Morgunblaðið - 18.04.1982, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. APRÍL 1982
27
Skriðdrekaferja / 5 landgonguskip
2 birgðaskip / 8 oliuskip
liðsflutningaskipið Canberra
tekist á um höfuðstaðinn, Port
Stanley, þar sem helmingur íbú-
anna býr í timburhúsum, sem lítil
vörn yrði að í alvarlegum átökum.
Bretar binda vonir sínar við
það, að þeir geti komist hjá blóðs-
úthellingum með hafnbanninu
einu en enginn veit hve lengi þeir
verða að halda úti til þess. Með því
er þá aöeins átt við hafnbann á
Falklandseyjar en ekki á Argen-
tínu sjálfa, sem líka hefur komið
til umræðu, en slík aðgerð gæti
haft mjög alvarlegar pólitískar af-
leiðingar.
Ef hafnbannið mistekst og engir
samningar takast milli þjóðanna á
ríkisstjórn Margaret Thatcher
ekki nema um tvennt að velja:
stríð við Argentínumenn, sem
hefði töluvert mannfall í för með
sér, eða að leggja niður rófuna og
segja af sér um leið.
I febrúar sl. vitnaði Margaret
Thatcher i Hómerskviður þegar
hún skýrði þá fullvissu sína, að
þjóðin myndi styðja áframhald-
andi harða stefnu hennar í pen-
ingamálum.
„Þið munið hann Ódysseif,"
sagði hún. „Hann lét ekki freistast
af fagurgala Sírenanna og komst
að lokum heilu og höldnu til hafn-
ar.“
Nú, þegar stefnir í stríð út af
Falklandseyjum, minnast menn
enn hans Ödysseifs, sem að vísu
komst heim en týndi skipinu og
öllum sinum mönnum.
Ofurefli Breta á sjó
en óvissa í lofti
Eins og fyrr segir liggja nú fjór-
ir breskir kjarnorkukafbátar úti
fyrir ströndum Argentínu, tilbún-
ir til að skjóta í kaf hvert argen-
tínskt skip, sem reyndi að rjúfa
hafnbannið. Hver þeirra er búinn
20 sjálfleitandi tundurskeytum,
sem sökkt geta skipi í 20 mílna
fjarlægð. Ef slíku skeyti verður
skotið er skollið á stríð, fyrstu
meiriháttarátökin á okkár tímum
þar sem beitt er fullkomnustu
vopnum sem sjóherir ráða nú yfir.
Argentínski sjóherinn stendur
langt að baki þeim breska en ræð-
ur þó yfir mörgum sömu vopnun-
um og er svo fyrir að þakka bresk-
um vopnasölumönnum. Argen-
tínumenn eiga eitt flugmóðurskip,
40 ára gamalt; fjóra kafbáta
dieselknúna, tvo 10 ára gamla og
tvo 40 ára gamla; eitt 44 ára gam-
alt beitiskip af bandarískri gerð;
níu tundurspilla, þar af aðeins tvo
yngri en 37 ára, og tvær fransk-
smíðaðar freigátur. Tveir tundur-
spillanna, þeir yngstu, sem eru af
breskri gerð, og freigáturnar eru
útbúnar með breskum Exocet-
eldflaugum, afar hættulegum
vopnum, sem ætlað er að granda
skipum og draga allt að 30 mílur.
I breska flotanum eru m.a.
flugmóðurskipið HMS Invincible,
sem er alveg nýtt, tekið í notkun
fyrir tveimur árum; flugmóður-
skipið HMS Hermes, sem er eldra
en var gert upp 1980; fimm tund-
gönguliðarnir og 3. fallhlífaher-
sveitin telji til samans um 3.000
menn. í vopnabúnaði þeirra eru
t.d. léttir skriðdrekar af Scorp-
ion-gerð og brynvarðir vagnar af
gerðinni Scimitar.
Bretar treysta því enn, að þeir
fái einhverju komið til leiðar með
hafnbanni en enginn veit hve lengi
það gæti staðið, sumir segja allt
að eitt ár, og margt bendir til, að
Bretar búi sig undir langt umsát-
ur. Til dæmis hafa hermennirnir
með í farangrinum sérstakan
heimskautafatnað og heyrst hef-
ur, að þegar sé farið að búa út skip
til að taka við af þeim, sem nú eru
á suðurleið.
Argentínumenn geta
ekki dregið sig til baka
Þótt mesti vígamóðurinn sé að
renna af þjóðunum, Argentínu-
mönnum og Bretum, virðast allar
ár renna að þeim ósi, að átök séu
óumflýjanleg út af Falklandseyj-
um. Utlendingar eiga erfitt með
að gera sér grein fyrir hvað Falk-
landseyjar eða Malvinas-eyjar
eins og Argentínumenn kalla þær
skipta miklu máli fyrir þá og
„endurheimt" þeirra eða innrásin
tínska herinn, sem á þessari öld
hefur ekki barið á öðrum en sínum
eigin landsmönnum. Siðast þegar
hann barðist á erlendri grund átti
hann fullt í fangi með að sigrast á
smáríkinu Paraguay og naut þó
við það stuðnings Brasilíumanna.
Að auki þurfti svo herstjórnin á
andlitslyftingu að halda í augum
almennings en hún er ábyrg fyrir
alls kyns grimmdarverkum í land-
inu og þeim gífurlega efnahags-
vanda, sem þar er við að glíma.
Galtieri hershöfðingja og her-
stjórninni er ekki jafn hugað um
það og áður að fara með völdin í
landinu og hann eins og fyrirrenn-
ari hans, Viola hershöfðingi, hefur
setið marga fundi með leiðtogum
stjórnmálaflokkanna (sem eru
bannaðir) til að reyna að finna
einhverja útgönguleið, sem herinn
getur sætt sig við. Þar ber hæst þá
kröfu, að ef stjórnmálaflokkunum
verði leyft að starfa að nýju verði
ekki höfðað mál á hendur
frammámönnum í hernum vegna
grimmdarverka þeirra gegn
vinstrisinnum og perónistum.
Þessa tryggingu hafa herforingj-
arnir ekki fengið og þar til föstu-
dagurinn 2. apríl rann upp voru
ráðamenn í Argentínu uggandi
Argentínski fáninn dreginn að húni á Falklandseyjum í
táknrænni „árás“ nokkurra Argentínumanna árið 1968.
urspillar búnir fullkomnasta eld-
flaugabúnaði, sem nú þekkist;
tvær freigátur vopnaðar sjálfleit-
andi eldflaugum af gerðinni Type
22 og fimm aðrar freigátur búnar
eldflaugum og fallbyssum. Með
þessum flota fer svo landgöngu-
skipið HMS Fearless og mörg olíu-
flutninga- og birgðaskip. Einnig
skemmtiferðaskipið SS Canberra,
sem breski herinn tók í sina þjón-
ustu, en það flytur lækna og
hjúkrunarlið, þyrlur, fallhlífa-
hermenn og landgönguliða.
Það, sem veldur mikilli óvissu í
hugsanlegum átökum Breta og
Argentínumanna, er samanburður
á getu þjóðanna til lofthernaðar á
þessum slóðum og einnig það hve
birgðaflutningaleiðir breska flot-
ans eru langar (8.000 mílur til
Portsmouth og 6.000 til Gíbralt-
ar). Hvað flugmóðurskipin varðar
þurfa Bretar ekki að óttast. Þeir
ráða yfir 20 Harrier-þotum gegn
11 argentínskum af Skyhawk-
gerð, smíðuðum eftir 25 ára göml-
um bandarískum teikningum og
einkum ætlaðar til árása á landi,
og jafnvel eitt einasta breskt
tundurskeyti gæti gert þennan
flugstyrk Argentínumanna að
engu.
Mesta ógnunin við aðgerðir
Breta kemur hins vegar frá sjálf-
um argentínska flughernum, sem
hefur yfir að ráða 68 Skyhawk-
þotum og 19 hljóðfráum Mirage
III-þotum af franskri gerð, sem
eru hvort tveggja orrustu- og
sprengjuflugvélar. Minni hætta,
en þó ekki lítilvæg, stafar af Sea
King- og Lynx-þyrlum argen-
tínska sjóhersins en þær eru bún-
ar mjög fullkomnum leitartækj-
um, sem bresku kafbátarnir eru
ekki með öllu óhultir fyrir.
Ef svo óhönduglega tekst til, að
Bretar og Argentínumenn fara að
berjast, þar á meðal í lofti, fengju
þeir fyrrnefndu þó alténd svar við
einni spurningu, sem mikið hefur
vafist fyrir hernaðarsérfræðing-
unum, en það er hvort Harrier-
þoturnar bresku, sem ekki eru
hljóðfráar, mega sín einhvers
gegn nýtískulegum og hljóðfráum
árásarþotum.
Breska varnarmálaráðuneytið
lætur ekkert uppi um fjölda her-
manna í herleiðangrinum til Falk-
landseyja, en líklegt er, að land-
Argentínskur brynvagn á götu í Port Stanley.
Bresku herskipin, sem nú eru
um það bil komin til Falklands-
eyja, eru ekki aðeins vel vopnum
búin heldur hafa þau einnig í far-
angrinum framtíð staða eins og
Hong Kong, Bresku-Jómfrúreyja
og Gíbraltar, svo ekki sé minnst á
smáríkið Belize í Suður-Ameríku,
sem Guatemala ágirnist og hefur
sér til varnar breskt setulið.
Frammi fyrir þessu stendur ríkis-
stjórn Margaret Thatcher og al-
menningsálitinu að auki, sem þol-
ir ekki, að staða þjóðarínnar á al-
þjóðavettvangi, jafnvél þótt hún
geti ekki talist stórveldi lengur, sé
dregin niður í svaðið af illa þokk-
aðri einræðisstjórn í Rómönsku-
Ameríku.
er ekki bara eitthvert ævintýri,
sem herinn notar til að draga at-
hyglina frá pólitískri og efna-
hagslegri óreiðu heimafyrir.
Argentínumenn hafa ekki haft
ástæðu til að státa af mörgu á
þessari öld og eiginleg þjóðarvit-
und hefur átt þar erfitt uppdrátt-
ar. Þess vegna m.a. líta þeir á töku
eyjanna sem sjálfsagðan hlut og
sameiningartákn, kjörna til að
efla þjóðarstoltið. Að lyppast
niður fyrir bresku herskipunum
og hörfa með allt sitt hafurtask
frá Falklandseyjum jafnaðist á
við sálrænt sjálfsmorð og það
hvarflar heldur ekki að herstjórn-
inni í Buenos Aires.
Falklandseyjamálið er ekki síð-
ur þýðingarmikið fyrir argen-
um sinn hag og stöðu hersins með-
al þjóðarinnar.
Hvað er í húfi
fyrir Breta?
I Bretlandi hefur ríkisstjórn
Margaret Thatcher gerst merkis-
beri í baráttunni fyrir breskum
réttindum og hagsmunum um
heim allan og hyggst í engu gefa
eftir fyrir bellibrögðum Galtieris,
sem John Silkin, talsmaður
Verkamannaflokksins, kallaði í
umræðum á þingi „Mussolini af
billegustu sort“. Það, sem er svo
ekki síður nauðsynlegt í þessu
máli, fyrir utan þær kröfur, sem
stjórnmálamennirnir gera, er að
sýna og sanna fyrir umheiminum,
að hvaða strákur sem er geti ekki
sölsað undir sig smáríki og byggð-
ir, sem enn eru upp á Breta komin
viða um heim.
Ef einhverjar líkur eiga að vera
á samningum í þessari deilu verða
ríkisstjórnirnar í Buenos Aires og
London að stilla sig betur en þær
hafa hingað til gert. Eins og nú
horfir gengi það kraftaverki næst
ef það tækist.