Morgunblaðið - 13.06.1982, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. JÚNÍ 1982
Fyrir t*pu einu ári var forralega
stofnað Ijósrayndasafn, sem g«eti
unnið nauðsynlegt björgunarstarf og
staðið að hvers konar rannsóknum
og þjónustu með íslenskar Ijós-
myndir. Aðdragandinn að stofnun-
inni er þó lengri og raá rekja til
þeirrar nauðsynjar, að fyrir hendi sé
sérsafn eða miðstöð, sem vinnur
með Ijósmyndir og hefur með hönd-
um rannsóknir og úrvinnslu á þessu
sviði hér á landi. Slík söfn hafa um
áraraðir verið starfrækt víða erlend-
is og hefur þar verið unnið mikið
rannsóknarstarf og ná þau söfn
bsði til eldra og yngra Ijós-
myndaefnis og svo mun einnig
verða í Ljósmyndasafninu að sögn
forráðamanna þess.
Ljósmyndasafnið er rekið af
einkaaðilum, sem myndað hafa með
sér hlutafélag, formaður þess er Eyj-
ólfur Halldórs, en aðrir í stjórn eru
Leifur Þorsteinsson, Þorsteinn
Jónsson, fvar Gissurarson og Ólafur
Haukur Símonarson. Aðstandendur
safnsins hafa notaö tímann vel síðan
ákveðið var að koma safninu á fót.
Þeir hafa leigt húsnæði að Flóka-
götu 35, beint á móti Kjarvalsstöð-
um. í þessu húsnæði, sem er upp á
þrjár hæðir, hafa þeir komið sér upp
öllum nauðsynlegum tækjabúnaði
svo og geymsluaðstöðu, en allar Ijós-
myndirnar eru geymdar í eldtraust-
um geymslum.
Við lögðum þá spurningu fyrir að-
standendur safnsins, hvers vegna
þeir hefðu lagt í það mikla fyrirtæki
Formaður hlutafélagsins, sem á og rekur Ljósmyndasafnið er Eyjólfur Halldórsson, er hann hér til vinstri á myndinni ásamt Dönu S. Jónsson Ijósmyndara og
Ivari Gissurarsyni, sem eru starfsmenn Ljósmyndasafnsins.
„Verkefiiin óþrjótandia
að stofna Ijósmyndasafn? Sögðu
þeir, að þar lægi einkum að baki
þjóðfræðilegur áhugi. Ljóst væri að
mikið magn Ijósmynda væri til hér á
landi, sem full þörf og nauðsyn væri
að varðveita, bæði vegna menning-
arsögulegs og listræns gildis. Ljós-
myndin væri ríkur þáttur í daglegu
lífi okkar, hún tengdist hvers kyns
fjölmiðlun og væri mikilvæg í rann-
sóknarstarfi. Auk þess hefði Ijós-
myndin hin síðari ár í æ rikari mæli
notið viðurkenningar sem sjálfstæð
listgrein.
Kemur fram sem umboðs-
aðili handhafa höfundar-
réttar.
Safnið er þannig byggt upp, að
leitað hefur verið til þeirra sem
hafa undir höndum ljósmyndasöfn
bæði stór og smá. Einnig hefur
safninu borist fjöldi mynda eftir
að það tók til starfa, en safnið tek-
ur við öllum þeim myndum sem til
þess berast og varðveitir þær.
Ljósmyndasafnið mun í megin-
atriðum haga meðferð verkanna
þannig, að það kemur fram sem
umboðsaðili handhafa höfundar-
réttarins, gagnvart þeim, sem
áhuga kunna að hafa á þeim. En
einn tilgangur safnsins er einmitt
verndun höfundarréttar ljós-
myndara, sem að sögn forráða-
manna safnsins hefur verið þver-
brotinn hér á landi í gegnum tíð-
ina. Þessi réttur nær meðal ann-
ars til að birta eða láta birta
verkin í blöðum, tímaritum, bók-
um, sjónvarpi og á kvikmynd inn-
anlands sem utan. Ennfremur til
að selja einstöku aðilum eftirgerð-
ir af myndum í smáum upplögðum
og stórum og fá handhafar höf-
undarréttar hluta af andvirði
seldra mynda, en hinn hlutinn
rennur til safnsins.
Til að treysta hagsmuni annars
vegar safnsins og hins vegar
þeirra sem eiga höfundarrétt að
ljÓ8myndaverkum í safninu, hefur
verið dreginn upp samningur um
afnot höfundarréttar, sem báðir
aðilar undirrita. Þar er kveðið á
um réttindi og skyldur þeirra, sem
hlut eiga að máli. Lögfræðingur
safnsins, Ragnar Aðalsteinsson,
hefur annast þessa hlið mála, en
endurskoðun er í höndum Endur-
skoðunarmiðstöðvarinnar hf. N.
Mancher.
Meðal verkefna er upplýs-
ingaöflun, heimildar-
skráning og rannsóknar-
störf.
En víkjum að starfsemi Ljós-
myndasafnsins. Meðal verkefna
þess er að skrá gamlar og nýjar
ljósmyndir. En þegar myndir ber-
ast safninu eru þær flokkaðar og
skrifaðar niður þær staðreyndir,
sem kunnar eru um viðkomandi
mynd. Gera má ráð fyrir að ótölu-
legur fjöldi mynda eigi eftir að
berast safninu, en þegar eru í fór-
um þess um ein milljón mynda,
svo mikil vinna er framundan. Að
sögn forráðamanna safnsins er
fyrirhugað að tölvuskrá allar
myndir safnsins og myndi það líka
bæta mjög þjónustu við notendur.
Þá hefur safnið það á stefnu-
skrá sinni, að vinna að frekari
heimildaskráningu, upplýsingaöfl-
un og rannsóknarstörf á myndefni
safnsins, á vegum safnsins sjálfs,
annarra stofnana og einstaklinga.
Og geta þá væntanlega hinir ýmsu
aðilar leitað til safnsins í þessu
skyni. Auk þess hefur safnið sjálft
hug á að standa að útgáfu Ijós-
myndabóka og það má geta þess,
að ekki er til ein einasta íslensk
bók um fræðilega hlið ljósmynd-
unar, að sögn forráðamanna
safnsins.
Safnið mun líka annast val
myndefnis og lestexta, sjálfstætt
og í samráði við aðra, er tengjast
útgáfu. En fyrir utan það að ann-
ast hvers kyns þjónustu við not-
endur ljósmynda, verður það eitt
af verkefnum Ljósmyndsafnsins
að kynna ljósmyndir með sýning-
um og þegar hafa fimm sýningar
verið haldnar á vegum safnsins,
allar á siðastliðnu ári. Sýning var
á myndum Péturs A. Ólafssonar á
Patreksfirði, einnig voru myndir
Péturs sýndar í Árbæjarsafninu í
Reykjavík. Akureyrarmyndir
Gunnars Rúnars Ólafssonar voru
til sýnis á Akureyri. Myndir frá
Snæfellsnesi eftir þá Pétur A.
Ólafsson og Gunnar Rúnar Ólafs-
son voru sýndar á Hellissandi og í
Grundarfirði og loks var sýning á
Reykjavíkurmyndum Skafta Guð-
jónssonar í Listasafni Alþýðu í
Reykjavík í lok ársins. Allir eru
ljósmyndararnir fæddir rétt fyrir
eða eftir aldamótin og lýsa myndir
þeirra þjóðlífi þeirra tíma.
En safnið mun ekki aðeins setja
upp eigin sýningar, heldur einnig
aðstoða við val myndefnis til sýn-
inga á vegum annarra og aðstoða
við annan listrænan og tækni-
legan undirbúning og framkvæmd
sýningahalds.
Vilja koma í veg fyrir eyði-
leggingu og misnotkun
Ijósmynda.
Síðast en ekki síst, er það eitt af
verkefnum Ljósmyndasafnsins að
koma í veg fyrir eyðileggingu og
misnotkun ljósmynda. Víða hafa
merkar ljósmyndir legið undir
skemmdum. Varðveisla myndanna
felst í viðgerðum á frumeintökum,
frágangi frumfilmu í sýrufrí um-
slög og eftirtökum til notkunar í
safninu. Einnig vill safnið koma í
veg fyrir að ákveðnar myndir séu
ofnýttar, en að sögn forráða-
manna safnsins er það alltof al-
gengt að sömu ljósmyndirnar séu
notaðar aftur og aftur. Með til-
komu safnsins og þá um leið greið-
ari aðgangi að fjölbreyttara úrvali
af myndum, ætti að vera hægt að
koma í veg fyrir slíkt.
Til að annast þau störf, sem hér
hefur verið greint frá og fara fram
á vegum safnsins, hefur safnið tvo
fasta starfsmenn, þau ívar Giss-
urarson, sem lagt hefur stund á
nám í þjóðfræðum, og Dönu F.
Jónsson, ljósmyndara.
Verkefnin, sem eru framundan,
eru óþrjótandi eins og að ofan hef-
ur verið rakið, en það sem er ef til
vill brýnast er öflun heimilda, því
það fer að verða hver síðastur að
fá upplýsingar hjá elstu kynslóð-
inni, hverjir séu á eldri myndun-
um. Sýningagestir, sem komið
hafa á ljósmyndasýningar, sem
haldnar hafa verið á vegum safns-
ins, hafa reynst afar hjálplegir við
að bera kennsl á ljósmyndaefnið.
Og vera má að forráðamenn safns-
ins grípi til þess að hafa safnið
opið á kvöldin, til að fólk geti kom-
ið og skoðað myndirnar og þekkt
einhvern á þeim eða þeir fara á
elliheimilin og sýna litskyggnur.
Ljósmyndir á safninu eftir
íslenska og erlenda Ijós-
myndara.
Fyrir utan þá eldri ljósmynd-
ara, sem þegar hafa verið nefndir
í sambandi við sýningar á vegum
safnsins, þá eru einnig í safninu
myndir eftir ljósmyndarana
Magnús Ólafsson, sem fæddur er
árið 1862. Hann stundaði ljós-
myndanám í Kaupmannahöfn og
setti upp ljósmyndastofu í Reykja-
vík og rak hana áratugum saman.
Hann ferðaðist líka um landið og
tók landslagsmyndir og var
brautryðjandi á því sviði. Oft
gerði hann það í fylgd Ólafs sonar
sins, sem lærði iðnina hjá föður
sínum, en myndir eftir Ölaf eru
einnig á Ljósmyndasafninu, en
Ólafur varð síðan konunglegur
hirðljósmyndari. Pétur Leifsson
vann lengi sem ljósmyndari hjá
Ólafi Magnússyni, en stofnsetti
Ijósmyndastofu síðar og starf-
rækti lengi, en hann var á svipuð-
um aldri og Ólafur. Myndir Péturs
Leifssonar prýða Ljósmyndasafn-
ið. Jón Kaldal, ljósmyndara, sem
Aðalstræti skömmu eftir aldamotin. Ljósmyndina tók Magnús Ólafsson, Ijósmyndari.