Morgunblaðið - 12.03.1982, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. MARZ 1982
39
ÞJÓÐBÚNINGASAUMUR
„Vinnum að því að
þjóðbúningurinn hljóti
verðugan sess á ný“
„Áhugi á þjóðbúningasaum hefur aukist mjög, þá sérstaklega í vetur,“ segir Elín
Jónsdóttir, sem kennir þjóðbúningasaum hjá Heimlisiðnaðarskólanum, en þjóðbún-
ingasaumur hefur verið kenndur í skólanum síðan vorið 1978. „Hér kennum við að
sauma bæði upphlut og peysuföt og frágang á þessum fatnaði að öHu leyti. Tilgangur-
inn með námskeiðunum er aö gefa konum kost á að sauma á sig vel gerða þjóðbún-
inga og halda þannig þessum sið við. En að áliti okkar sem að þessum málum starfa,
var íslenski þjóðbúningurinn kominn í mikla niðurlægingu og það þarf að vinna að því
að hann hljóti aftur verðugan sess, sem hver annar menningarhlutur.“_
Hvernig á fallegur íslenskur þjóðbúningur aö vera?
„Viö leggum á þaö mikla áherslu aö búningurinn sé úr
góöu ullarefni en ekki terilene-efni eöa silki, því þessi efni
hæfa ekki þjóðbúningnum. Einnig teljum viö aö betur fari
aö skyrta, slifsi og svunta séu úr sléttu, einföldu og lát-
lausu efni og höfum mælt meö því aö svuntan sé úr ofnu
efni. En viö höfum verið á móti því aö notuð séu gullofin
eða blúnduefni í þessa búningahluti, því svo skrautleg efni
hæfa ekki íslenska búningnum og bera gulliö eöa silfrið
sem er á búningunum ofurliöi.
Ég man að á kreppuárunum, þegar innflutningshöftin
voru í algleymingi, var notast við þau efni sem til voru í
verslunum. Á stríösárunum komu svo peningarnir, þá gat
fólk keyþt sér skrautleg efni og þannig komst þaö á aö
konur fóru aö nota slík efni í bæöi skyrtu, slifsi og svuntur.
Á síöari árum hafa konur fariö aö prjóna bæöi skyrtur
og svuntur úr eingirni og taliö þaö þjóölegt, en slíkt hæfir
ekki íslenska þjóöbúningnum."
Hvernig er nómskeiöunum hagað?
„Fyrirkomulagiö er þannig, aö ég sníö búningana upþ í
hendurnar á konunum og kenni þeim síöan aö sauma þá
og máta þá á þær. Þær fara svo í sérstakt námskeiö í
balderingu. Konurnar hafa reynt aö fara á balderingar-
námskeiðiö veturinn áöur en þær læra sjálfan þjóöbún-
ingasauminn, en sumar eru á balderingarnámskeiöi jafn-
hliöa þjóðbúningasaumnum."
Er mikil vinna við þjóöbúningagerðina?
„Já, þaö er þaö óneitanlega. Hvert námskeiö tekur tvo
mánuöi og koma konurnar í átta skipti og eru þrjár
klukkustundir í senn. Námskeiðið tekur yfir þetta langan
tíma, til að konurnar geti unniö heima þess á milli en
ákaflega mikiö af saumaskapnum fer fram í höndunum.
Enda krefst þessi saumaskapur þolinmæöi og vandvirkni.
Ég er nú dálítiö vandfýsin, en þaö hefur komiö mér
skemmtilega á óvart, hve konurnar eru vandvirkar, fúsar
til að eyða tíma í þessa hluti."
Hvort hafa konurnar meiri áhuga á að sauma peysuföt
eða upphlut?
„Þær hafa sýnt meiri áhuga á upphlutnum, sem var
hvunndagsklæönaður hér áður fyrr en peysufötin voru
spariklæönaður."
Af hverju telur þú aö þessi áhugi á þóðbúningasaum
stafi?
„Hann stafar meöal annars af vöntun á saumaskap á
þjóöbúningum, þaö eru fáar konur sem taka aö sér slíkt
nú. Einnig stafar hann af auknum áhuga á öllu því sem
gamalt er. Auk þess eiga margar konur erfðasilfur, sem
ætlaö er þjóöbúningum og þær vilja nota."
Veistu til þess aö konur noti þjóðbúningana sína tölu-
vert?
„Ég veit til þess að konum finnst búningurinn koma sór
vel. Þeim finnst hann þægilegur og nota hann mikiö í hin
ýmsu fjölskyldusamkvæmi eins og afmæli, fermingar og
þess háttar. Þaö má segja aö hagkvæmt sé aö eiga þjóö-
búning, því hann er ávalt sígildur og sómir sér hvarvetna
vel.“
Er dýrt að eignast þjóðbúning?
„Já, þaö má segja aö svo sé. Þaö þarf allt aö 3 metrum
af ullarefni í hvern búning, en metrinn af ullarefni kostar
um 300 krónur. í skyrtuna kostar 120 krónur og í svuntuna
400 krónur, auk þess sem silfriö er fokdýrt, en flestar þær
konur, sem hér eru á námskeiöum hafa átt sitt búninga-
silfur, sem þær hafa erft. Og svo kostar námskeiðiö sitt.“
Hvernig stóö á því aö þú lagðir fyrir þig þjóðbún-
ingasaum?
„Ég hef alist upp viö þaö aö konur klæddust þjóöbún-
ingum og mér finnst íslenskar konur alltaf glæsilegar í
þjóöbúningnum sínum, hvort sem þaö eru peysuföt eöa
upphlutur. Ég er líka hneigö fyrir allt sem er gamalt, þjóö-
legt og menningarlegt og eins og ég sagöi áöur, þá langar
mig til þess að íslenski þjóðbúningurinn öðlist viröingar-
sess á ný.
Á mínum yngri árum læröi ég kjólasaum og síöar kápu-
og dragtarsaum. Ég kenndi fatasaum áöur fyrr, en fór
síðan aö kynna mér þjóöbúningasaum. Þaö var hvergi
hægt aö læra þjóðbúningasaum heldur varö ég aö leita
fanga viöa og hef ég mest lært af góöu handbragði ann-
arra í þessum efnum.“
Eru þaö aöeins konur í Reykjavík, sem hafa áhuga á
þjóöbúningasaum?
„Nei, þaö er líka mikill áhugi úti á landi. Nýlega voru hér
staddar átta konur, sem voru hér á viku námskeiði sem
byrjaöi á morgnana og stóö fram eftir degi. Með þessu
námskeiöi var verið aö koma til móts viö landsbyggöina.
Aö námskeiöinu loknu áttu konurnar aö vera orðnar hæf-
ar til aö sauma sjálfar þjóöbúninga og geta leiöbeint öör-
um.“
Hvaða aöilar eru það einkum, sem starfað hafa að því
aö varðveita íslenska þjóöbúninginn?
„i sambandi viö starf sitt í þjóöminjasafninu hefur Elsa
E. Guöjónsson rannsakaö þessa hluti og unniö aö smárit-
um um íslenska þjóöbúninga. Einnig hefur Þjóödansafé-
lagiö unniö mikiö starf innan sinna vébanda. Svo hefur
þjóöbúninganefnd veriö starfandi frá árinu 1972.“
Telur þú þennan aukna áhuga á þjóðbúningnum vera
stundarfyrirbrigði?
„Nei, þaö tel ég ekki. Fyrir þær konur sem eignast hafa
vandaöan þjóöbúning úr góöu efni þýöir þaö aö búningur-
inn er varanlegur og gengur jafnvel í erföir. Einnig tel ég
að aukinn áhugi ungra kvenna bendi til þess aö þjóöbún-
ingurinn sé aö rísa úr öskustónni," sagöi Elín Jónsdóttir
aö lokum.
ROKK
SAMVINNA GENERAL MOTORS OG TOYOTA
Hyggjast framleiða 500 þúsund
smábíla í Bandaríkjunumárlega
GENERAL motors og Toyota,
stærstu bílaframleiðendur í
Bandaríkjunum og Japan, hafa í
hyggju aö taka upp samvinnu um
smíöi smábíla í Bandaríkjunum,
að því er talsmenn fyrirtækjanna
sögðu í vikunni.
Formlega var rætt um þessa
hugmynd á fundi, sem Roger B.
Smith, stjórnarformaöur General
Motors, og Eiji Toyota, forseti Toy-
Bílar
Jóhannes Tómasson
Sighvatur Blöndahl
ota, héldu meö sér í New York 1.
marz sl., aö því er segir i sameig-
inlegri yfirlýsingu fyrirtækjanna.
Smith og Toyota voru sammála
um að skoöa málið frekar áöur en
smáatriöi yröu skýrö. I sameigin-
legri yfirlýsingu Toyota og sölufyr-
irtækis þeirra í Bandaríkjunum,
Toyota Motor Sales Co., segir aö
fyrirtækin séu ekki tilbúin að ræöa
þessar hugmyndir í smáatriöum.
Sama var upp á teningnum hjá
General Motors i Detroit. Tals-
menn fyrirtækisins sögöust engu
vilja bæta viö yfirlýsinguna eftir
fund þeirra Smith og Toyota.
Hins vegar skýrir japanska
viöskiptadagblaöiö, Nihon Keizai,
frá því í vikunni, að hugmyndin sé
sú, að framleiða um 500.000
Toyota-bíla árlega í verksmiöjum
General Motors í Bandaríkjunum.
Blaöiö segir ennfremur, aö
hugmyndin sé sú aö nota tvær
verksmiðjur General Motors í Kali-
forníu til framleiðslunnar, en þaö
eru tvær verksmiðjur, sem komið
hefur til tals aö loka vegna tap-
rekstrar fyrirtækisins og gifurlegs
fjölda óseldra bíla.
Japanska blaöiö segir, aö vænt-
anlega veröi samningar milli fyrir-
tækjanna undirritaðir í þessum
mánuöi og í kjölfar þess veröi
ákveöið hvaöa bílar veröi fram-
leiddir og hvenær framleiöslan
hefjist.
Hagur Toyota í þessu samstarfi
er fyrst og fremst sá, aö meö
þessu móti getur fyrirtækið komizt
hjá þeim takmörkunum, sem sett-
ar hafa verið á innflutning þeirra til
Bandaríkjanna, eins og reyndar
annarra japanskra fyrirtækja. Það
sem snýr hins vegar aö General
Motors er þaö, aö fyrirtækið getur
meö þessu komiö í veg fyrir lokun
einnar eöa fleiri verksmiöja sinna,
sem heföi að öörum kosti verið
óhjákvæmilegt.
I