Morgunblaðið - 13.12.1981, Blaðsíða 20

68
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. DESEMBER 1981
VER©)LD
HRINGAVITLEYSA
Feigðarflan
fyrir vestan
Hvergi í heimi er jafn mikið um
alls konar scrtrúarsöfnuði og í
Kaliforníu og það er nú nýjast af
þeim að frétta, að þeir eru farnir
að flýja upp í fjöllin. Það, sem
flóttanum veldur, er óttinn við
kjarnorkustyrjöld, efnahagslegt
hrun eða yfírvofandi ragnarök og
dómsdagssöfnuðirnir hafa verið
iðnir við það að undanförnu að
sanka að sér vopnum og mat, sem
á að grípa til á „hinum síðustu
dögum“. Einnig hafa margir keypt
sér land úti í óbyggðunum og
komið sér upp vel vörðum vígjum,
þar sem þeir ætla að bíða hamfar
anna.
Að sögn lögreglunnar hafa
svo aðrir hópar manna, sem
ekkert eru viðriðnir trúmál, ver-
ið að koma sér upp leynilegum
virkjum og læra manndráp í
sérstökum skólum, sem kenna
mönnum það eitt að lifa af þó að
til þess þurfi að drepa einhvern
slatta af öðru fólki. Þessir menn
trúa því nefnilega, að þegar
hörmungarnar dynji yfir muni
milljónir manna flýja borgirnar
og þá muni enginn eira öðrum í
æðisgenginni baráttu fyrir líf-
inu.
Allir þessir hópar eiga það
sameiginlegt að vilja komast
sem lengst frá stórborgunum,
þar sem svertingjar eru gjarna
fjölmennir, frá eldflaugastöðv-
unum og frá öllum hernaðar-
legum skotmörkum. Búgarður
Ronald Reagans Bandaríkja-
forseta flokkast einmitt undir
það síðastnefnda að áliti þeirra
og þess vegna hafa nágrannar
skjannahvíta búninga til varnar
geislun.
hans, sértrúarsöfnuður, sem
kallast „Bræðralag sólarinnar",
tekið saman allt sitt hafurtask í
fjöllunum og haldið út í óbyggð-
irnar í Nevada. „Þegar krakkið
kemur," sagði einn meðlimur
hópsins nú nýlega, „verður ekk-
ert sérstaklega heilsusamlegt að
búa í næsta nágrenni við Reag-
an.“
„Þegar fréttirnar í blöðunum
skjóta fólki skelk í bringu, þá
hleypur heldur betur á snærið
fyrir mér,“ segir William Pier,
sem er orðinn stórauðugur á því
að selja fólki neyðarútbúnað og
annað sem sagt er ómissandi í
kjarnorkustríði. „Og á þessu ári
hef ég svo sannarlega ekki þurft
að kvarta — morðtilraunin við
Reagan forseta, æðisgengið
vígbúnaðarkapphlaup, brjálæð-
ingurinn í Líbýu.. “
Óttinn við yfirvofandi ragna-
rök hefur valdið mikilli grósku í
útgáfu bóka, tímarita og bækl-
inga þar sem áhersla er lögð á
baráttuna og bræðravígin, sem
óhjákvæmilega muni fylgja, og
það er ekki síst þessum bók-
menntum að þakka, að fyrirtæk-
ið hans Piers hefur nú eina
milljón dollara í hreinan gróða
árlega af því að selja potta og
pönnur, frostþurrkaðan mat,
neðanj arðareldsneytisgey ma,
skjannahvíta búninga til varnar
geislun og margt, margt fleira.
Meðal þessara hópa, sem nú
fara hamförum í leit sinni að
einhverju öruggu hæli, eru t.d.
„Vegurinn", sértrúarsöfnuður,
sem hvetur fólk til að hafa með
sér „riffil, haglabyssu eða
skammbyssu" í biblíutímana;
„Hollu-Hamingjusömu-Heilögu-
-samtökin" í Los Angeles undir
forystu jógakennarans Bhajans,
sem segist hafa 250.000 fylgis-
menn um víða veröld, og „Zara-
peth-Horeb“, söfnuður eitil-
harðra dómsdagstrúarmanna,
sem rekur skóla þar sem ein-
kennisklæddir nemendurnir
hafa biblíuna í annarri hendi en
byssuna í hinni.
Eins og fyrr segir eru það ekki
aðeins „hinir trúuðu", sem eru
farnir að búa sig undir komandi
kjarnorkustríð. Haft er eftir
lögreglunni í Oregon, að þar
hafi 4000 fjölskyldur gert ráð-
stafanir til að lifa gjöreyðing-
una af. Sumar safna aðeins
vopnum og mat en aðrar hafa
varið milljónum króna í
sprengjubyrgi og göng undir
húsunum.
- WILLIAM SCOBIE.
HJÓNABÖND
Karlmennirnir
kæra sig ekki
um gáfnaljósin
Allt er í heiminum hverfult, —
jafnvel kostir og gallar á hjóna-
bandsmarkaðnum. Eiginleikar
sem fólk sóttist áður eftir í fari
væntanlegs maka eru nú vegnir og
léttvægir fundnir. Gamlir mein-
bugir skipta nú engu máli, — eða
svo segir í upplýsingum frá einni
helztu hjúskaparmiðlun í Bret-
landi. Til dæmis eru einstæðar
mæður orðnar vinsælli í augum
vonbiðla en gáfaðar og frama-
gjarnar konur.
Hjúskaparmiðlun sú, sem hér
um ræðir nefnist Heather Jenn-
er Bureau. Samkvæmt upplýs-
ingum þaðan verða karlar stöð-
ugt feimnari og skelkaðri við
gáfaðar konur, en gáfaðar konur
leggja stöðugt meira kapp á að
giftast gáfuðum mönnum.
Körlum, sem leita til hjúskap-
armiðlunarinnar fer fjölgandi,
en nú eru þeir farnir að fúlsa við
hámenntuðum konum, svo sem
læknum, verkfræðingum og
starfsmannastjórum fyrirtækja.
Hefur orðið þar talsverð breyt-
ing á síðasta áratug.
Nýlega skýrði hjúskaparmiðl-
unin lauslega frá sjónarmiðum
viðskiptavina sinna. Kom þar
fram, að flestir karlmenn vilja
standa eiginkonum sínum vel á
sporði hvað gáfnafar snertir og
86% eru andvígir áköfum
kvenfrelsiskonum. Til skamms
tíma voru einstæðar mæður
ekki sérlega útgengilegar á
hjónabandsmarkaðnum, en nú
hefur orðið þar breyting á. Þá
hefur einnig orðið breyting á
viðhorfum kvenna, sem leita til
stofnunarinnar. Þær gera nú
miklu skilmerkilegri grein fyrir
þörfum sínum og óskum en karl-
arnir og er það öfugt við það
sem var fyrir áratug. I London
sem og víðast annars staðar
vilja konur umfram allt mennt-
aða eiginmenn. Stúlkur sem
hafa brotið sér braut í atvinnu-
lífinu á síðustu árum geta ekki
hugsað sér að mægjast verka-
mannafjölskyldum.
Hjúskaparmiðlunin hefur að
jafnaði 3.000 manns á skrá á ári
hverju: Hún framkvæmdi ný-
lega könnun á upplýsingum
4.000 viðskiptavina frá síðasta
áratug til að kanna hver áhrif
skilnaðarlöggjöfin frá 1971,
kvenfrelsishreyfingarnar, getn-
aðarvarnir og aukið frjálsræði í
þjóðfélaginu hefði haft á viðhorf
þeirra, sem voru í leit að maka. ,
Mesta breytingin hafði orðið á
viðhorfum viðskiptavinanna til
trúarbragða væntanlegs maka.
Árið 1972 óskuðu 75% kaþólskra
eftir því, að maki þeirra til-
heyrði sömu kirkju, en aðeins
45% á þessu ári. Árið 1971
óskuðu 69% þeirra, sem gyð-
ingatrúar voru, að maki þeirra
tilheyrði sama trúflokki, en að-
eins 45% á þessu ári. 21%
manna í ensku þiskupakirkjunni
óskuðu eftir maka í sömu kirkju
árið 1971, en aðeins 12% á þessu
ári.
Á þessu ári létu líka 82%
viðskiptavina sig engu skipta
þótt væntanlegur maki hefði áð-
ur staðið í ástarsambandi, en
fyrir áratug var talan 72%. En
árið 1971 höfðu tiltölulega fleiri
viðskiptavinir hjúskaparmiðl-
unarinnar verið í óvígðri sam-
búð, en þeir sem létu skrá sig á
þessu ári. Framkvæmdastjóri
stofnunarinnar gefur þá skýr-
ingu á því, að óvígð samúð sé að
komast úr tízku. „Slíkt sambýl-
isform er venjulega ófullnægj-
andi fyrir þann sambúðaraðil-
ann, sem langar til að ganga í
hjónaband.
- JOHN EZARD.
Frá tyrknesku þorpi: það er einkum f hinum afskektu þorpum sem
erfðagallarnir virðast helst taka sér bólfestu.
HJUSKAPUR
Órækt í
tyrkneska
mannfólkinu
í Tyrklandi deila læknar
og lögfræðingar nú um, hvort
leyfa eigi systkinabörnum að
ganga í hjónaband. Erfða-
fræðingar í landinu hafa
grun um, að skyldleikagift-
ingar úti á landsbyggðinni
séu ástæðan fyrir miklum
fjölda vanskapaðra barna.
Lagasmiðir í landinu eru
ekki á sama máli og fyrir
skömmu höfnuðu þeir til-
lögu, sem kvað á um bann
við giftingum náinna ætt-
menna. Máli sínu til stuð-
nings bentu þeir á að flest
börn, sem fæðst hafa í slík-
um hjónaböndum, eru fylli-
lega heilbrigð.
Erfðafræðingar í Tyrk-
landi hafa komist að niður--
stöðu, sem bendir til hins
gagnstæða. Þeir álíta að tíu
hjón af hverjum hundrað
úti á landsbyggðinni séu
mjög skyld innbyrðis, ann-
aðhvort systkinabörn eða
jafnvel skyldari. Algengt er
að karlar gangi að eiga
systur- eða bróðurdætur
sínar. í sumum héruðum
Tyrklands eru skyldleika-
hjónabönd ennþá algengari
en þessu hlutfalli nemur. í
Anatolíu er t.d. talið að
tvenn af hverjum fimm
hjónum séu náskyld.
Sjúkrahúsin taka jafnað-
arlega við nokkrum
straumi sjúklinga, sem
haldnir eru erfðagöllum í
mismunandi ríkum mæli. í
einu þorpi skammt frá
strönd Miðjarðarhafsins
eru t.d. 20 manns, sem eru
tvíkynja, þ.e. hafa kynfæri
beggja kynja. í öðru þorpi
hafa skyldleikagiftingar
valdið því að ríkjandi gen
einangrast og hrannast
upp. Afleiðingin er sú, að
þar er annað stærsta sam-
félag manna er haldnir eru
vöðvarýrnun sem vitað er
um í heiminum.
Bekir Sayli, prófessor við
erfðafræðideild Háskólans
í Ankara, er helsti hvata-
maður þess að frekari
rannsóknir verði gerðar á
afleiðingum skyldleika-
hjónabanda í Tyrklandi. Á
skrifstofu hans getur að
líta kort af þorpum, þar
sem skyldleikagiftingar
hafa verið rannsakaðar
gaumgæfilega. Einnig er
þar safn ljósmynda af dap-
urlegum einstaklingum,
sem fæðst hafa inn í slík
samfélög og bera þess
merki með ýmsum hætti.
- í sannleika sagt hafa
rannsóknirnar hingað til
■verið mjög ófullnægjandi.
Einungis er unnt að full-
yrða, að þarna er vandamál
á ferðinni, en hversu alvar-
legt vitum við ekki, segir
dr. Sayli. - Æskilegast
teldi ég, að Alþjóðaheil-
brigðismálastofnunin gerði
áætlun um nákvæma rann-
sókn á þessum óvenjulegu
erfðafræðiaðstæðum.
En hvers vegna er svo
mikið um skyldleikagift-
ingar í Tyrklandi, sem raun
ber vitni? Ein ástæðan er
einfaldlega sú, að mörg
þorp eru nánast algerlega
einangruð frá umheimin-
um.
Dr. Sayli grunar að
skyldleikagiftingar séu
ástæðan fyrir ófrjósemi,
líkamlegri vansköpun og
geðrænum truflunum í
mörgum fjölskyldum. Erf-
iðara er að grafast fyrir um
rætur ýmissa annarra arf-
gengra sjúkdóma í afskekt-
um héruðum Tyrklands, til
að mynda dreyrasýki.
Ástæðan er sú, að börn sem
fæðast með þann sjúkdóm,
lifa yfirleitt aðeins í eitt ár
eða skemur. Ungbarna-
dauði í Tyrklandi er meiri
en almennt gerist hjá van-
þróuðum þjóðum. Er jafn-
vel talið að eitt barn af
hverjum sex látist þegar í
frumbernsku.
- DAVID BARCHARD
m