Morgunblaðið - 06.03.1982, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. MARZ 1982
Næsta stórvirkjun
Óskiljanleg vinnubrögd stjórnvalda
Eftir Berg
Sigiirbjörnsson
Yfirlýsingar ríkisstjórnarinnar,
sem almenningur vildi mega
treysta, lágu fyrir um það, að
hefði ekki náðst samkomulag milli
heimamanna um svonefnda
„virkjunarleið 1“ í Blöndu fyrir
síðustu áramót, yrðí ráðist í
Fljótsdalsvirkjun sem næstu stór-
virkjun. Þó skildist manni að þá
yrði áfram unnið að samkomulagi
um aðra virkjunartilhögun við
Blöndu, þannig að framkvæmdir
við þessar tvær virkjanir kæmu í
öllu falli til með að skarast, eins
og það var orðað.
Um síðustu árámót lá það alveg
Ijóst fyrir, að samstaða náðist
ekki meðal heimamanna um virkj-
unarleið I í Blöndu. Það lá einnig
jafn Ijóst fyrir, að allt mundi falla
í Ijúfa löð milli heimamanna um
Blönduvirkjun, ef horfið yrði frá
þeirri ákvörðun svonefndra „sér-
fræðinga Orkustofnunar" að eyða
ti11itslaust öllu því gróðurlendi,
sem virkjunarleið I hafði í för með
sér.
Óskiljanleg og óhugnanleg
vinnubrögd stjórnvalda
Þrátt fyrir framangreindar yf-
irlýsingar innan þings og utan,
var ákveðið í núverandi rikis-
stjórn að halda áfram að þjarma
að því fótki á Norðurlandi, sem
var andvígt virkjunarleið I í
Blöndu og bjóða einnig meira fé
fram í „bætur" til að knýja fram
það „samkomulag", sem öllum
landsmönnum var ljóst, að ekki
var fyrir hendi.
Fyrir þá, sem utan við standa,
eru þetta satt að segja óskiljanieg
og „óhugnanleg vinnubrögð, sem
menn hefðu helst ekki viljað horfa
upp á hér vestan megin, og það af
ýmsum ástæðum.
1. Með þessu átti að beygja menn
til að samþykkja það, sem þeir
höfðu áður neitað, knýja þá til
að fallast á landeyðingu, sem
þeim var hjartans mál að fall-
ast ekki á.
2. Bera slíkt fé í málið, að menn af
þeim sökum féllust á það, sem
þeir höfðu áður neitað að fall-
ast á.
3. Stilla þeim upp við vegg, benda
á þá og hrópa: Það voru þessir
menn, sem komu í veg fyrir
Blönduvirkjun.
Með þessu er vísvitandi verið
að stofna til þeirra illdeilna og
„mannvíga" heima í héraði
milli hinna andstæðu hópa, að
ekki er ósennilegt að ýmsir
sæju sér þann kostinn vænstan
að flýja af þeim vígvelli. Minnir
þetta óhugnanlega á afleið-
ingarnar af afskiptum stjórn-
valda eftir sveitarstjórnarkosn-
ingarnar í Geithellnahreppi
1978, sem munu eitra allt
mannlíf þar í sveit um ófyr-
irsjáanlegan tíma.
4. En ef með þessum vinnubrögð-
um tekst að bera slíkt fé í málið
í formi bóta, að menn samþykki
þá landeyðingu, sem þeir áður
höfðu neitað, er verið að gera
Blönduvirkjun að dýrustu
virkjun landsins, en ekki ódýr-
ustu, þar sem bæturnar eiga sér
líklega enga hliðstæðu í veröld-
inni, en mundu auk þess skapa
fordæmi um bætur vegna allra
annarra virkjana héðan í frá,
sem skrifast yrði á reikning
Blöndu, m.a. Fljótsdalsvirkjun,
þar sem núverandi samkomu-
lag um hana gildir aðeins ef
framkvæmdir eru hafnar innan
þriggja ára frá undirritun.
Svona geta aðeins
ráðherrar talað
Skömmu eftir að ljós varð af-
staða heimamanna í þeim sveit-
arfélögum, sem höfðu hagsmuna
að gæta vegna röskunar á stöðu og
högum í sambandi við Blöndu-
virkjun, brýndi einn núv. ráðherra
bændur nyrðra (í sjónvarpsþætti)
á því, að þeir væru, með því að
fresta Blönduvirkjun og hleypa
Fljótsdalsvirkjun fram yfir, að
stuðla að 20% hærra orkuverði í
landskerfinu en ella hefði orðið.
Svona geta aðeins ráðherrar leyft
sér að tala. Aðrir ekki.
í fyrsta lagi vegna þess, að þó að
20% munur væri á verði á
orkueiningu frá Blönduvirkjun og
Fljótsdalsvirkjun, vegur það ekki
20% í landskerfinu. í öðru lagi
vegna þess, að allir landsmenn
(nema þá ráðherrann) reikna með
að Fljótsdalsvirkjun verði byggð,
þó svo hún verði næst á eftir
Blöndu, og kemur þá inn í lands-
kerfið með sínu kostnaðarverði
(vonandi til lækkunar á þáverandi
orkuverði). Hugsanlegur munur á
orkuverði, eftir þvi hvór virkjunin
yrði á undan, gæti því aldrei gætt
nema þann tíma, sem lifði frá því
fyrri virkjunin tæki til starfa og
þar til sú seinni kæmi í gagnið.
Og í þriðja lagi veit enginn enn,
hvert endanlegt verð á orkuein-
ingu verður um að ræða frá þess-
um tveimur virkjunum, þar sem
kostnaður vegna „bóta“ hefur ekki
verið tekinn inn í núverandi út-
reikninga, auk þess sem útreikn-
ingarnir sjálfir eru allir gagnrýni
verðir og varlega marktækir.
Bergur Sigurbjörnsson
Adstæður, sem þungt ættu
að vega við ákvörðun
I lengstu lög verður að trúa því
og vona, að stjórnvöld beri gæfu
til að taka tillit til veigamestu at-
riða vegna hagsmuna þjóðarinnar
allrar, þegar næsta stórvirkjun
verður ákveðin. Til frekari áherslu
skulu hér aðeins þau allra mikil-
vægustu talin.
Miðlun fyrir landskerfið
Þjóðin hefur tapað ófáum millj-
ónum á því, einkum tvo síðustu
vetur, að næga vatnsmiðlun vant-
ar í landskerfið, þ.e. vatn sem
unnt er að safna í stór lón yfir
vor- og sumarmánuði og geyma til
vetrarins eins og hey, svo að ekki
þurfi að grípa til rafmagns-
skömmtunar á veturna og draga
með því stórlega úr framleiðslu og
þjóðartekjum. Aðeins Fljótsdals-
virkjun býður upp á þennan kost.
Hin gífurlega tilgangslausa eyð-
ing á gróðurlendi við Blöndu i því
skyni að búa þar til stórt, en til-
tölulega vatnslítið miðlunarlón,
tryggir ekki nærri því nauðsyn-
lega miðlun í landskerfinu.
Öryggi þjóðarheild-
arinnar ofar öðru
í núverandi stjórnarsamningi er
kveðið á um það, að næsta stór-
virkjun skuli vera utan eldvirkra
svæða og þá um leið jarðskjálfta-
svæða. Er svo kveðið á vegna þess,
að mörgum var farið að ofbjóða
það fyrirhyggju- og öryggisleysi,
sem í þvi fólst að hrúga öllum
stórvirkjunum landsins á Þjórs-
ár-Tungnársvæðið í skjóli helstu
eldstöðvanna. Því til skýringar,
hvað hér er átt við, og hvaða hags-
munir eru í húfi fyrir mesta þétt-
býli landsins, skal birt eftirfar-
andi kort og skýringar við það frá
Almannavörnum.
Það er afsakanlegt, þó að hinn
almenni borgari vilji loka augun-
um fyrir hugsanlegum stóráföll-
um og huga að bjartari hlutum.
En það er óafsakanlegt, ef stjórn-
völd loka augunum.
Það er eitt af mörgum hlutverk-
um stjórnvalda að reyna að búa
þjóðina þann veg í stakk, að hún
geti mætt stóráföllum án þess að
til beinna hörmunga komi.
„IJm V< hlutar (hladinna) steinhúsa eyðileggjast og flest þeirra hrynja til
grunna. Vel byggð timburhús og brýr stórskemmast og einstaka eyðileggjast.
Stíflu- og flóðgarðar verða fyrir miklum skemmdum. Leiðslur í jörðu rifna í
sundur og skekkjast. Sprungur koma í malbikaðar götur. Mikil skriðuföll og
grjóthrun úr fjöllum. Yfirborð á lausum sandi breytist allmikið. í ám og
vötnum myndast öldur sem ganga á land.“
Þessi lína liggur í gegnum Búrfellsvirkjun.
„Það tekur langan tíma að
undirbúa og semja um alla
þá margvíslegu og marg-
slungnu þætti, sem orkufrek
fyrirtæki varðar. Ekkert um-
talsvert fyrirtæki er nú kom-
ið eins langt í öllum undir
búningi eins og kísilmálm-
verksmiðjan á Reyðarfirði.
Tvö ár eða meir gætu liðið
þar til eitthvert fyrirtæki á
öðrum stað gæti komist á
sama stig undirbúnings.
Fljótsdalsvirkjun er eina
virkjunin á lokastigi undir
búnings, sem gæti séð kís-
ilmálmverksmiðju á Reyðar
firði og allt að helmingi
stærra fyrirtæki á Norður
landi fyrir nægri orku.“
Engin virkjun, af þeim sem nú
eru að nálgast framkvæmdastig,
er nægilega stór til að geta skapað
suðvesturhorni landsins nægilegt
öryggi í orkumálum, ef það versta
skyldi gerast, — nema Fljóts-
dalsvirkjun.
Orkufrekur iðnaður
Það er nú augljós staðreynd, að
engum deilum á lengur að þurfa
að valda, hvorki milli flokka né
einstaklinga, að við sækjum ekki
fram til bættra lífskjara fyrir
fjölmennari þjóð (nýjar kynslóð-
ir), nema með því að hagnýta
orkulindir landsins í tengslum við
aukinn iðnað, stóran og smáan.
Það er því jafn augljóst, að for-
senda fyrir næstu stórvirkjun er,
að samtímis virkjuninni verði haf-
ist handa um byggingu iðnfyrir-
tækja, sem hagnýti a.m.k. helming
orkunnar.
Það tekur langan tíma að undir-
búa og semja um alla þá margvís-
legu og margslungnu þætti, sem
orkufrek fyrirtæki varðar. Ekkert
umtalsvert fyrirtæki er nú komið
eins langt í öllum undirbúingi eins
og kísilmálmverksmiðjan á Reyð-
arfirði. Tvö ár eða meir gætu liðið
þar til eitthvert fyrirtæki á öðrum
stað gæti komist á sama stig und-
irbúnings.
Fljótsdalsvirkjun er eina virkj-
unin á lokastigi undirbúnings, sem
gæti séð kísilmálmverksmiðju á
Reyðarfirði og allt að helmingi
stærra fyrirtæki á Norðurlandi
fyrir nægri orku. Það er einn af
hennar góðu kostum umfram allar
þær virkjanir, sem nú eru í boði.
Lokaorð
En hvað sem öllu öðru líður,
skulum við vona, að stjórnvöld
beri gæfu til þess að gera það eitt
varðandi ákvörðun um næstu stór-
virkjun, sem þjóðarheildinni er
fyrir bestu og til mestu hagsbóta,
þegar öll efnisrök hafa verið vegin
og metin.
Við skulum einnig vona, að rík-
isstjórninni takist að koma í veg
fyrir nýtt „Laxárvirkjunarævin-
týri Orkustofnunar", eða jafn
hörmuleg sambúðarvandamál
sveitunga, og stjórnvöld áttu
drjúga hlutdeild að í Geithellna-
hreppi.
Til þess eru vítin að varast þau.
12. kirkjuvika
Akureyrarkirkju
Xkurcyrark'rkju, Akureyri, 4. marz.
Ný sovésk mynd
í MÍR-salnum
KIRKJUVIKA, hin 12. í röðinni
síóan árió 1959, veróur haldin meó
fjölbreyttri dagskrá 7.—14. marz.
Ilún hefst með æskulýðsmessu,
þar sem Stína Gísladóttir, æsku-
lýðsfulltrúi, prédikar, en sr. Þór-
hallur llöskuldsson þjónar fyrir
altari, og lýkur með guðsþjónustu,
þar sem herra l’étur Sigurgeirsson
biskup prédikar, en sr. Birgir Snæ-
björnsson annast altarisþjónustu.
Þar að auki verður föstumessa
miðvikudagskvöldið, og þar préd-
ikar sr. Pálmi Matthíasson, ný-
kjörinn prestur í Glerárpresta-
kalli.
Samkomur verða á mánu-
dags-, þriðjudags-, fimmtudags-
og föstudagskvöld, allar með*
fjölbreyttum dagskráratriðum.
Ræðumenn verða Bárður Hall-
dórsson, menntaskólakennari,
Bjarni Guðleifsson, ráðunautur,
Margrét Jónsdóttir, skólastjóri
á Löngumýri, Stína Gísladóttir,
æskulýðsfulltrúi, og Halldór
Blöndal, alþingismaður. Upp-
lestur annast Heiðdís Norðfjörð,
Jóhann Pálsson og Tryggvi
Tryggvason og helgileikur verð-
ur fluttur. Auk þess verður mik-
il tónlist flutt, bæði söngur og
hljóðfæraleikur, og þar að auki
verður almennur söngur og
víxllestur prests og safnaðar. Er
þó ekki nærri allt talið, sem á
dagskrá er.
Einkunnarorð kirkjuvikunnar
eru: „Kirkjan er oss kristnum
móðir."
Sv.P.
NK. SUNNIJDAG, 7. mars, kl.
16, verður ný sovésk kvikmynd
sýnd í MÍR-salnum, Lindargötu
48.
Þetta er myndin „Það myndi
ekki hvarfla að ykkur" (Vam i
ne snilos), sem sýnd var á
kvikmyndahátíðinni í febrúar
undir nafninu „Vegir ástar-
innar eru órannsakanlegir".
Kvikmyndin er gerð á sl. ári,
leikstjórinn er Ilja Frez og
fjallar hann hér um málefni
og tilfinningalíf ungs fólks,
eins og í mörgum öðrum
myndum sínum. Hann bregður
birtu á erfiðleika og sársauka
þess tímabils, sem er undan-
fari fullorðinsára.
Aðgangur að MÍR-salnum
er ókeypis og öllum heimill.