Morgunblaðið - 13.12.1981, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. DESEMBER 1981
69
Meðal þessara hópa er... söfnuður eitilharðra dómsdagstrúarmanna sem rekur skóla,
þar sem einkennisklæddir nemendur hafa biblíuna í annarri hendi, en byssuna í hinni
(Sjá HRINGAVITLEYSA)
HÍBÝLI
Nýi bærinn
verður all-
ur úr leir
NÆSTA vor munu fjörutíu
franskar fjölskyldur flytjast
inn í leirhús. Þessi hús verða
svipuð venjulegum húsum að
allri gerð, en notkun þurrkað-
ra jarðefna til húsagerðar hef-
ur farið þverrandi á undan-
fornum árum. Þetta byggingar
efni á sér samt býsna langa
sögu, en fyrstu leirhúsin eru
talin hafa verið gerð í Jeríkó
fyrir 10 þúsund árum.
Húsin verða reist í nýjum
bæ í Suður-Frakklandi, er
nefnist L’Isle d’Abeau og eru
þau liður í byggingarlistar-
sýningu í París, sem raunar
mun teygja anga sína um
heim allan. Munu sýning-
armunir verða sendir til iðn-
ríkja og landa þriðja heims-
ins, og á sú ferð að taka
fimm ár.
Sá sem skipulagt hefur
þetta mikla framtak er Jean
Dethier. Fyrir skömmu valdi
hann tæplega 30 arkitekta til
að vinna að áætluninni um
nýja bæinn. Tilgangurinn
með henni er að sýna að leir
sé ódýrt og hagkvæmt bygg-
ingarefni, sem hægt sé að
nota jöfnum höndum með
steinsteypu og tígulsteini.
Höfuðstöðvar sýningar-
innar verða í hinni nýstár-
legu Pompidou-Beau-
bourg-menningarmiðstöð í
Odýrt og hentugt byggingarefni
París. Þar mun verða lögð
áherzla á varanleika leirhús-
anna svo og þá kosti sem þau
geta haft í fagurfræðilegu
tilliti. Einn helzti kostur
þeirra er góð einangrun, og
er það mikils um vert á tím-
um orkukreppu.
A sýningunni verður kennt
hvernig unnt er að gera leir-
inn styrkari með því að bæta
í hann örlitlu sementi eða
kalki. Auk þess verður sýnt
fram á, að þurrkaður leir
getur verið eins endingar-
góður og sement eða tígul-
steinn.
Litríkustu og athyglis-
verðustu hlutirnir á sýning-
unni eru frá löndum þriðja
heimsins, einkum Arabaríkj-
um. Hins vegar eiga bygg-
ingar úr þurrkuðum jarðefn-
um sér langa hefð í Evrópu.
Fimmtán prósent bygginga
til sveita í Frakklandi eru úr
þurrkuðum leir og einnig er
talsvert af leirhúsum í bæj-
um og borgum, t.d. í Lyon og
Toulouse.
Mikilsverðasta markmið
sýningarinnar er að gera leir
aftur eftirsóknarvert bygg-
ingarefni í löndum þriðja
heimsins, en þar hafa bygg-
ingarefni frá Vesturlöndum
rutt sér mjög til rúms að
undanförnu. 3,6% heildar-
þjóðartekna Afríkuríkja
renna til kaupa á innfluttu
byggingarefni, sem er þre-
falt meira en fyrir sjö árum,
og enn eykst eftirspurn eftir
steinsteypu og tígulsteini,
jafnvel hjá blásnauðu fólki.
Skipuleggjendur sýningar-
innar segja, að barátta
þeirra fyrir hagnýtingu leirs
til húsagerðar sé „í þágu lýð-
ræðis, gegn skrifræði og
gegn miðstýringu". Þeir geta
líka máli sínu til stuðnings
bent á að byggingar úr
þurrkuðum jarðefnum allt
frá Kínamúrnum til fornra
húsa á Norðurlöndum hafi
staðizt tímans tönn. En að
auki hafa þeir nærtækt
dæmi um brigðulleik nútíma
byggingarefna. Það er nefni-
lega sjálf Pompidou-menn-
ingarmiðstöðin í París,
stálslegin og rammgerð.
Bygging hennar er ein stór-
fenglegasta tilraunin sem
gerð hefur verið í nútíma-
byggingarlist. En eftir að-
eins fimm ára notkun er hún
mjög illa farin af ryði.
— PAUL WEBSTER
FUNDIÐ FÉ
Gersemarnar
hennar Lucy
Nú fyrir skemmstu voru seld-
ar á uppboði síðustu gersemarn-
ar, sem fundust í „Aladínshell-
inum“ hennar Lucy Booth, gam-
allar konu í Ilkley í Vestur
Yorkshire.
Frú Booth var 78 ára gömul
þegar hún lést og þegar farið
var að skoða húsið hennar í
Benn Rhydding, þar sem hún
hafði búið, gaf heldur betur á
að líta. Húsið var sneisafullt í
orðsins fyllstu merkingu. Þar
voru hundruð dósa af niður-
soðnum mat, dagblöð í stórum
stöflum, næstum eitt þúsund
skópör, dyngjur af alls kyns
fatnaði og gardínuefni, 25.000
bækur og nóg af skartgripum
til að fylla fimih stórar kistur,
sjö ferðatöskur og fjöldinn all-
ur af venjulegum plastpokum.
Lucy
Þegar uppboðshaldararnir
könnuðu húsið urðu þeir að
smeygja sér eftir 15 þumlunga
breiðum göngum hvort sem
farið var upp stigana eða
herbergin, sem eitt sinn höfðu
verið, og það var ekki fyrr en
eftir langa mæðu, að þeim
tókst að komast að því hvar
gamla konan hafði sofið. Rúm-
ið reyndist vera í eina afdrep-
inu í öllu húsinu, sem ekki var
yfirfullt af hinum aðskiljan-
legustu hlutum.
Fyrir nokkru hafði upp-
boðshöldurunum tekist að
selja öll húsgögnin, bækurnar
(fyrir 320.000 kr.), glæsilega
Morris Isis-bifreið, árgerð
1930, sem fannst í kjallaran-
um (fyrir 128.000 kr.), 550
skartgripi og silfurmuni fyrir
tæpa milljón króna og margt
annað. Búist var við, að það,
sem þá var eftir, færi nokkr-
um dögum síðar en þ.á m. voru
342 skart- og silfurgripir. Gert
var ráð fyrir að fyrir þá fengj-
ust 500—700 þús. kr., sem mun
þýða það, að hún Lucy gamla
var búin að sanka að sér verð-
mætum fyrir 3,2 milljónir kr.
eða 320 milljónir gkr.
— MICHAEL PARKIN
Albanía er ekki aðeins fátæk-
asta og einangraðasta land í Evr
ópu heldur eina landið í heimin-
um þar sem trúarbrögðum hefur
algerlega verið úthýst. Það var
árið 1967, að Enver Hoxna, ein-
ræðisherra, lét Alþýðuþingið
svokallaða samþykkja lög, sem
bönnuðu guðsdýrkun, og kom á
fót sérstökum dómstólum þar
sem kirkjunum var lýst sem
„köngulóarveP* og klerkarnir út-
hrópaðir sem „sníkjudýr, arð-
ræningjar og svikahrappar".
Trúarhátíðir voru forboð-
nar, helgir dagar máðir út úr
almanakinu en aðrir frídagar
settir í þeirra stað. Guðshús-
HOXHA: kirkjunum breytt í krár.
ALBANÍA
Kristnihald
undir Hoxha
unum var lokað, þau eyðilögð
eða gerð að kvikmyndahúsum
eða bjórkrám.
I albanska útvarpinu sagði
frá því á sínum tíma, að sumir
hefðu verið svo óskammfeilnir
og vitlausir að tregðast við að
gefa „hjátrúna" upp á bátinn
umyrðalaust og að þá hefðu
þeir verið teknir þeim tökum,
sem við átti: sendir í vinnubúð-
ir til „endurhæfingar" eða
drepnir. Þegar farið er frá Elb-
asan til Korcha, má enn sjá
nauðungarvinnubúðirnar þar
sem „hinir hjátrúarfullu" eyða
ævidögunum við að brjóta
grjót.
Albanir hafa lotið yfirráðum
margra þjóða, Rómverja,
Serba, Tyrkja, Itala og Þjóð-
verja. Tyrkir, sem réðu land-
inu í fimm aldir, neyddu flesta
Albani til að játast Múhameð,
spámanninum frá Mekka, og
skildu auk þess eftir þann arf,
sem þjóðin hefur goldið fyrir æ
síðan: stöðnun, ólæsi og sam-
félag þar sem farið var með
konur sem hver önnur húsdýr.
Kommúnistar héldu því
fram, að trúin stæði í veginum
fyrir framförum og að það
væri henni að kenna hve landið
væri frumstætt. Því til stuð-
nings bentu þeir á, að kristnir
og múhameðskir prestar hefðu
jafnan haft ágætt, samstarf við
útlenda kúgara þjóðarinnar og
einkum var þeim uppsigað við
kaþólsku kirkjuna vegna
tengsla hennar við Vatikanið
og „hin heimsvaldasinnuðu og
árásargjörnu" Vesturlönd.
Ofsóknirnar náðu þó ekki að-
eins til þeirra, heldur líka til
múhameðstrúarmanna og
þeirra, sem tilheyrðu Ortþod-
oxa- eða rétttrúnaðar-
kirkjunni. Þeir, sem neituðu að
afneita trúnni, voru brenni-
merktir sem „óvinir fólksins“.
Erfitt er að meta hve trúar-
ofsóknirnar voru árangursrík-
ar, því að í Albaníu er það
bannað með lögum að ræða við
útlending og þeir sem það gera
eru umsvifalaust teknir til yf-
irheyrslu hjá lögreglunni.
Þrátt fyrir það tókst mér að
tala við nokkra menn, sem
sögðu mér, að enn fyndist fólk,
sem rækti sína trú á laun.
Börn, sem ég spurði um guð,
litu hins vegar á mig eins og
naut á nývirki.
Sagt er, að sums staðar séu
leynileg herbergi full af helgi-
myndum, en opinber trúartj-
áning er af skiljanlegum ást-
æðum mjög fátíð. Það eitt að
gera krossmark getur nefni-
lega kostað fólk fimm mánaða
vist í nauðungarvinnubúðum.
Þrátt fyrir það er alls konar
orðrómur á kreiki um leikm-
enn, sem hafi annast skírnir,
um að biskupar hafi verið ley-
nilega vígðir og fyrrverandi
prestaskólanemar hlotið
prestsvígslu. Þeir, sem nást, fá
líka að borga það dýru verði.
Árið 1972 varð maður að nafni
Shtefan Kurti uppvís að því að
hafa skírt barn, en í stað þess
að gefa honum það að sök við
réttarhöldin, var hann sagður
breskur njósnari og skotinn.
Skemmra er síðan aldraður
biskup var staðinn að því að
flytja messu í þrælabúðunum,
þar sem honum var haldið og
af þeim sökum var honum mis-
þyrmt svo hroðalega, að hann
lést daginn eftir.
Talið er, að í Albaníu séu um
40.000 manns í nauðungar-
vinnubúðum og margir fyrir
sakir trúar sinnar. Lífið er erf-
itt í þessum búðum, en þrátt
fyrir það hafa margir þraukað
þar í 15 eða 16 ár og ekki er
talið ólíklegt, að sumum verði
sleppt bráðlega, enda orðnir
aldraðir menn.
Þegar kommúnistar komust
til valda í Albaníu, játuðu um
70% þjóðarinnar múham-
eðstrú og hefur kommúnistafl-
okkurinn tekið upp ýmis
ströngustu ákvæðin úr sið-
fræði þeirrar trúar. T.d. er al-
gjörs skírlífis krafist af körl-
um og konum áður en þau
ganga í hjónaband og skilnað-
ur kemur ekki til greina.
— GILL BROWN