Morgunblaðið - 13.09.1981, Side 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. SEPTEMBER 1981
Borgarf jarðarbrúin vígð í dag:
Á Alþingi voru skiptar skoð-
anir — en alltaf meirihluti
í dag er vígð hin nýja brú yfir
Borgarfjörð, á ósum Hvítár, milli
Borgarness og Seleyrar. Eru þá
liðin um 23 ár frá því að málinu
var fyrst hreyft á Alþingi.
Halldór E. Sigurðsson flutti
tillögu hinn 26. febrúar 1958 í
Sameinuðu Alþingi, um rannsókn
á brúargerð yfir Borgarfjörð. Til-
lögunni var vísað til fjárveitinga-
nefndar og var þar mjög breytt,
útvíkkuð í það að verða þings-
ályktun um rannsókn á möguleik-
um til að stytta landleiðina frá
Reykjavík til Borgarfjarðarhér-
aðs, Vestur- og Norðurlands. Atti í
því efni að athuga um endurbætur
á þjóðveginum um Svínadal og
Geidingadraga, svo og að ferju
yrði komið á yfir Hvalfjörð milli
Hvalfjarðareyrar og Kataness.
Tiliaga Halldórs um rannsókn á
brúargerð yfir Borgarfjörð, sem
aðgreint viðfangsefni náði því
ekki fram að ganga, sem slík,
heldur var samþykkt almenn
stefnuyfirlýsing um rannsókn á
endurbótum á þjóðveginum til
Vesturlands, ferju yfir Hvalfjörð
og brú á Borgarfjörð.
Að þessari tillögu fjárveitinga-
nefndar stóð auk Halldórs m.a.
Pétur Ottesen, þingmaður Borg-
firðinga, en hann átti þá sæti í
fjárveitinganefnd. Utvikkun til-
lögunnar í það að fela í sér
athugun á ferju yfir Hvalfjörð
þurfti engan að undra því Pétur
Ottesen hafði einmitt beitt sér
fyrir því efni meira en áratug
áður.
Hugmyndin um brú á Borgar-
fjörð við Seleyri var heldur ekki
ný af nálinni, því eftir því sem
fram kemur hjá Halldóri E. Sig-
urðssyni, mun höfundurinn hafa
verið Sigurður Guðbrandsson,
mjólkurbússtjóri í Borgarnesi, og
kynnti hann hugmynd sína á
Rotaryfundi í Borgarnesi skömmu
áður en málið kom fram á Alþingi.
Eftir þessa kynningu málsins
gerist ekkert næstu misserin.
Vinstri stjórnin, sem þá sat að
völdum, virðist ekkert hafa gert í
málinu. Var hljótt um málið fram
undir það að líða fer að Alþingis-
kosningum 1963. Þá tók Ásgeir
Pétursson, sem þá var orðinn
svslumaður Borgfirðinga og vara-
þingmaður Vesturlands, að kynna
málið og hefja umræðu um það.
Blaðamaður Mbl. spurði Ásgeir
um viðhorf til brúarmálsins á
þeim tíma.
Ásgeir Pétursson sagði: Það er
rétt, að ég var einn þeirra sem
fékk áhuga á málinu og hygg ég,
að Sigurður Guðbrandsson hafi
sérstaklega ýtt undir þann áhuga.
Mér varð strax ljóst, að ályktun
Alþingis frá 1958 var alltof víð-
tæk. Það var auðvitað ærið við-
fangsefni að ætla að brúa Borgar-
fjörð, þó ekki ætti samtímis að
stefna að lausn annarra stórra
samgönguvandamáia við Hval-
fjörð og Borgarfjörð. Þar við
bættist, að þeir, sem stóðu að
tillögunni, fylgdu málinu þá lítt
eða ekki eftir. Það var mikilsvert,
að Halldór E. Sigurðsson hreyfði
málinu á Alþingi. En auðvitað gat
sérhvert mannsbarn séð, að eng-
um einum manni né flokki var
ætlandi að koma slíku máli í gegn
einsömlum, heldur varð að fá fylgi
sem flestra, manna og flokka.
Einkum var þá þýðingarmikið að
fá stuðning Sjálfstæðisflokksins
við málið, því hann réði auðvitað
mestu í þessum efnum, hafandi
allt í senn, stjórnarforystu, sam-
gönguráðherrann, fjármálaráð-
herrann og formann fjárveitinga-
nefndar.
Ég hóf að kynna málið nánar,
bæði í blöðum og á fundum. M.a.
ræddi ég það á framboðsfundum
1963. Verður að segja eins og er,
að menn höfðu takmarkaðan
áhuga á málinu, sennilega vegna
þess að þeir höfðu litla trú á, að
það gæti náð fram að ganga. Ég
hafði einnig leitað álits verkfróðra
manna um brúarmálið. M.a.
þeirra Árna Snævars og Jóns
Víðis. Þeir ágætu menn töldu
báðir, að viðfangsefnið væri vissu-
lega stórt en engan veginn svo
óleysanlegt og dýrt eins og sumir
héldu fram.
í mái 1965 óskaði ég eftir því við
þá Bjarna Benediktsson forsætis-
ráðherra og Ingólf Jónsson sam-
gönguráðherra að fá fund með
þeim um brúarmálið. Fór sá fund-
ur fram um mánaðamótin, að því
er mig minnir. Þar var rætt
almennt um málið og töldu báðir
- Rætt við Ásgeir
Pétursson um
aðdragandann
að byggingu Borg-
arfjarðarbrúar
ráðherrarnir ágalla á málatilbún-
aði, að ekki lægi fyrir álit héraðs-
búa í Borgarfirði á málinu. Hitt
þótti einsýnt, að dagar gömlu
brúarinnar við Ferjukot væru
senn taldir, hún þyldi ekki vax-
andi þungaumferð og væri reynd-
ar orðin hættuleg. Eg fór þess á
leit, að mér yrði heimilað að koma
á umræöu um málið á Alþingi
næst þegar ég tæki þar sæti. Á
það var fallist, enda lægi þá fyrir
viljayfirlýsing sýslunefnda Mýra-
sýslu og Borgarfjarðarsýslu í
þessu efni. Var þá ákveðið að
stofna til umræðna um málið á
Alþingi með fyrirspurn til sam-
gönguráðherra.
Hélt ég við svo búið að Ytra-
Hólmi og ræddi við Pétur Ottesen
um málið. Féllst hann á að taka
brúarmálið sérstaklega til um-
fjöllunar og að ferjumálið yfir
Hvalfjörð biði. Akraborgin gekk
nú ekki lengur í Borgarnes og
öllum kunnugum var orðið öld-
ungis ljóst, að samgöngur við
Borgarfjörð voru í vaxandi mæli á
landi. Það varð ekki lengur um-
flúið að byggja nýja brú. Saman-
burður á valkostum um staðsetn-
ingu sýndi síðan, að hagkvæmast
var að byggja brúna þar sem hún
stendur nú. (Segir nánar um þetta
atriði í bókinni um Pétur Ottesen,
bls. 15, Rvk. 1969.)
Fluttum við síðan tillögu í
sýslunefnd Borgarfjarðarsýslu á
næsta aðalfundi hennar 1966 um
að skora á Alþingi og ríkisstjórn
að hraða rannsókn á brúargerð á
Hvítá við ósa hennar. Var tillagan
samþykkt einróma. Samskonar
tillaga var svo samþykkt í sýslu-
nefnd Mýrasýslu. Sýnt þótti, að
umferð um hina þegar úreltu brú
við Ferjukot myndi enn vaxa við
það að samgöngur á sjó (Akra-
borg) legðust niður til Borgarness.
Ný og öflugri brú varð að koma.
Rannsókn þurfti til þess að kanna
hagkvæmasta staðinn.
Með þessar samþykktir sýslu-
nefnda Mýramanna og Borgfirð-
inga að vopni, flutti ég málið inn á
Alþingi með fyrirspurn til sam-
gönguráðherra, Ingólfs Jónssonar.
Umræðan á Alþingi markaði
tímamót, einkum vegna yfirlýs-
ingar Ingólfs Jónssonar um, að
byrjaðar væru mælingar vegna
fyrirhugaðrar brúar og að æski-
legt væri, að þeim yrði lokið á
næstu árum. Þá fengust og fyrstu
fjárveitingar á fjárlögum til rann-
sóknanna á árinu 1969. Undirbún-
ingur var þá kominn af stað og
það var aðalatriðið.
I kjölfar umræðunnar fóru fram
viðræður heimamanna, okkar Pét-
urs Ottesens við Ingólf Jónsson,
sem lýsti þá þeirri stefnu sinni, að
brúin kæmist í fjárlög innan tíðar.
Það varð og, því í samráði við
Ingólf beittu þeir Magnús Jónsson
fjármálaráðherra og Jón Árnason,
sem var þá orðinn formaður fjár-
veitinganefndar, sér fyrir því, að í
fjárlög ársins 1969 kom fjárveit-
ing til rannsókna vegna brúar-
gerðarinnar. Var hún síðan endur-
nýjuð árlega til 1972.
Það varð því hlutskipti viðreisn-
arstjórnar dr. Bjarna Benedikts-
Pétur Ottesen
sonar að færa brúarmálið í endan-
legan farveg. Upp frá því þurfti
enga sérstaka baráttu fyrir þessu
mikla máli, enda starfaði Vega-
gerð ríkisins markvisst að rann-
sóknum og öðrum undirbúningi
sjálfrar brúarsmíðinnar.
Árið 1974 var svo samþykkt
fjárveiting til brúarsmíðinnar
sjálfrar. Halldór E. Sigurðsson
var þá Uármálaráðherra í ríkis-
stjórn Olafs Jóhannessonar og
beitti hann sér fyrir því.
Árið 1974 var all sérstakt í
stjórnmálunum. Kosningar og
stjórnarskipti. Af framkvæmdum
við brúna varð ekki það árið. En
ríkisstjórn Geirs Hallgrímssonar
settist að völdum seint á árinu
1974 og hélt hún áformun um
brúna áfram og hóf framkvæmdir
við hana árið 1976. í ríkisstjórn
Geirs gegndi Halldór E. Sigurðs-
son embætti samgönguráðherra.
Til liðs við hann um framgang
brúarsmíðinnar voru fjármálaráð-
herrann, Matthías Á. Mathiesen,
og síðast en ekki síst Jón Árnason,
formaður fjárveitinganefndar.
Um afstöðu Alþingis til máls
þessa má segja, að þar voru svo
sem er um önnur mál ætíð skiptar
skoðanir. En hitt er staðreynd, að
ætíð var þar drjúgur meirihluti
fyrir framgangi málsins, sagði
Ásgeir Pétursson að lokum.
Jón Árnason
Nú eru menn bjartsýnir og geta hugsað
sér brúargerð yfir Borgarf jörð
í tilefni af því, aö Borgarfjaró-
arbrú er vígö í dag, birtir Morg-
unblaðiö hér til fróðleiks nokkuó
stytta frásögn af umræöum, sem
fram fóru um þetta mál á Alþingi
hinn 28. febrúar 1967, en þær
voru taldar mjög stefnumarkandi
í sambandi víð brúarbygginguna.
Fyrirspyrjandi (Ásgeir Péturs-
son): Herra forseti. Fyrirspurnir
þær, sem ég hef beint til hæstv.
samgöngumálaráðherra, varða tvo
alveg aðgreinda þætti, sem lúta að
samgöngubótum við Vesturland, og
hef ég því hvorki óskað skýrslu um
heildaráætlun um samgöngubætur
fyrir Hvalfjörð né heldur vakir fyrir
mér að stofna til almennra umræðna
um þetta mál. Fyrirspurnir mínar
eru bornar fram af sérstöku og
gefnu tilefni.
Sýslunefndir beggja sýslnanna,
sem Borgarfjarðarhérað mynda,
samþykktu á síðustu aðalfundum
sínum í fyrra áskorun á ríkisstjórn
og Alþingi m.a. um það, að upp yrðu
teknar rannsóknir, sem miði að
tilteknum umbótum og bættum sam-
göngum við Vesturland. Ég vil vekja
sérstaka athygli á því, að fyrirspurn-
ir mínar lúta einvörðungu að rann-
sóknum, sem varða umræddar sam-
göngubætur. Ég get þessa, vegna
þess að það er skoðun mín, að lítt
rökstuddar áskoranir um, að í hinar
og þessar framkvæmdir skuli ráðizt
án nokkurra rannsókna, eru oft
fjarri því að vekja traust Alþingis og
stjórnvalda á viðkomandi máli.
Ættu raunar allir að geta fallizt á
það sjónarmið, að áður en ráðizt er í
kostnaðarsöm mannvirki, þarf
óhjákvæmilega að fara fram hlut-
læg, vísindaleg, þ.e.a.s. tæknileg og
fjárhagsleg rannsókn á viðfangsefn-
inu. Sú rannsókn á síðan að verða
forsenda ákvörðunar um það, hvort í
framkvæmdina er ráðizt eða ekki.
Getsakir eða tilfinningamál hvorki
eiga né mega ráða því, í hvaða
framkvæmdir við leggjum. Með lík-
um hætti má segja, að það sé einnig
óverjandi að framkvæma ekki rann-
sóknir, sem almennar röksemdir
benda til, að gætu orðið undanfari
þýöingarmikilla umbóta í þjóðfélag-
inu.
Ég sagði áðan, að hér væri fylgt
eftir áskorun héraðsstjórnar Rorg-
— sagði Ingólfur
Jónsson í
umræðum á
Alþingi 1967
firðinga á Alþingi og ríkisstjórn um
samgöngubætur við Vesturland.
Einn þáttur þeirrar samþykktar var
sá, að sem allra fyrst hæfust rann-
sóknir á hugsanlegu brúarstæði yfir
Hvítá við Seleyri. Seleyri er, eins og
menn vita, andspænis Borgarnesi,
lítið eitt ofar. Það var ekki skorað á
ríkisstjórn að láta þegar í stað hefja
slíka brúarsmíð, heldur láta rann-
saka fræðilega, hvort slíkt verk væri
af þjóðhagslegum ástæðum hag-
kvæmt og réttmætt. Mér skilst, að
vegamálastjórnin hafi svo í sumar
byrjað einhverjar rannsóknir á þess-
um stað, og nú æski ég upplýsinga
um það, hvað fyrir liggur af fróðleik
um þetta efni.
Óskir sýslunefnda eru studdar
ýmsum almennum röksemdum. í
fyrsta lagi þeim, að núverandi að-
stæður við gömlu Hvítárbrúna við
Ferjukot eru orðnar með öllu óþol-
andi. Undirstöður, brýr og að-
keyrslugarðar við Ferjukotssíki síga
stöðugt, og þar hefur legið nærri
stórslysum hvað eftir annað. Norð-
urá brýzteinatt í vatnavöxtum niður
í síkið og stundum yfir Eskiholts-
flóa, sem þar er vestur af, og veldur
þar algerri ófærð. Að sunnanverðu
við Hvítárbrú hagar þannig til, að í
vatnavöxtum flæðir Hvítá stundum
yfir bakka sína meðfram Hvítár-
vallahálsi og veldur þar ófærð. Af
þessum sökum er ljóst, að það er
óhjákvæmilegt, að það verður að
gera stórt átak til þess að bæta úr
þessum annmörkum, og þá vaknar
spurningin um það, hvort ekki sé
skynsamlegra þegar af þessari
ástæðu einni að brúa ána annars
staðar.
En það eru fleiri veigamikil rök,
sem koma hér til. Ef niðurstöður
rannsóknar yrðu jákvæðar og brúin
yrði byggð, mundi leiðin frá Borg-
arnesi út á Akarnes styttast um nær
helming. Það mundi þýða ótrúlega
breytingu á svo margvslegan hátt,
að jaðrar við eins konar framfara-
byltingu á sviði samgangna. Það
mundi t.d. þýða, að það væri unnt
fyrir verkafólk úr Borgarnesi að
hagnýta sér vertíðarvinnu á Akra-
nesi einmitt á þeim tíma, þegar
vinna er minnst í Borgarnesi. Það
mundi einnig þýða, að Borgnesingar
og héraðsbúar norðan Hvítár gætu
sparað sér að koma upp sjúkraskýli í
Borgarnesi. Þannig gæti brúarsmíð-
in beinlínis sparað milljónaútgjöld,
að ekki sé minnzt á öryggið fyrir
sjúka og særða, sem nú þarf að
flytja þessa löngu leið á spítalann á
Akranesi. Það þarf varla að fara
mörgum orðum um það ástand, sem
skapast, þegar menn til viðbótar
langri vegalengd geta svo átt það á
hættu, að samgöngur lokist vegna
vatnavaxta eða af fannfergi.
Þá er líka rétt að benda á þann
sparnað, sem við það yrði, að leiðin
til Reykjavíkur styttist um fjórðung.
Hvað skyldi þjóðarbúið spara á því
við flutninga á 1200—1500 tonnum