Morgunblaðið - 13.06.1982, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. JÚNÍ1982
fltovgtiitlilttfrife
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 120 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 8 kr. eintakiö.
Olíuverð, útgerð
og Moskvuför
Vegna minnkandi olíu-
notkunar í iðnríkjunum
hafa olíuframleiðsluríkin í
OPEC neyðst til að draga úr
framleiðslu sinni til að koma
í veg fyrir verðhrun á olíu.
Samhliða lækkandi olíuverði
hafa olíusöluríki orðið að
ganga á gjaldeyrisforða sinn
eða taka erlend lán til að
jafna viðskiptahalla. Á þetta
til dæmis við um Nígeríu,
þar sem við íslendingar eig-
um nú undir högg að sækja á
skreiðarmarkaði. Vegna
minni olíutekna hafa Níger-
íumenn sett innflutnings-
höft. Þau kunna þó að skipta
okkur minna máli en marga
grunaði, af því að vegna
stórfelldra hækkana á olíu
hér á landi kann útgerðin að
stöðvast — þá þurfum við
ekki að leita að mörkuðum
fyrir neinn fisk.
í viðtali við Tímann á
þriðjudaginn sagði Stein-
grímur Hermannsson, sjáv-
arútvegsráðherra, sem nú er
í Moskvu: „Erlend lántaka er
orðin gífurlega mikil og
byrði af þeim lánum meiri
en menn telja skynsamlegt.
Hins vegar getur komið til
þess að við verðum að bjarg-
ast á lántökum, t;d. ef togar-
arnir stöðvast." í viðtali við
Morgunblaðið í gær segir
Kristján Ragnarsson, for-
maður Landssambands ís-
lenskra útgerðarmanna, að
hin nýja hækkun á olíu hafi
í för með sér 110 milljóna
króna útgjaldaauka fyrir út-
gerðina á ári og hækkunin
„hljóti að hafa veruleg áhrif
í þá átt að stöðva togaraflot-
ann“. Á sama tíma og olíu-
söluríkið Nígería takmarkar
innflutning og tekur erlend
lán vegna tekjumissis út af
verðlækkun á olíu, er það úr-
ræði boðað af ráðherrum á
Islandi, að taka verði erlend
lán til að koma í veg fyrir
stöðvun togaraflotans út af
verðhækkun á olíu!
í skýrslu Þjóðhagsstofn-
unar um þjóðarbúskapinn,
sem gefin var út í vor, segir,
að þróun olíuverðs ætti að
hafa áhrif til frekari hjöðn-
unar verðbólgu í iðnríkjun-
um, en við það ætti kaup-
máttur tekna almennings að
aukast og þar með einka-
neysla. Um miðjan mars síð-
astliðinn var staðan þannig
á alþjóðamörkuðum, að
bensínverð var 23% lægra í
dollurum en meðalverð árs-
ins 1981, gasolíuverð var
13% lægra og svartolíuverð
12% lægra. Hafði þá verð á
bensíni og gasolíu í Rotter-
dam ekki verið lægra síðan í
apríl 1979, en verð á svart-
olíu var svipað og um mitt
ár 1981 og hefur hækkað um
3,3% síðan. Ákvarðanir
verðlagsráðs um 13,22 hækk-
un á bensíni, 15,07% hækk-
un á gasolíu og 19,84%
hækkun á svartolíu hér á
landi frá og með 12. júní
1982 ganga því þvert á
þróunina á alþjóðamarkaði
og stafa fyrst og fremst af
lélegri stjórn á íslenskum
efnahagsmálum. Það er því
heimatilbúinn vandi, sem
veldur þeirri verðsprengingu
á olíu, sem við stöndum nú
frammi fyrir og getur leitt
til stöðvunar togaraflotans.
Ríkisstjórnin stendur ráð-
þrota frammi fyrir afleið-
ingum þeirrar röngu efna-
hagsstefnu, sem hún hefur
rekið. Eina úrræði hennar er
að taka erlend lán til að
fleyta atvinnustarfseminni
áfram — erlenda lántakan
er þó komin langt úr hófi.
Og nú er það hin opinbera
stefna sjávarútvegsráð-
herra, formanns Framsókn-
arflokksins, að samið skuli
um áframhaldandi útgerð
að er vel staðið að verki
hjá hinum nýja meiri-
hluta sjálfstæðismanna í
borgarstjórn Reykjavíkur.
Hann hefur skipulega geng-
ið fram við að efna þau lof-
orð, sem hann gaf í kosn-
ingabaráttunni. Á fundi
borgarráðs á föstudaginn
voru lagðar fram tillögur
sjálfstæðismanna um að
borgarfulltrúum verði fækk-
að úr 21 í 15 við kosningarn-
ar 1986 og horfið verði frá
áformum um byggð á
Rauðavatnssvæðinu með því
að næsta íbúðarbyggð verði
á strandsvæðunum við Graf-
arvog og í Keldnalandi.
Viðbrögð vinstri manna
við skjótri framkvæmd
sjálfstæðismanna á þeim
loforðum, sem þeir gáfu
kjósendum, eru furðuleg.
Engu er líkara en það komi
þeim í opna skjöldu, að
stjórnmálamenn standi við
orð sín. Við nánari íhugun
þarf engum að koma á óvart,
togaranna við erlenda
bankastjóra. Er hann
kannski að ræða um rúblu-
lán við ráðamenn í Moskvu
þessa dagana? Það væri eft-
ir öðru, að ráðherrar Fram-
sóknarflokksins tækju nú til
við að boða nánara efna-
hagssamstarf við Sovétríkin,
því að þeir vilja ekki frekar
en kommúnistarnir í ríkis-
stjórninni hrófla við olíu-
samningunum við einræðis-
ríkið.
að vinstri flokkarnir bregð-
ist við með þessum hætti.
Bæði í ríkisstjórn og í sveit-
arstjórnum líta þeir þannig
á, að síst af öllu þurfi þeir að
standa við gefin kosninga-
loforð, þeir einir viti og al-
menningi sé fyrir bestu að
lúta vilja stjórnarherranna
möglunarlaust.
„Við höfum verið við völd í
tæpar þrjár vikur og ég vona
það, að þessi verk okkar séu
vísbending um það sem
koma skal,“ sagði Davíð
Oddsson, borgarstjóri, hér í
blaðinu í gær. Undir þessi
orð hans skal tekið. Sigur
sjálfstæðismanna í bæjar-
og sveitarstjórnarkosning-
unum var skýr vísbending
um það, að fólkið treystir
ekki vinstri flokkunum.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
verið og er sú þjóðarhreyf-
ing, sem ein er trausts verð,
vilji menn, að samræmi sé
milli orða og athafna.
Vel að verki staðið
Út úr víta-
hringnum
Heimdallur, félag ungra sjálf-
stæðismanna í Reykjavík, hefur
gefið út greinasafn eftir Eyjólf
Konráð Jónsson, alþingismann,
undir samheitinu „Ut úr víta-
hrignum". Greinasafn Eyjólfs
Konráðs fjallar að meginefni um
efnahagsmálin, sem um alllangt
skeið hafa sett svip sinn á íslenzka
stjórnmálaumræðu. Þrátt fyrir
það og þrátt fyrir endurteknar
„smáskammtalækningar" stjórn-
valda hefur vandinn vaxið og
„stjórnlyndisstefna og verðbólga"
ríður enn húsum í þjóðarbúskapn-
um, hvað sem líður meintri niður-
talningu.
Eyjólfur Konráð vitnar til orða
Ólafs Thors í upphafi Viðreisnar,
sem vóru efnislega á þcssa leið: Ef
ekki tekst að ráða við verðbólg-
una, er allt annað unnið fyrir gýg!
Viðreisnin hafi falizt í því að
höggva að meinsemdum haftabú-
skapar, sem einkenndi sjötta ára-
tuginn, og koma á frjálsræði í at-
vinnuháttum. Þetta hafi tekizt
furðu vel. Efnahagslegur stöðug-
leiki — þ.á.m. í verðlagi — hafi
einkennt allt viðreinsartímabilið
1959 — 1971, en óðaverðbólga sú,
sem nú sé við að glíma, hafi fyrst
og fyrir alvöru sagt til sín í upp-
hafi áttunda áratugarins með til-
komu vinstri stjórnar 1971. Þá
hafi „stjórnlyndisstefnan" sagt til
sín á ný í stað frjálsræðisstefn-
unnar — og sannað sem fyrrum,
„að þær eru tvíburasystur
Ofstjórn og Óstjórn".
í stuttu máli felst kenning Eyj-
ólfs Konráðs Jónssonar í því, að
nauðsynlegt sé að ráðast að verð-
bólguvandanum með stórhuga og
samstilltu átaki í stað smá-
skammtalækninga. Byggja þurfi
upp trú almennings á þýðingu að-
gerða, því ef það takist, breyti
hann samkvæmt þeirri trú, og
snúi þann veg efnahagsþróuninni
til réttrar áttar, líkt og gerðist
upp úr 1960.
Eyjólfur Konráð leggur áherzlu
á að ríkisvaldið eigi frumkvæðið
að hinu samstillta átaki með
skattalækkunum. Ekki einungis
með niðurfellingu á viðbótarskött-
um, sem til hafa orðið síðan 1978,
heldur jafnframt með áfanga-
lækkunum óbeinna skatta, sem
koma fram í verðlagi. Þannig megi
koma vísitölu nægilega niður til
að stöðva víxlhækkanir verðlags
og launa. Þeim halla, sem slík
framkvæmd valdi á fjárlögum,
eigi að mæta með sölu ríkis-
skuldabréfa, niðurskurði á ríkis-
útgjöldum og tímabundnum
rekstrarhalla ríkissjóðs. Með þess-
um hætti megi forðast átök á
vinnumarkaði, sem haft geti
hættulegar afleiðingar, og leggja
grunn að samátaki þjóðfélags-
stéttanna gegn verðbólgunni.
Samhliða þessu verði gripið til
samstilltra ráðstafana, sem m.a.
komi fram í frjálsri utanríkis— og
gjaldeyrisverzlun, frjálri verð-
lagningu samhliða erlendum vöru-
kaupalánum og tollkrít, fullri
verðtryggingu og frjálsum vöxt-
um, stórhuga skrefum á sviði
orkuöflunar, orkunýtingar, fisk-
eldis o.fl.
Eyjólfur leggur sérstaka
áherzlu það, að efla innlendan
sparnað og hlutdeild almennings í
atvinnurekstri, samhliða því að
hlutafjáreign fái samskonar við-
urkenningu, skattalega, og annar
sparnaður. „Þjóðarauðnum verði
dreift svo“, segir Eyjólfur Konráð,
„að sá sem minnst á, eigi íbúð,
ríkisskuldabréf og hlutdeild í
atvinnurekstri, sem svari til íbúð-
arverðs".
Ýmsir aðilar hafa farið jákvæð-
um orðum um hugmyndir Eyjólfs
Konráðs, s.s. Jónas Haralz, hag-
fræðingur, Friðrik Friðriksson,
viðskiptafræðingur, og Ólafur ís-
leifsson, hagfræðingur, og talið
þær jákvætt innleg í umræðu um
vanda þjóðarbúsins á líðandi
stund. Jafnframt hafa þeir einnig
ýmsar athugasemdir fram að
færa. Hér verður ekki reynt að
fara ofan í saumana á þessum
skoðanaskiptum alþingismannsins
og greindra sérfræðinga — eða
leggja mat á þau. Hinsvegar þótti
ástæða til að vekja athygli á
greinasafninu „Út úr vítahringn-
um“ og þeim athyglisverðu kenn-
ingum, sem þar eru fram settar.
Þeir, sem hafa áhyggjur af þeim
vítahring er efnahagsmál þjóðar-
innar eru í, ættu að gefa sér tíma
til að lesa og gaumgæfa þetta
greinasafn.
„Kaupæöidu
og „nidurtaln-
ingina
Það hefur verið sagt svo oft að
ekki ætti að þurfa að endurtaka:
að þjóðartekjurnar — og þær ein-
ar — eru það, sem til skiptanna er
milli ríkis og sveitarfélaga ann-
arsvegar og þjóðfélagþegnanna
hinsvegar. Ef starfsstéttir þjóðfé-
lagsins sprengja þann ramma,
sem þjóðartekjurnar eru, í kjara-
samningum, þýðir það einfaldlega
smærri krónur og rýrari að kaup-
mætti. Eina raunhæfa leiðin til að
tryggja varanlegar kjarabætur er
að auka það, sem til skiptanna er,
þjóðartekjurnar. Aukning þeirra
fæst aðeins eftir tveimur leiðum:
1) með meiri verðmætasköpun í
þjóðarbúskapnum, 2) eða með
batnandi viðskiptakjörum við um-
heiminn — nema hvoru tveggja
komi til.
Einsýnt er að viðskiptakjör fara
versnandi. Aukinn innlendur til-
kostnaður útflutningsframleiðslu
fæst því ekki bættur í hærra sölu-
verði, eins og horfir. Þessvegna
óttast almenningur gengislækkun
sem mótleik gegn hækkuðum inn-
lendum framleiðslukostnaði, um-
fram söluverð erlendis. Þetta er
meginorsök „kaupæðis", sem
stjórnarherrarnir hneykslast á.
Þetta „kaupæði" er einfaldlega
„vörn“ hins venjulega borgara
gegn dýrtíðinni, breytingum á
verðlagi, sem talið er upp en ekki
niður, hvað sem Tímaskekkjum
Framsóknarflokks líður.
En hvernig á að auka verð-
mætasköpun í þjóðarbúskapnum?
Eru ekki nytjafiskar þegar full-
nýttir? Er veiðigeta fiskiskipa-
stólsins ekki þegar meiri en veiði-
þol fiskistofnanna? Er búvöru-
framleiðslan ekki komin langt
fram úr markaðseftirspurn? Borg-
um við ekki offjár með umfram-
framleiðslu búvöru ofan í útlend-
inga? I þessu efni beinast augun
fyrst og fremst að þriðju auðlind-
inni, innlendum orkugjöfum (fall-
vötnum og jarðvarma), auknum
orkuiðnaði og stóreflingu almenns
iðnaðar í landinu.
Frá flskvinnslufyrirtæki í Eskifirði.
Hver er mun-
urinn á sölu
orku og sölu
fisks til út-
lendinga?
Það þarf ekki mikla yfirsýn yfir
íslenzkan þjóðarbúskap til að
staldra við stórvirkjanir og
orkuiðnað þegar hugleiddar eru
nýjar stoðir undir verðmætasköp-
un og lífskjör í landinu. Um þetta