið að, en benti á þátt
heilsugæslustöðvanna og taldi hún
eðlilegt að ríkiskerfið og samtök
áhugafólks ættu ákveðið samstarf
um þessa hluti.
Vel kom fram í þessum pallborðs-
umræðum, að fulltrúar heilbrigð-
iskerfisins voru sammála fulltrúum
krabbameinsfélaganna um mikil-
vægi starfseminnar, sérstaklega
hvað krabbameinsleit varðaði. Voru
menn sammála um að félagið hefði
sannað gildi leitarstarfsemi, sem
hafin var á sínum tíma í nokkurri
óvissu um árangur. Nú væri hins
vegar eðlilegt að félagið þyrfti ekki
að standa lengur straum af kostn-
aði við leitarstarfið og gæti snúið
sér að nýjum viðfangsefnum. Fram
kom í ræðu formanns KÍ, dr.
Gunnlaugs Snædal, að húsnæði
félagsins að Suðurgötu 22 rúmar
ekki lengur alla starfsemi þess,
hvað þá viðbót. Var því fagnað þeim
ummælum Davíðs Oddssonar í um-
ræðunum að umsókn félagsins um
lóö undir nýtt hús hefði fengið
vinsamlegar undirtektir hjá borg-
arráði, enda þótt ákvörðun hefði
ekki verið tekin ennþá.
Frá pallborðsumræðunum; talið frá vinstri: Davið Oddsson, Davíð Gunnarsson, Adda Bára
Sigfúsdóttir, Stefán Jónsson, Sigmar B. Hauksson, Sigurður Björnsson, Hjörtur Hjartarson
Guðmundur Jóhannesson og Gunnlaugur Geirsson. ,
Ljósin. OI.K.M.