Morgunblaðið - 22.09.1981, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. SEPTEMBER 1981
, J)reymdi fyrir byggingu
Alversins árið 1903“
Rætt við Magnús á kassabílnum, níræðan, sem enn vinnur
fullan vinnudag sem bílstjóri og sendill í Reykjavík
„Kassabíllinn var mesti brand-
arinn i mínu lífi o({ bílakón({arnir
Steindór, Egill ot{ hinir, sögðu að
ég væri búinn að eyðileggja allt
fyrir fínu drossíunum þeirra,"
sagði Magnús Guðjónsson bílstjóri
og sendill sem átti níræðis afmæli
í gær, mánudag, en vinnur enn
fullan vinnudag sem bílstjóri hjá
Natan og Olsen þar sem hann
byrjaði að vinna sjötugur að aldri.
Magnús er eldhress og eftirtektar-
samur í ríflegra lagi, léttlyndur og
bjartsýnn og beinn í baki þótt árin
séu orðin mörg. Hann er handhafi
ökuskírteinis nr. 41 og er tvímæla-
laust elzti starfandi bílstjóri á
landinu.
„Jú, ég var alltaf kallaður
Magnús á kassabílnum, enginn
vissi hvers son ég var, en á þessum
árum keyrði ég megnið af öllum
mannskapnum sem ferðaðist á
milli Hafnarfjarðar og Reykjavík-
ur auk þess sem ég keyrði á
Þingvöll, í Fljótshlíð, Þjórsárdal
og fleiri staði. Þetta var margt
fólk sem maður flutti.
Eg b.vrjaði með kassabílinn árið
1922, hann tók 13 farþega, síðar
eignaðist ég 24 manna bíl og síðast
36 manna. Ég átti bílinn alltaf
sjálfur og síðasta hílinn seldi ég
Keflavíkurrútunni, R—44 var sá
bílj.
Ég er fæddur í Straumsvík, svo
gott þar sem álverksmiðjan stend-
ur nú, nánar tiltekið í Lambhaga,
þar sem ég var til tvítugs. Það var
ekki langt í sjóinn, hann féll inn
um bæjardyrnar þegar slæmt var
í sjó á stórstraumsflóði. Tóttirnar
eru aðeins spölkorn frá Straums-
víkurbryggjunni þar sem maður
rölti oft með kindurnar. Kindurn-
ar sóttu mikið í söl i fjörunni og
það þurfti að hafa mikið fyrir því
að gæta þeirra á skerjunum þegar
féll að og þá voru þær reknar upp
eyrina sem Straumsvíkurbryggjan
er byggð á. Á þessum tíma voru
þarna 13 býli en nú eru þau öll
komin í eyði. Það var gott að búa
þarna, mikill fiskur og víst held ég
að hægt væri að nota betur til
slíkra hluta hina góðu bryggju
sem er þar nú.
Lengi var ég smaladrengur á
þessum slóðum í Hraununum og
m.a. var ég með Stjána bláa sem
Örn Arnarson orti hið fræga
kvæði um. Stjáni var ágætis kall,
þótti drykkfelldur slarkari, harð-
ur í horn að taka, kaldur og
ákveðinn, en skemmdi sig á því að
drekka of mikið eins og margir
gera. Hann bjó sjálfur til bláa
nafnið á sig, var löngum áður
kallaður Garða-Stjáni.
Nei, ekki var ég nú eiginlega
bindindismaður, en ég hef mikið
keyrt fyllibyttur og svoleiðis, en
ég hef smakkað það og með
spiritus læknaði ég mig á sínum
tíma.
Ég fékk brjósthimnubólgu og
hitinn lá lengi í mér og ekkert
gekk. Ég átti að fara á Vífilsstaði
en ég neitaði ákveðið og greip til
minna ráða. Ég drakk síðan
óblandaðan spiritus, eina mat-
skeið á dag, í þrjá mánuði, og þar
náði ég að ráða niðurlögum hitans
og losnaði við blóðbragð sem var
gjarnt á að koma í munninn.
Það hefur svona gengið á ýmsu
og í eina tíð var ég í útgerð, gerði
út frá Hafnarfirði á nýjan fisk, en
sjálfur gat ég ekki róið vegna
sjóveiki.
Oft keyrði ég sjómenn þegar
þeir komu í land og þá spurðu
þeir: „Hvar ætli hann sé, hann
Magnús á kassabílnum?"
Þeir voru með dót og tros og
fínu leigubílarnir vildu ekki taka
Magnús Guðjúnsson.
Ljósm. Mhl. Kristján Kinarsson.
þá með, en það var pláss fyrir alla
í mínum bílum. Til þess voru þeir.
Ég var með fastar ferðir á milli
Reykjavíkur og Hafnarfjarðar frá
1923 til 1935 og alltaf flutti ég
Moggann þarna á milli. Stundum
á vetrum þegar færðin stöðvaði
bílinn, arkaði ég með Moggann á
bakinu í Fjörðinn, því fólkið varð
að fá Morgunblaðið, það hefur
alltaf verið einn af föstu póstun-
um í tilverunni."
„Hverju þakkar þú góða heilsu,
Magnús?"
„Eg hef alltaf verið léttlyndur
og í góðu skapi. Það hefur mikið
að segja og líka það að segja fólki
til vegar, liðsinna því. Þegar
sveitafólk kom í bæinn til Hafnar-
fjarðar var alltaf vísað á mig, ég
vissi hvar allir áttu heima, en
þetta er nú orðið langt síðan. Til
þess að muna eftir kassabílnum
mínum þurfa menn að vera yfir
sextugt, en þetta var hart sótt og
stundum komst enginn bíll á milli
á vetrum nema kassabíllinn.
Einu sinni var séra Bjarni í
bílnum hjá mér, við vorum hjá
Kópavogslæknum um kl. 23.30 og
þar þurfti ég að fara yfir tjörn við
veginn.
„Ertu nú kominn til sjós,“ kall-
aði séra Bjarni þegar farið var að
leka inn í bílinn.
„Rétt sem 'snöggvast," svaraði
ég og svo fjaraði á ný.
Ég hef nefnilega alltaf verið
lánsamur í lífinu, geðgóður og
stunda mitt starf á sem öruggast-
an hátt. Það er lóðið og hvað mest
hefur það að segja að hægt sé að
treysta á menn.“
„Ertu trúaður?“
„Ég er vel trúaður og hugsa
alltaf um þau mál, er mikill
kirkjumaður, en hvað annað líf
varðar þá hefur mig aldrei dreymt
fyrir öðru lífi. Þetta er svo sem
ómögulegt að segja, það verður að
Hegðan Tómasar í þessu máli í
raun fáheyrð pólitísk valdníðsla
„ÞFITTA er einfalt mál, það sem
Tómas segir í þessari frétt eru
ósannindi og Ijótur leikur af
hans hálfu og þessi hegðan er í
raun fáheyrð pólitísk valdníðsla.
Én til nánari skýringa á þessu
máli verð ég að rekja nokkrar
staðreyndir," sagði Óttar Yngva-
son, framkvæmdastjóri íslenzku
útflutningsmiðstöðvarinnar, er
Morgunblaðið innti hann álits á
ummælum Tómasar Árnasonar,
viðskiptaráðherra, um tilhögun
á útflutningi fisks til Bandaríkj-
anna og neitun hans á útflutn-
ingsleyfi fyrir íslenzku útflutn-
ingsmiðstöðina.
Samhandið og SII komu í
vcg fyrir að okkur yrði
veitt útflutningsleyfi
„Við höfum verið með freð-
fiskútflutning frá íslandi í þrjú
ár og höfum náð allmiklum
árangri í sölu. Árið 1980 fluttum
við til dæmis út 3.000 lestir af
freðfiski og að öllu eðlilegu hefði
útflutningur þessa árs numið 4
til 5 þúsund lestum. Mest höfum
við flutt út til Evrópu vegna
hagstæðra markaðsskilyrða í
verði og gengi, en í byrjun þessa
árs urðu verulegar breytingar á
ytri markaðsskilyrðum, það er
gengisbreyting dollars gagnvart
Évrópugjaldmiðlunum, og strax
og þetta kom fram fórum við
fram á að viðskiptaráðuneytið
veitti okkur útflutningsleyfi á
freðfiski til Bandaríkjanna og
var okkur veitt slíkt leyfi í
nokkur skipti. Þá skeður það 23.
marz síðastliðinn að Sigurður
Markússon í sjávarafurðadeild
SIS og annar aðili frá SH gengu
á fund viðskiptaráðherra og
kröfðust þess að ráðuneytið
stöðvaði þessar leyfisveitingar
til okkar. Tómas Árnason varð
við þessari beiðni. Síðan hef ég
sjálfur átt margendurteknar
viðra*ður við hann um málið og
jafnframt hafa framleiðendur
okkar sent honum skriflegar
óskir um að veita okkur útflutn-
ingsleyfi á freðfiski til Banda-
ríkjanna. Á fundi með Tómasi
Árnasyni og nokkrum af fram-
leiðendum okkar í byrjun maí
síðastliðins óskaði Tómas eftir
því við framleiðendur okkar að
þeir leituðu eftir því við SÍS og
SH að þau fyrirtæki seldu fyrir
þá á Bandaríkjamarkaðinn. Því
höfnuðu Sölusamtökin, ekki kom
til greina að selja nema alla
framleiðsluna eða ekkert. Þá
þumbaðist Tómas enn við leyfis-
veitingu og hafði greinilega ekk-
ert meint með þessari tillögu um
að leita til Sölusamtakannna um
Bandaríkjaframleiðsluna. Því
hann hafði allan tímann tekið
það fram að freðfiskframleið-
endur ættu að fá að selja á þá
markaði, sem hagstæðastir væru
hverju sinni og það án þvingana
um sölu á allri framleiðslunni að
okkur skildist. Nú liggur það
loksins fyrir að viðskiptaráð-
herra ætlar að láta hafa sig út í
það að vernda einokun SIS og
SH á Bandaríkjamarkaðinum og
jafnframt að neita okkur um
áframhaldandl viðskipti við þá
aðila, sem við höfum skipt við
um árabil. Með þessu er hann í
raun og veru að rífa niður
viðskiptatengsl og beina þeim
undir einokunarhælinn með
ráðuneytisvernd.
Gróf mismunun og óIojí-
lejíar KPÓþóttaákvarðanir
viðskiptaráðherra
Reyndar gerir Tómas nokkra
undantekningu með því að veita
Bjarna Magnússyni, fram-
kvæmdastjóra íslenzku umboðs-
sölunnar, leyfi til útflutnings
freðfisks á Bandaríkjamarkað
f.vrir um þremur vikum. Islenzka
umboðssalan hefur ekki haft
leyfi til útflutnings á frystum
þorskflökum og blokk á Banda-
— segir Óttar
Yngvason fram-
kvæmdastjóri ís-
lenzku útflutnings-
miðstöðvarinnar um
skipulag freðfisks-
útflutnings til
Bandaríkjanna
ríkjamarkað áður og var það
staðfest við mig sjálfan á fundi
með Þórhalli Ásgeirssyni, ráðu-
neytisstjóra, og Stefáni Gunn-
laugssyni, deildarstjóra, sem
átti sér stað í viðskipta-
ráðuneytinu, að mig minnir 19.
ágúst. Síðan skeður það að
Bjarni Magnússon, hinn gamal-
gróni framsóknarmaður, kemur
á fund með Tómasi 21. ágúst og á
þeim fundi verður sú stefnu-
breyting hjá Tómasi að veita
Umboðssölunni þetta leyfi. Þessi
stefnubreyting var síðar staðfest
á fundi með ráðuneytisstjóra og
deildarstjóra viðskiptaráðuneyt-
isins í næstu viku þar á eftir.
Sem sagt Tómas Árnason lét sig
hafa það að veita æskuvini
sínum frá Akureyrarárunum,
Bjarna Magnússyni, útflutn-
ingsleyfi, meðal annars fyrir
Sæfang hf. í Grundarfirði, sem
við höfðum selt svo til allan
frystan fisk fyrir síðastliðið eitt
og hálft ár. Þetta kalla ég grófa
mismunun og í raun ólöglegar
geðþóttaákvarðanir viðskipta
ráðherra. I framhaldi af þessari
geðslegu meðferð mála er svo
einn stærsti framleiðandi okkar,
Jökull hf. á Raufarhöfn, neyddur
til að leita með viðskipti sín til
annars aðila, þannig að við-
skiptaráðherra þrýstir fyrirtæk-
inu inn í einokunina á ný.
Reyndar eru líkur fyrir því, að sá
aðili hefji viðskipti við SH en
ekki við sambandshringinn SÍS
og framsóknarmönnum þykir
SH, eins staðnað og þunglama-
legt kerfi og þar er á ferðinni,
örugglega þægilegur keppinaut-
ur og samstarfsaðili í einokun-
inni. Ekki þarf nema að benda á
aukningu SIS í freðfiskútflutn-
ingi síðustu ára, úr 10% í 30%.
íeftir Suðureyrarkaupin). Er
nokkuð óeðlilegt þó að sam-
bandsmenn vilji halda þessu
kerfi áfram óbreyttu í nokkur ár
til viðbótar. Ég vil því kalla
stöðuna í dag í freðfiskút-
flutningnum 20:0 fyrir Sam-
bandið svo að notað sé líkinga-
mál sambandsforstjórans."
Ástandió verra en
á cinokunartímunum
Er þá þörf á því að breyta
fyrirkomulaginu á Bandaríkja-
markaðinum?
“Ég tel að það sé nauðsyn að
veita þessum einokunarsamtök-
um verulegt aðhald á öllum
mörkuðum, Sölusamtökin eru í
samkeppni við rnarga aðila,
Kanadamenn, Norðmenn, Dani
og fleiri nú þegar og telja sig
sjálfa hafa byggt upp traust og
öflug sölusamtök. Það er því
óskiljanleg þessi hræðsla þess-
ara sterku aðila við til dæmis tvo
til þrjá litla innlenda samkeppn-
isaðila.
í raun og veru ráðskast um 10
menn í dag með megnið af
útflutningi íslenzkra sjávaraf-
urða, ástandið er sem sagt verra
heldur en á einokunartímunum.
Ég sé ekkert athugavert við það,
að framleiðendur slái sér saman
í félagsskap til að sjá um sölu
afurða sinna, en ég tel að
einokunarkrafan frá SIS og
fleiri aðilum sé ekki í samræmi
við atvinnufrelsisákvæði stjórn-
arskrárinnar.
Stundum er því haldið fram,
að einokunaraðstaðan sé nauð-
synleg til þess að koma í veg
fyrir undirboð á erlendum mörk-
uðum. Þetta er fásinna, en átti
reyndar við í einstaka tilfellum á
krepputímum fyrir 50 árum,
þegar framleiðendur voru svo til
sambandslausir við umheiminn.
En nú er það eitt af hlutverkum
viðskiptaráðuneytisins í gegnum
útflutningsleyfakerfið að fylgj-
ast með hugsanlegum undirboð-
um.
Ég vil í þessu sambandi nefna
dæmi af útflutningssviði, þar
sem algjört frelsi hefur verið í
sölumálum á annan áratug. Það
er rækjumarkaðurinn. Eftir
uppgjör á útflutningi fyrstu 5
mánaða þessa árs kemur í ljós að
meðalútflutningsverð SH, sem
flutti út þriðjung rækjunnar, var
8%. lægra en meðalútflutnings-
verð allra annarra útflytjenda.
Sölukeríi Sölusamtakanna
jók kostnaó á hvert frysti-
hús í landinu um allt
aó einni milljón á ári
Þetta beinir kannski sjónum
manna að því að starfsemi
Sölusamtakanna hér á landi
gæti frekast kallazt útskipunar-
skrifstofur, en sölu- og markaðs-