Morgunblaðið - 22.09.1981, Blaðsíða 28

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. SEPTEMBER 1981
Jón Guðmundsson
frá Gerðum - minning
Fæddur 21. janúar 1911.
Dáinn 14. septombcr 1981.
Ævikvöldin verða með ýmsum
hætti í mannheimum. Þegar best
lætur, og heilsa, kraftar ok aðrar
aðstæður leyfa, geta þau án efa
tíefið lifsfyllintíu og hamingju,
jafnvel umfram önnur æviskeið.
Þetta átti ekki eftir að lÍKKja
fyrir mát{i mínum, Jóni Guð-
mundssyni frá Gerðum. Sjötut?ur
er hann fallinn í valinn. Ævi-
kvöldinu kynntist hann ekki öðru-
vísi, en sem sjúkur maður. Dags-
verkinu var ekki lokið, þef?ar
veikindi tíerðu hann óvinnufæran
fvrir 5—6 árum. Þessi örlöt? voru
þeim mun harðari sem hann hafði
um þrítutít orðið að sæta því að
vera rúmfastur samfellt um fjög-
urra ára skeið af völdum sjúk-
dóms.
- O -
Jón Guðmundsson var fimmti í
röðinni af fjórtán börnum þeirra
merkishjóna Guðmundar Þórðar-
sonar úttjerðarmanns o|? kaup-
manns o(j konu hans InKÍbjargar
Jónsdóttur. Eftir lifa þrjár dætur
ok tveir synir af þessum stóra
hópi. Þau hjón voru bæði ættuð úr
Kjósinni. Framtíðarheimili sitt
reistu þau í Gerðum, þar sem
Guðmundur tíerðist umsvifamikili
athafnamaður of? átti mikinn þátt
í því að lyfta bytítíðarlaKÍnu á
fyrstu áratuKum aldarinnar til
nýrra atvinnuhátta of? íhúunum til
bjarf?álna. Bátaútfjerð ok fiskverk-
un í stærri stíl of? á nútímaletjri
vísu, en áður hafði tíðkast var
einkennandi fyrir þetta framfara-
skeið. A vertíðinni skipti sjá fjöldi
mört?um tufjum, sem tenKdist
Gerðarheimilinu.
llr þessum jarðve)?i var Jón
Guðmundsson sprottinn. þótt
lífskjör hafi einatt verið kröpp á
þessum árum, sátu vorhufíur og
athafnaþrá í fyrirrúmi. Á fyrstu
tufjum aldarinnar ríður berkla-
veikin húsum á Suðurnesjum sem
víðar á landinu of? fór fjölskylda
Jóns ok hann sjálfur ekki varhluta
af þessum váffesti. í minningum
Jóns frá unf?dómsárunum bar
hátt, er hann dvaldist að Ytri-
Hólmi hjá móðurs.vstur sinni of?
manni hennar Pétri Ottesen, o«
t?ekk þar í skóla einn vetur. Hélst
fíóður vinskapur jafnan síðan milli
hans oj? Ytra-Hólmsfjölskyldunn-
ar, sem síst varð minni, er Jón
eifjnaðist fjölsk.vldu sjálfur.
Jón var f?reindur vei of{ glöfítíur.
Er ekki að efa að honum sóttst
skólanám auðveldletía, ef því hefði
verið að skipta. Eins oj? títt var á
Suðurnesjum of? víðar á uppvaxt-
arárum Jóns var unf?linf?askóli oft
látinn nægja. Þetta bætti Jón sér
upp síðar með sjálfsnámi of? með
því að sækja ýmisskonar nám-
skeið. Með þessum hætti laf?ði
hann f?rundvöll að ævistarfi sínu á
sviði bókhalds ot? reksturs.
- O -
Þefjar faðir Jóns dó 1938 tók
hann við fiskverkunarþættinum í
atvinnurekstri föður síns. Alvar-
leg veikindi Jóns, sem áður er
vikið að, urðu til þess að hann
varð að draga sif? í hlé. Má nærri
t;eta, að það hefur verið þungt
áfall fyrir unf?an mann, sem er að
bvrja starfsævina af áhuga sam-
fara rótf?róinni þekkin)?u á verk-
efninu.
Þefjar heilsan leyfir, hefur Jón
störf á ný, þá í Miðstöðinni hf.,
dótturfyrirtæki SH, sem fékkst
við innflutninf'sverslun.
Eftir lát Guðmundar má sefjja,
að fjölskyldan hafi búið bæði í
Gerðum of? í Reykjavík. í Reykja-
vík var heimilið að Garðastræti 8.
Árið 1958 f?ekk Jón að fullu til
samstarfs við bræður sína Þórð of?
h’innbotia um rekstur Hraðfrysti-
húss Gerðabátanna hf., sem öll
systkinin stóðu að auk fleiri aðila.
Hafði Finnbot?i þá orðið fyrir
sjúkdómsáfalli, sem skerti starfs-
orku hans. Kom liðveisla Jóns við
stjórn o(? rekstur fyrirtækisins sér
einkar vel við þessi tímamót.
Starfaði Jón næstu 15—20 árin
sem fulltrúi fyrirtækisins, eða þar
til það var selt.
Eftir þetta starfaði Jón um
tvetítoa ára skeið hjá Fiskifélaf?i
Islands, en hætti þá störfum
vef?na heilsubrests eins of? áður er
vikið að.
- O -
Sú saga, sem hér hefur verið
söfíð af störfum Jóns of? baráttu
hans við sjúkdóma, er einnif? saga
þrautseifíju of? kjarks. Á sinn
hljóðláta hátt ieysti hann, þegar a
reyndi, vandasöm störf af þekk-
infju of? ábyrfjðartilfinninKu. En
Jón Guðmundsson frá Gerðum
átti sér einnig aðra söf?u.
Á 41. afmælisdaKÍnn kvæntist
Jón eftirlifandi eifjinkonu, Sigríði,
systur minni. Hafi éf? þekkt Jón
rétt, hefur hann öru)?f{lef;a talið
henni til kosta, að hún var a.m.k.
að hálfu ættuð úr Garðinum,
dóttur Björns Benediktssonar
netafíerðarmeistara frá Akurhús-
um. Móðir brúðarinnar, Þórunn
Halldórsdóttir, var frá Kotmúla í
Fljótshlíð.
Brúðkaupsdatíur þeirra Jóns ok
Lillu (eins og hún er kölluð í
dafílefíu tali) er ýmsum úr fjöl-
skyldum begfya minnisstæður, er
máf{ur brúðf;umans, séra Eiríkur
Brynjóifsson, t;af brúðhjónin sam-
an að Utskálum. I janúar nk.
hefðu þau brúðhjón átt 30 ára
brúðkaupsafmæli, ef báðum hefði
enst aldur.
I öll þessi ár hafa vinir og
vandamenn, sem lagt hafa leið
sína á heimili þeirra Jóns og Lillu
(lengst af að Bárugötu 37 hér í
borg), fundið fyrir gagnkvæmri
væntumþykju, einlægni og trausti
á milli þeirra hjóna.
Heimili og fjölskylda voru Jóni,
að ég hygg meira virði, en almennt
tíðkast. Þar undi hann sér best.
Nærri má geta, hvert ánægjau og
fagnaðarefni það var Jóni, að sjá
þrjú efnileg börn þeirra Lillu vaxa
úr grasi, afla sér menntunar og
verða að nýtum borgurum. Öll
hafa þau eignast maka, sem eru
hvert öðru gæfulegra fólk og
barnabörnin eru þegar orðin fjög-
ur.
Börn og tengdabörn eru: Þórunn
kennari og hjúkrunarfr. f. 22. jan.
1947, dóttir Lillu af fyrri hjóna-
bandi, ættleidd af Jóni. Maki:
Ludvík Kaaber lögfr. Þau dveljast
nú í Washington, D.C., þar sem
Ludvík er í framhaldsnámi. Björn
rafvirki f. 16. júní 1953. Maki:
Guðrún Valgeirsdóttir hjúkr.fr.
Ingibjörg hjúkr.fr. f. 5. feb. 1956.
Maki: Eyjólfur Bjarnason tæknifr.
- O -
Nú þegar leiðir skilja verður
myndin af látnum mági skarpari
en áður í huga mínum. Að lund-
arfari var Jón frekar dulur maður,
sem flíkaði ógjarnan tilfinningum
sínum. Hann var í senn sanngjarn
og hógvær. Kímnigáfa hans kom
gjarnan fram í góðlátlegri glettni
og meinlausri smástríðni á góðum
stundum. Ánægjulegt var að sitja
að spilum og tafli með Jóni. Við
slíka tómstundaiðju koma skap-
gerðareinkenni manna ekki síst
fram.
Lífsviðhorf Jóns var viðhorf
hins frjálsborna manns. Hann
trúði á frjálsræði einstaklingsins
til orða og athafna. Hann hafði
vakandi áhuga á þjóðmálunum og
fylgdist vel með pólitíkinni, þótt
ekki væri hann virkur á þeim
vettvangi. Var honum gjarnt að
horfa á málin frá sjónarhóli sjáv-
arútvegsins, svo sem við var að
búast.
Þegar Jón leggur nú upp í þá
ferð á ókunnar slóðir, sem við
eigum öll fyrir höndum, fylgja
honum innilegar kveðjur og þakk-
læti frá mér og fjölskyldu minni
fyrir samfylgdina á síðustu þrjá-
tíu árum.
Forsjónina biðjum við að líta til
eftirlifandi eiginkonu og styrkja
hana nú við lát ástvinarins. Þess
sama biðjum við til handa afkom-
endum þeirra og fjölskyldum.
- O -
Útför Jóns verður gerð frá
Dómkirkjunni í dag, þriðjudaginn
22. sept. kl. 15.
Sveinn Björnsson
Minning:
Þóra Stefánsdóttir
frá Fagraskógi
Fa“dd 11. mars 1891.
Dáin 3. júní 1981.
Góður vinur er gulli betri —
söknuður fylgir er vinurinn hverf-
ur á braut. Þóra Stefánsdóttir var
ein af vinunum mínum, ein þeirra,
er ég minnist með hlýhug.
Hún var fædd að Fagraskógi í
Eyjafirði 11. mars 1891. Móðir
hennar var Ragnheiður Davíðs-
dóttir prests á Hofi í Hörgardal,
Guðmundssonar og Sigríðar
Ólafsdóttur Briem frá Grund í
Eyjafirði. Faðir Þóru var Stefán
Stefánsson prests á Hálsi í
Fnjóskadal Árnasonar og Guðrún-
ar Jónsdóttur frá Brúnastöðum í
Fljótum. Að henni stóðu því
sterkir stofnar og hverjum þeim
ljóst, er henni kynntust. Stefán
Stefánsson var alþingismaður og
bóndi í Fagraskógi, atorkumaður
hinn mesti og Ragnheiður kona
hans gáfuð glæsikona.
Börn þeirra Fagraskógshjóna
voru sjö. Þóra var þeirra elst, þá
Sigríður er lengi bjó í Glæsibæ í
Eyjafirði, Guðrún, húsfreyja í
Reykjavík og ritstjóri Nýs
kvennablaðs um mörg ár, næstur í
röðinni var Davíð, þjóðskáld og
bókasafnsvörður á Ákureyri, þá
Stefán, alþingismaður og bóndi í
Fagraskógi, Valgarður, stórkaup-
maður á Akureyri og yngstur var
Valdimar, saksóknari ríkisins,
búsettur í Reykjavík.
Þóra ólst upp í Fagraskógi með
systkinum sínum, stundaði síðar
nám í orgelleik á Akureyri og í
Reykjavík, auk þess er hún lærði
garðyrkjustörf í Reykjavík. Söng-
listinni unni hún umfram allt, var
um árabil organisti við Möðru-
vallakirkju og lék á orgelið sitt
fram á elliár. Þóra giftist fyrsta
vetrardag 1914 Árna Jónssyni frá
Arnarnesi í Eyjafirði. Hann var
útvegsbóndi og símstöðvarstjóri á
Hjalteyri og þar bjuggu þau hjón
allan sinn búskap. Árni andaðist
1. október 1950, átti við heilsuleysi
að stríða síðustu árin. Þóra tók við
starfi hans sem símstöðvarstjóri
og hafði það starf á hendi meðan
heilsa hennar leyfði.
Þóra var mikil félagsmálakona,
hafði alla tíð ríkan áhuga á
stjórnmálum, atvinnumálum,
málefnum kvenna og kirkjunni
sinni að Möðruvöllum vann hún
bæði með hljómlistinni og sem
sóknarnefndarmaður um árabil.
Kirkjurækin var hún og gekk eftir
að dætur hennar sæktu kirkju og
tækju þátt í messugjörð. Hún var
ein af stofnendum Kvenfélagsins
Freyju í Arnarneshreppi og for-
maður þess í áratugi, síðar heið-
ursfélagi. Fyrsti formaður Sam-
bands eyfirskra kvenna var hún,
er það samband var stofnað 1945,
Minning:
Jóhanna Daðey Gísla-
dóttir frá Þingeyri
Fædd 17. janúar 1908.
Dáin .3. júlí 1981.
Tengdamóðir mín, Jóhanna
Daðey Gísladóttir, lést í Landspít-
alanum þ. 3. júlí sl. og langar mig
að minnast hennar með nokkrum
orðum.
Andlát hennar kom mér mjög á
óvart, því lengst af var hún
heilsugóð og afskaplega hress og
dugleg kona. Hún fékk hjartaáfall
og var þungt haldin um tíma, en
síðustu dagana var líðan hennar
mun betri. Daginn áður en hún
lést heimsótti ég hana og ræddum
við um, þegar hún færi af sjúkra-
húsinu, kæmi hún austur i Hvera-
gerði og yrði hjá okkur á meðan
hún safnaði kröftum á ný. En í
morgunsárið fengum við þá fregn,
að hún hefði fengið annað þýð-
ingarmeira og betra heimboð og
væri farin í þá ferð, sem okkur er
öllum fyrirbúin fyrr eða síðar.
Ég sakna hennar mikið, en sætti
mig við orðinn hlut í þeirri trú, að
hún skipi nú verðugan sess meðal
eiginmanns, foreldra, systkina og
vina, Sem farin eru yfir móðuna
miklu og sem hún minntist af svo
mikilli ástúð og tryggð.
Á sólbjörtum degi þ. 11. júlí var
hún borin til grafar í kirkjugarð-
inum við Suðurgötu í Reykjavik.
Hvílir hún við hlið systur sinnar,
Guðmundu, sem lést aðeins 21 árs
að aldri árið 1927. Var það ein-
dregin ósk Jóhönnu að fá þennan
legstað og kann ég þakkir því góða
fólki, sem veitti okkur lið við að
uppfylla þá ósk.
Jóhanna Daðey eða Dadda, eins
og hún var ávallt kölluð, var fædd
á ísafirði 17. janúar 1908, dóttir
Gísla Þorbergssonar sjómanns og
eiginkonu hans, Gíslínu S. Þor-
láksdóttur. Voru börn þeirra
hjóna ellefu. Foreldrarnir voru
sóma- og dugnaðarmanneskjur og
sagði Dadda að þó heimilið væri
svo mannmargt, þá hefðu þau
aldrei liðið skort. En börnin fóru
snemma að vinna og bjarga sér
sjálf. Dadda fór því strax innan
við fermingu í vist og man ég að
hún sagði mér, að árslaunin auk
fæðis, voru upphlutur fyrir ferm-
inguna, en móðir húsmóðurinnar
hefði gefið sér upphlutsskyrtu og
svuntu, því jjeim var vel til vina,
en þetta var ekki innifalið í
kaupinu.
Sextán ára fór hún að vinna alla
vinnu bæði í fiski og annað sem til
féll. Oft sagði hún að kalt hefði
verið í „vaskinu" þegar frosið var
á bölunum að morgni. Þá fóru
duglegustu stúlkurnar einnig í
uppskipun t.d. við að moka og bera
saltið og oft var vinnudagurinn
langur.
En Dadda var hraust og dugleg
og árin liðu fljótt. Á þessum árum
kynntist hún manni.sínum, Páli
Jónssyni, sem ættaður var frá
Hnífsdal. Lá leið þeirra til
Reykjavíkur, þar sem þau gengu í
hjónaband þ. 8. jan. 1930.
Páll lauk prófi frá Stýrimanna-
skólanum og var sjómaður meðan
honum entist aldur, lengst af
skipstjóri á eigin skipi, Fjölni frá
Þingeyri, en þangað fluttu þau
hjónin árið 1932. Þar eignuðust
þau sitt eigið hús og bjuggu það
vel að öllum búnaði. Þar glöddu
augað m.a. fallegir hlutir sem Páll
keypti erlendis.
Þeim varð fjögurra barna auðið,
sem öll eru á lífi og eru, talin eftir
aldri: Guðmunda Þóranna, Sigurð-
ur, Páll Hreinn og Þórdís.
Hjónaband þeirra var mjög gott
og mikill rausnarbragur á heimil-
inu, enda oft gestkvæmt og glatt á
hjalla. Þegar húsbóndinn kom
og sat í stjórn Sambands norð-
lenskra kvenna og skólanefnd
Arnarneshrepps. Þóra var vel
máli farin og fylgin sér, því
eftirsóttur liðsmaður, er naut
trausts sveitunga sinna. Hún kvað
fast að orði, talaði hljómmikla
norðlensku, er hún hafði lært í
föðurhúsum og kenndi síðar börn-
um sínum. Mér er hún minnis-
stæðust sem hreinskiptin og heið-
arleg, atorkusöm og stjórnsöm,
sterk kona og hugrökk.
Oft var glatt á hjalla í „Jóns-
húsi“ hjá Þóru. Ég á minningar
frá þeim tíma, er Þóra sat við
orgelið og heimamenn og gestir
sungu, minningar er ég, ásamt
barnabörnum hennar, dorgaði við
bryggju eða réri heimilisbátnum
Nóra á Hjalteyrartjörn. Og ég á
minningar um Þóru, er hún sat í
hárri elli, heklaði og prjónaði til
þess „að verða að liði“ og spurðist
frétta. Það var lífsstíll hennar til
hins síðasta — að koma verki í
framkvæmd, að byggja upp og
bæta, að fræðast og fylgjast með.
Þóra og Árni bjuggu við barna-
lán. Þau eignuðust fimm dætur, er
allar stunduðu nám við Mennta-
skólann á Akureyri og víðar. Elst
er Áslaug, sem er þekkt fyrir
þýðingar sínar á sögum og leikrit-
um, gift Kolbeini Jóhannssyni
endurskoðanda í Reykjavík. Næst
er Ragnheiður, hjúkrunarforstjóri
Fjórðungssjúkrahússins á Akur-
eyri, gift Jóhanni Snorrasyni
deildarstjóra hjá Kaupfélagi Éy-
firðinga. Þriðja í röðinni er Val-
gerður. Hún var um tíma handa-
vinnukennari og síðar skólastjóri
Húsmæðraskóla Akureyrar, gift
Vésteini Guðmundssyni forstjóra
Kísiliðjunnar í Mývatnssveit.
Hann lést fyrir nokkrum árum og
býr Vaigerður nú í Reykjavtk.
Fjórða er Stefanía, fyrrum kenn-
ari við Húsmæðrakennaraskóla
íslands, gift Bjarna V. Magnús-
syni forstjóra íslensku umboðssöl-
unnar í Reykjavík. Yngst þeirra
systra er Jónína. Hún tók við
símstöðvarstjórastarfinu af móð-
ur sinni, býr nú í Reykjavík, gift
Sigurbirni Péturssyni tannlækni.
Barnabörn Þóru og Árna eru 14 og
barnabarnabörnin 7.
Jólakveðjurnar mínar til Þóru
voru stundum síðbúnar — síðasta
kveðjan mín er það einnig. Ég
samgleðst þeim er áttu því láni að
fagna að kynnast jafn mætri konu
og Þóru Stefánsdóttur frá Fagra-
skógi.
Blessuð sé minning hennar.
Ingibjorg R. Magnúsdóttir