Morgunblaðið - 09.05.1982, Blaðsíða 20

68
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. MAÍ1982
RAFVÆDING
Lítill kraftur í
kjarnorkunni
I»rjú ár eru nú liðin síðan
leki komst að kjarnorkuveri á
þriggja milna eyju í Pennsyl-
vaníu í Bandaríkjunum en þrátt
fyrir það hefur ótti bandarísks
almennings við hugsanlega
fylgifiska kjarnorkuiðnaðarins
lítið sjatnað. Að vísu hefur
beinum mótmælaaðgerðum
gegn kjarnorkuverunum næst-
um alveg verið hætt — barátt-
an gegn kjarnorkuvopnum er
nú mest í sviðsljósinu — en for-
svarsmönnum kjarnorkuiðn-
aðarins hefur samt lítið orðið
ágengt í að endurvekja traust
fólks á þessari orkuframleiðslu
og heldur ekki tekist að koma í
veg fyrir smáslys í öðrum ver-
um.
Staðreyndin er raunar sú, að
þessum smáslysum hefur farið
fjölgandi á síðustu árum og
m.a. þess vegna hafa banda-
rískum kjarnorkuveraframleið-
endum engar nýjar pantanir
borist frá árinu 1976 auk þess
sem fallið hefur verið frá pönt-
unum, sem gerðar höfðu verið
fyrir þann tíma, og hætt við
smíði vera, sem byrjað hafði
verið á. Til að bæta gráu ofan á
svart hefur svo verðfallið á
olíunni og stöðnun í orkueft-
irspurn vegna samdráttarins í
efnahagsmálum gert útlitið enn
dekkra fyrir kjarnorkuiðnaðinn
og tilraunir Reagan-stjórnar-
innar honum til hjálpar hafa
lítinn árangur borið.
Kjarnorkuiðnaðurinn banda-
ríski getur sjálfum sér um
kennt hvernig komið er því að
hann hefur orðið uppvís að því
að fara alls ekki eftir þeim ör-
yggisreglum, sem settar voru í
kjölfar slyssins á Þriggja mílna
eyju. Til marks um það er
nýlegur dómur yfir The Boston
Edison Company, en það var
fundið sekt um að hafa þver-
brotið öryggisreglurnar í
kjarnorkuveri sínu í Plymouth í
Massachusetts og gert að
greiða í skaðabætur 550.000
dollara, sem er mesta sekt sem
fyrirtæki í þessum iðnaði hefur
fengið til þessa.
Minniháttar slys og brot á
öryggisreglum koma stöðugt
fyrir víðsvegar um Bandaríkin.
í Kaliforníu ráku embættis-
menn t.d. augun í það, að í
teikningum að kjarnorkuverinu
í Djöflagili, sem á að kosta 2,3
milljarða dollara, voru 111 vill-
ur, sem gerðu það að verkum,
að „mjög ólíklegt" var, að það
gæti staðist verulega jarð-
skjálfta. „í hvert sinn sem við
skoðum teikningarnar finnum
við einhverja skyssu," sagði
einn embættismannanna.
í janúar sl. var kjarnorkuver-
inu í Rochester í New York-
fylki lokað um fjögurra mánaða
skeið vegna þess, að leiðsla í
gufukatli hafði sprungið og
geislavirk gufan síðan borist út
í andrúmsloftið, og sú var einn-
ig ástæðan fyrir því að öðru
veri í Vermont var lokað í þeim
sama mánuði.
Að auki hefur kjarnorkuiðn-
aðurinn í Bandaríkjunum enga
samræmda heildarstefnu hvað
það varðar að geyma og losa sig
við geislavirk úrgangsefni og
hefir það ekki síst ýtt undir
gagnrýnina á hann. I Wash-
ington-fylki er eitt kjarnorku-
veranna þar t.d. að komast í
þrot með geymslurýmið og
„sorphaugar" alríkisstjórnar-
innar verða ekki tilbúnir fyrr
en eftir 20 ár í fyrsta lagi.
— PETER PRINGLE
II
II
Þetta kjarnorkuver var komiö í gagnid fyrir Pennsylvaníu-slysið. Þaö er
í grennd viö Chicago og skilar 180.000 kilóvöttum.
VÍTISEYJAN —B—
í sprengjuregni
í fjörutíu ár
Úr fjarska barst dimmur dynur-
inn frá springandi sprengjum og
ákafri stórskotaliðshrid og fiski-
mönnunum á Vieques-eyju var
mikió nióri fyrir, allt að því óóa-
mála á spænska vísu, þegar þeir
ræddu um það sín á milli hvernig
komið væri fyrir litlu eyjunni
þeirra í Karabíska hafinu.
„Þennan mánuðinn hafa þeir
sprengt sem aldrei fyrr. Upp á
hvern einasta dag,“ segir einn
þeirra. „I síðustu viku vorum við
staddir þar sem þeir ætluðu að
sprengja og þeir létu skothríðina
dynja allt í kringum okkur."
„Eg er hættur þessu," segir
annar. „Þeir eru búnir að drepa
nautgripina, eyðileggja rifin og
ströndina og nú er fiskurinn orð-
inn eitraður. Ég þori þessu ekki
lengur."
Hamagangurinn á Vieques
stafar ekki af rauriverulegum
stríðsátökum, heldur af því, að
bandaríski sjóherinn notar þessa
litlu hitabeltiseyju, sem er að-
eins 51 fermíla að stærð, sem æf-
ingasvæði. Fyrir íbúana 8000 eru
afleiðingarnar hins vegar nokk-
urn veginn þær sömu.
Vieques-eyja, sem er sex mílur
fyrir suðaustan Puerto Rico, hef-
ur allt frá 1941 verið ein megin-
stöðin fyrir næstmestu flota-
umsvif í heimi, eða næst á eftir
Guam í Suður-Kyrrahafi. Næst-
um 80% af eyjunni tilheyra
bandaríska sjóhernum og er
mikill hluti hennar eingöngu
ætlaður sem skotmark. Sprengj-
unum hefur sem sagt rignt yfir
Vieques í fjörutíu ár og það var
ekki fyrr en á síðasta áratug sem
nokkrir fiskimenn tóku að mót-
mæla því á þann hátt, að þeir
sigldu litlu bátunum símmi í veg
fyrir herskipin til að t.ufla þau
við skotæfingarnar.
Nú, þegar verulega er farið að
hitna í kolunum í Mið-Ameríku,
og Bandaríkjamenn beita sér
fyrir stofnun Suður-Atlants-
hafsbandalags í líkingu við
NATO, er hernaðarlegt mikil-
vægi Vieques miklu meira en
ætla mætti af umfangi eyjarinn-
ar og íbúafjölda. Bandaríkja-
menn hafa nefnilega lengi notað
hana sem sýningarsvæði fyrir
Skothríóin dynur dag eftir dag.
líklega vopnakaupendur frá
Suður-Ameríku og Evrópu og
sumir íbúanna segja, að í fyrra
hafi verið æfð þar innrás í Kúbu
og Grenada.
íbúarnir á Vieques hafa hins
vegar litlar áhyggjur af þessari
hlið mála, þeirra vandamál eru
miklu nærtækari. Atvinnuleysið
á eyjunni er opinberlega sagt um
40% (óopinberar heimildir segja
60%) og nú finnst eyjarskeggj-
um sem endanlega sé verið að
kippa fótunum undan afkomu
þeirra.
Á Vieques var áður blómlegur
landbúnaður og nautgriparækt
en sá atvinnuvegur er nú að
mestu horfinn og þeir, sem nú
hafa skorið upp herör gegn um-
svifum bandaríska sjóhersins,
segja, að fiskveiðarnar séu að
fara sömu leið.
— DAN CONNELL
VÆNDI
Börnin „sem gátu
aldrei verid börn“
í borginni Manizalcs í Colombíu er dálítið stúlknaheimili, sem
rekið er með sérstöku sniði. Við fyrstu sýn virðast telpurnar, sem
eru á aldrinum 7—13 ára, áþekkar öðrum börnum í fátækrahverfum
Rómönsku-Ameríku. Þær eru vannærðar, hortugar og virðast kunna
að koma ár sinni fyrir borð. I»ær eru 25 talsins. I»ær hlæja, gera grín,
leika sér og hnoðast með brúður. Þegar maður nálgast þær, kemur
hins vegar í Ijós, að þetta eru ekki venjulegar stúlkur. Þær verða
skyndilega óttaslegnar, flóttalegar og þöglar sem gröfin. Ástæðan er
sú, að þær hafa allar verið misnotaðar kynferðislega. Þær hafa verið
í pútnahúsum víðs vegar í borginni, en nýlega verið bjargað þaðan.
Að björgun þeirra stóðu samtök borgarhúa, sem reyna nú að gefa
„börnum, sem gátu aldrei verið börn“, eins og stúlkurnar eru nú
kallaðar, æsku sína aftur.
Það er Armando Gomez,
rúmlega fimmtugur tannlæknir
í borginni, sem stofnaði
stúlknaheimilið Hogar Juanita
ásamt nokkrum vinum sínum.
Þarna fá stúlkurnar nóg að
borða. Þær eru hvattar til ýmiss
konar leikja, fá fræðslu og þær
hljóta einnig nokkuð, sem þær
hafa hingað til farið gersam-
lega á mis við í lífinu, þ.e. ástúð
og hlýju. Hitt veit svo enginn,
hvort þær muni nokkru sinni
bíða þess bætur, hvernig búið
hefur verið að þeim fyrr á
ævinni.
í öllum löndum Rómönsku-
Ameríku er vændi mjög blóm-
Vændið er oft sprottið af einskærri fátækt af þvf tagi sem sýnt er i þessari mynd. Þessir „byggingaverkamenn“ eru
ekki háir í loftinu.
leg iðja. í engu öðru spænsku-
mælandi ríki er þessi elzta at-
vinnugrein mannsins eins út-
breidd og laus við alla launung
og í Colombíu. Verðlag á þjón-
ustunni er mjög mismunandi.
Vændiskona á götum úti í
verstu fátækrahverfunum setur
upp 60 krónur, en þá upphæð
>JL