Morgunblaðið - 18.08.1981, Blaðsíða 16

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. ÁGÚST 1981
Undraheimur endurreistur
ÁRIÐ 1934 hclt Jóhannes S.
Kjarval sýninnu á verkum sín-
um í vinnustofu sinni að Aust-
urstra;ti 12. VeKna mikilla fjár-
haKsörðuKleika hafði listamað-
urinn hvorki haft ráð á litum
né lérefti en teiknað þess i stað
með tciknihlcki á veKKÍ vinnu-
stofunnar, sem voru þaktir
ódýru veKKfóðri. Stærstur hluti
verksins var hu«saður sem sam-
felld heild frá hendi Kjarvals
<>K nefndi hann það „IJfshlaup-
ið". Þessar myndir voru uppi-
staðan í sýninKunni. Þær skipt-
ust eftir vcKKjum i „Svcitalíf",
„Atvinnulíf" ok „Borgarlíf" og
þöktu reyndar ekki eingönBU
veggi vinnustofunnar heldur
ofna. hurðir og gólflista. Þann
hluta verksins sem ekki taldist
til „Lífshlaupsins". nefndi lista-
maðurinn „Eilifðina".
Deilt um ráðstöfunarrétt
Listasafni ísiands var ánöfnuð
húseignin Austurstræti 12
snemma á sjöunda áratugnum,
en lét haná síðan til Framsókn-
ar séu erfingjar Jóhannesar
Kjarval eigendur veggskreyt-
inganna og þær því frá og með
framangreindum degi Listasafni
íslands og ráðuneytinu óviðkom-
andi. Eftir að eignarréttur ætt-
ingja Kjarvals hafði þannig ver-
ið staðfestur bauð Sveinn heit-
inn Kjarval, sonur meistarans,
Reykjavikurborg verkin til
kaups aftur. Með bréfi Sveins til
þáverandi borgarstjóra, Birgis
Isleifs Gunnarssonar, dags. 2.
desember 1975 fylgir lýsing
þeirra Aðalsteins Ingólfssonar,
listfræðings og Hilmars Foss á
verkunum og mat þeirra á raun-
hæfri verðlagningu þeirra.
Þeir Aðalsteinn og Hilmar
meta þar myndirnar á rúmar 20
millj. gkróna, eða 17 millj. að
frádregnum viðgerðarkostnaði.
Verkið segja þeir ná yfir samt.
43,95 fermetra.
Ekki varð af kaupunum í þetta
skiptið að heldur og leið nú fram
til ársins 1978 að Guðmundur
Axelsson, eigandi Klausturhóla,
festi kaup á þessum gullfallegu
verkum meistara Kjarvals og sá
„Sveitalíf" heitir þessi undurfallegi hluti „Lífshlaupsins" og náði yfir heilan vegg í vinnustofu
Kjarvals. (Ljósm. Mbl. Gmilla)
Danskur sérfræöingur hefir unnið í tvö
ár að því að tryggja listaverkunum af
veggjum vinnustofu meistara Kjarvals
varanlegt lif
arflokksins í skiptum fyrir
Glaumbæ við Fríkirkjuveg og er
Austurstræti 12 nú eign hús-
byggingarsjóðs Framsóknar-
flokksins.
Listasafnið mun þó á sínum
tíma hafa talið sig eiga tilkall til
listaverkanna, þó að það hefði
látið húsið. Ættingjar Kjarvals
voru ekki á sama máli; töldu sig
hafa ráðstöfunarrétt yfir verk-
unum og buðu Reykjavíkurborg
þau til kaups.
Ekki gengu borgaryfirvöld að
þeim kaupum og þó að flestir
aðilar væru sammála um að
þarna væri um að ræða menn-
ingarverðmæti, sem bæri að
varðveita með einum eða öðrum
hætti, strönduðu aðgerðir ætíð á
ágreiningi um ráðstöfnar- og
eignarrétt, verðið sem ættingjar
Kjarvals settu upp og hvort
þeim væri yfirleitt heimilt að
ráðstafa veggmyndunum eins og
um lausafjármuni væri að ræða.
„Vefískreytingarnar
eÍRn erfinjíjanna“
Verður sá ágreiningur ekki
rakinn hér í smáatriðum, en í
bréfi dags. 19. nóvember 1975,
sem menntamálaráðuneytið
sendi frú Tove Kjarval og hús-
byggingarsjóði Framsóknar-
flokksins, segir að samkvæmt
álitsgerð dr. Gauks Jörundsson-
til þess að hafist var handa við
þá „endurreisn" þeirra, sem nú
sér fyrir endann á, þó að enn sé
töluvert í land.
„Eitt erfiöasta verk
sem étz hef unnið að“
Uppi á lofti, á efri hæð
Klaustuhóla við Laugaveginn, er
danski „konservatorinn", eða
forvörðurinn, eins og dr. Kristj-
án Eldjárn mun hafa nefnt þá er
vinna að björgun illa farinna
listaverka, Steen Bjarnhof að
vinna við gríðarstóra myndfleti,
festa á trégrindur og eru þar
komnir veggir meistara Kjarv-
als, eða réttara sagt þær marg-
breytilegu kynjamyndir sem
fyrir nokkrum árum lágu undir
skemmdum á veggjunum í Aust-
urstræti 12. Að sögn Guðmundar
Axelssonar komu þrír „veggir"
til landsins nú í vikunni, eftir að
Bjarnhof hafði haft þá til með-
ferðar í Kaupmannahöfn undan-
farin 2 ár. Þrjár myndir, sem
verst voru farnar, eru enn í
Danmörku og verða þar a.m.k.
eitt ár til viðbótar. „Ég keypti
allt innan úr herberginu, því að
Kjarval hætti ekki að rnála þar
sem veggjunum sleppti, heldur
málaði á ofna, gólflista, hurðir
og dyrastafi" segir Guðmundur.
„Og við erum með þetta allt í
geymslu"
Á þessari mynd, tekin var á vinnustofunni fyrir nokkrum árum, má glöggt sjá slæmt ástandið var
orðið. Myndin á veggnum er hluti Lifshlaupsins og heitir Atvinnulif.
„Ent;ar tölur“
„Ég geri nú svo margt sem
mér dettur í hug,“ segir Guð-
mundur Axelsson, aðspurður hví
hann hafi ráðist í svo miklar
framkvæmdir sem þessar. Hann
kveðst vona að í framtíðinni
komist þessi verk á sinn upp-
runalega stað en að öðru leyti
munu ekki liggja fyrir fastmót-
aðar áætlanir um ráðstöfun
þeirra. Ljós er að þarna er um að
ræða fjárfrekt fyrirtæki en Guð-
mundur vill ekki að svo stöddu
nefna neinar tölur í því sam-
hengi. Allt um það geta allir
unnendur meistara Kjarvals og
íslenskra menningarverðmæta
glaðst yfir því sem er að gerast á
loftinu á Klausturhólum.
hhs.
Horft inn I vinnustofu Kjarvals
i Austurstræti 12. Þar hafði
hann vinnuaðstöðu í u.þ.b. þrjá
áratugi.
Annar hluti Lífshlaupsins; borgarlif, náði einnig yfir heilan vegg og er viðgerðum við hann lokið að
fullu, likt og Sveitalíf. Myndirnar eru allar teiknaðar með svörtu teiknibleki. Liósm. Mbl. Emllia.
Steen Bjarnhof er forstöðu-
maður „Konservatorskolen" við
Listaháskóla Kaupmannahafnar
en hann var frumkvöðull að
stofnun þess skóla fyrir 10 árum.
Áður starfaði hann við Ríkis-
listasafnið danska og þar vinnur
kona hans nú, en hún hefur
unnið að viðgerðum kjarvals-
myndanna ásamt manni sínum.
Einn af nemendum Bjarnhofs
við skólann, Rikharður Hörgdal,
er honum til aðstoðar við verkið
á venjulegt veggfóður á veggi
vinnustofunnar.
s „Það gerir okkur erfitt fyrir
hve pappírinn er slæmur," segir
Bjarnhof. „En við notum jap-
anskan pappír til að styrkja
hann, áður en við festum hann á
léreftið." Þá var einnig erfitt að
ná myndunum af veggjunum, en
það hafðist og þær voru sendar í
ströngum til Hafnar. Ríkharður
Hörgdal bætir því við að þegar
verið var að ná myndunum að
veggjunum hafi veggfóðrið verið
svo fúið að „það var nánast eins
og grautur". „En eftir þessa
meðhöndlun ættu þessi verk ekki
að vera í hættu næstu tvö
hundruð árin, svo framarlega
sem þau verða geymd við rétt
skilyrði," bætir hann við.
hér. „Þetta er geysilega um-
fangsmikið og erfitt verkefni",
sagði Bjarnhof blm. og mundaði
straujárnið, sem hann notar til
að jafna út límið á milli laga.
Myndirnar hafa verið límdar
upp á léreft, sem síðan er strengt
á trégrindur.
Þær eru, eins og áður sagði,
gerðar með teiknibleki á ódýran
pappír, mjög slæman að sögn
Bjarnhofs, sem Kjarval Hmdi
síðan eða festi með teiknibóium