Morgunblaðið - 18.04.1982, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. APRÍL 1982
45

£sk*í
Reykjavíkur, þar sem Tryggvi
Gunnarsson lýsir sig mótfallinn
því, að gangstéttar séu hækkað-
ar, mjókkaðar og gerðar hlykkj-
óttar. í seinni tíð má nefna and-
stöðu gegn virkjun fallvatna,
sem komið hafa fram hjá sum-
um.
Það var gæfa okkar íslendinga,
að fyrstu skrefin á þeirri fram-
farabraut, sem nú var mörkuð
voru stigin undir leiðsögn hæfi-
leika- og gáfumanna, sem nú
komu til starfa í verkfræðinga-
stétt hver af öðrum. Má þar til
viðbótar Sigurði Thoroddsen t.d.
nefna Jón Þorláksson, lands-
verkfræðing og síðar forsætis-
ráðherra og fyrsta formann
Sjálfstæðisflokksins, Knud Zim-
sen, fyrsta bæjarverkfræðing
Reykjavíkur og síðar borgar-
stjóra, Thorvald Krabbe, fyrsta
vita- og hafnarmálastjórann,
Olav Forberg, fyrsta landssíma-
stjórann og marga fleiri.
Þessir frumkvöðlar í verkfræð-
ingastétt komu saman á Hótel
Reykjavík þann 19. apríl 1912
ásamt þeim Ásgeiri Torfasyni,
efnaverkfræðingi, Benedikt Jón-
assyni, bæjarverkfræðingi, Jóni
ísleifssyni, verkfræðingi, Marin-
us Eskild Jessen, vélfræðikenn-
ara, Paul Smith, símaverkfræð-
ingi, Rögnvaldi Ólafssyni, bygg-
ingameistara, Geir Zoega, síðar
vegamálastjóra, og Þórarni
Kristjánssyni, verkfræðing, þar
sem var haldinn stofnfundur
Verkfræðingafélagsins.
Jón Þorláksson var kjörinn
fyrsti formaður hins nýstofnaða
félags, og með honum í stjórn
þeir Knud Zimsen, Paul Smith og
Rögnvaldur Ólafsson. Félags-
menn gátu orðið þeir, sem lokið
höfðu prófi í verkfræði við æðri
menntastofnanir svo og aðrir
fjölvirkjar, sem stjórn félagsins
taldi til þess hæfa. Þetta fá-
menna félag setti sér það
markmið að kynna íslenzku þjóð-
inni gagn vísindalegrar tækni-
menntunar og efla kynni og sam-
stöðu verkfróðra manna.
Það er nær undravert hverju
hefur verið áorkað af íslenzku
þjóðinni á sviði tækni og vísinda
á þessum 70 árum. í dag stöndum
við framarlega og jafnfætis ná-
grannaþjóðum okkar á flestum
sviðum hins tæknivædda þjóðfé-
lags. Á sumum sviðum erum við
jafnvel í fararbroddi svo sem í
nýtingu jarðvarma og fiskveiði-
tækni.
Þetta mikla framfaratímabil
og saga Verkfræðingafélagsins
eru tengd órjúfanlegum böndum.
Verður það rifjað upp með frek-
ari blaðaskrifum í tengslum við
70 ára afmælisfagnað félagsins,
sem verður haldinn á Hótel Sögu
þann 21. maí. Þess má að lokum
geta, að á þessu afmælisári Verk-
fræðingafélags íslands verður
væntanlega hafizt handa við
byggingu nýs húss fyrir starf-
semi félagsins. Reykjavíkurborg
hefur úthlutað félaginu lóð í
svokölluðum Ásmundarreit beint
á móti Hótel Esju. Er fyrirhug-
að, að bráðlega verði efnt til
samkeppni um hönnun hússins.
Þrekmiðstöðin Dalshrauni 4, Hafnarfirði
auglýsir
Opnum alhliöa íþróttaaöstööu 22. apríl nk. (sumar-
daginn fyrsta).
Meöal annars íþróttasalur, þrektækjasalur, Ijósa-
lampar, heitir pottar og sólbaösskýli (úti) gufuböö,
hvíldarherbergi, nudd, þolpróf og skokkaöstaöa.
Tímapantanir í sal fyrir einstaklinga, starfshópa og
íþróttafélög í síma 54845. Miöasala hefst 22. apríl en
þá veröur opiö hús fyrir þá sem vilja kynna sér aö-
stööuna.
Leirkerasmiðir
Áhugafólk
um leirkeragerö
Höfum til afgreiöslu nú þegar frá Podmor
& Sons Ltd:
2 stk. leirbrennsluofna, 122 lítra, 380 volt
ásamt stjórnbúnaöi og hillu.
2 stk. rennibekki.
Einnig höfum viö á lager mikiö úrval af leir
til leirkerageröar á mjög hagstæöu verði.
I. GUÐMUNDSSON & CO. HF.
Þverholti 18, sími 24020.
„að Verkfræðingafjelag ís-
lands skipi 3ja manna nefnd til
að safna tekniskum islenskum
heitum og nýyrðum, og að í
þessari nefnd eigi sæti auk próf-
essoranna Guðmundar Finn-
bogasonar og Sigurðar Nordals
einn verkfræðingur, sem fjelag-
ið kýs, og að fjelagsstjórninni
verði falið að útvega nauðsyn-
legt fje til framkvæmda í þessu
efni.“
Tillagan var samþykkt og Geir
G. Zoéga kjörinn í nefndina."
Með samþykkt þessarar tillögu
varð til Orðanefnd Verkfræðinga-
félagsins, en nafn sitt fékk hún
ekki þá þegar. Fyrir kom, að hún
væri kölluð „málhreinsunar-
nefnd". En í TVFÍ 1919, bls.
53—54, tilkynnir Guðmundur
Finnbogason, að nefndin hafi sjálf
„skírt sig“ Orðanefnd Verkfræð-
ingafélagsins, og það nafn festist
við hana. Orðið orðanefnd var ný-
yrði, og er þetta elzta dæmi, sem
ég þekki um það orð, og Orðabók
Háskólans hefir ekki eldra dæmi
um það. Með Orðanefnd Verk-
fræðingafélagsins er þannig orðið
til nýtt fyrirbæri með nýju nafni,
fyrsta tilraunin til hópvinnu við
nýyrðasmíð og nýyrðasöfnun.
Þetta frumkvæði var og verður
verkfræðingum til ævarandi sóma
og veitir þeim virðulegan sess í
íslenzkri málsögu sem brautryðj-
endum í eflingu íslenzks orða-
forða, ekki sízt í tæknilegum efn-
um. Tilhögun nýyrðastarfsins —
samvinna þeirra, sem þekkja hlut-
ina og fyrirbærin, og þeirra, sem
þekkja möguleika málsins til
nýmyndana — er, að minni
hyggju, frjóvænlegasta aðferðin
til sköpunar íslenzks tæknimáls,
sem er ein leiðin til þess að aðlaga
erlend fræði íslenzkri menningu.
Hugsun, sem hugsuð er á erlendu
máli, er ekkl íslenzk.
Til þess að girða fyrir misskiln-
ing vil ég taka fram, að nauðsyn-
legt getur verið að taka upp erlend
orð. „En föst regla ætti það að
vera, ef leitað er til erlendra heita,
að móta þau fyrst í íslenskt mót,
gefa þeim íslenska áherslu, ís-
lenskan hljóm og íslenska beyg-
ingu,“ eins og dr. Björn komst að
orði í fyrirlestri sínum, þeim er á
var minnzt.
Hér er ekki ætlunin að rekja
starf Orðanefndar Verkfræðinga-
félagsins. Það höfum við Baldur
Jónsson áður gert. En þó má stikla
á stóru. Fyrsti fundur nefndarinn-
ar var haldinn 14. okt. 1919 og
hinn síðasti 13. febr. 1933. Fundar-
geröarbók nefndarinnar hefir
varðveizt. Á þessu tímabili voru
haldnir 154 fundir, og stóð hver
þeirra um þrjár klukkustundir.
Fyrir voru tekin ýmis efni: sjó-
mannamál, rafmagnsmál, við-
skiptamál, mál á heimilum, véla-
mál, aðallega um búvélar o.fl.
Mikill fjöldi orða frá nefndinni
hefir náð festu í málinu, ekki sízt
rafmagnsorðin og búvélaorðin. En
það er ýmsum dutlungum háð,
hvort orð ná festu eða ekki.
Verkfræðingar undu því illa,
þegar starf Orðanefndarinnar
lagðist niður 1933. En bót var ráð-
in á jæssu 1941. Þá var stofnuð
orðanefnd innan Rafmagnsverk-
fræðingadeilar félagsins. í júlí
1971 skrifaði Steingrímur Jónsson
rafmagnsstjóri mér bréf í tilefni
af útkomu bókarinnar íslenzkrar
málræktar. í bréfinu rekur
Steingrímur uppruna Orðanefnd-
ar Rafmagnsverkfræðingadeildar
VFÍ og farast svo orð:
„í síðustu ritgerðinni í afmælis-
bókinni gerir þú minn hlut full-
mikinn, á einum stað á kostnað
Jakobs Gíslasonar orkumála-
stjóra. Við stofnuðum að vísu
Rafmagnsdeild VFÍ 1941, voru
13 stofnendur. Það var Jakob
Gíslason, sem var aðalhvata-
maðurinn að stofnuninni og
varð fyrsti formaðurinn. Að
hans tilhlutan var og, þegar í
upphafi, stofnuð orðanefnd
deildarinnar, af því að aðaifé-
lagið hafði ekki sinnt þessu
nefndarstarfi lengi. Hefir þessi
orðanefnd starfað síðan undir
forustu Jakobs, þótt með hvíld-
um hafi verið, og starfar hún nú
að 2. bindi í orðasafni því, sem
Menningarsjóður gaf úr 1965. í
undirbúningi til prentunar á
þessu bindi hefir Jakob haft for-
ustuna um að skipuleggja
nefndarstörfin og að fá
starfskrafta til að vinna í
nefndinni, sem stundum hefir
verið tvískift. Ég lagði til frum-
drög að orðalistunum í upphafi.
Hafa þeir sætt miklum breyt-
ingum og endurbótum í meðför-
unum, er margir nýir og góðir
starfskraftar hafa komið til.“
Orðanefnd Rafmagnsverkfræð-
ingadeildarinnar starfar enn af
krafti undir forystu Jakobs Gísla-
sonar, og vonandi auðnast henni
að eignast jafnþróttmikla áhuga-
menn eins og þá Steingrím Jóns-
son og Jakob Gíslason. En vitan-
lega er þessi nefnd skilgetið af-
kvæmi fyrstu nefndarinnar.
Og annað afkvæmi hefir þessi
fyrsta nefnd eignazt innan Verk-
fræðingafélagsins. Árið 1980 var
stofnuð Orðanefnd byggingaverk-
fræðinga. Hún starfar nú af mikl-
um þrótti undir forystu Einars B. 1
Pálssonar prófessors. Hún hefir
haldið og heldur vikulega um það
bil þriggja tíma fundi, þegar við
verður komið. Má búast við, að
þessi nefnd skili miklu verki, áður
lýkur.
Á 70 ára afmæli Verkfræðinga-
félagsins óska ég því til hamingju
með hinn veigamikla þátt, sem
það á i sköpun ísienzks tæknimáls.