Morgunblaðið - 14.07.1982, Page 10

42
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. JÚLÍ 1982
Bandaríska friðarhreyfingin:
„Eru Bandaríkin
eini ógnvaldur
friðar 1 heiminum?“
Grein þessi, um hinar ýmsu grein-
ar friðarhreyfingarinnar, birtist í
Wall Street Journal, 10. júní sl. og er
því skrifuð fyrir friðarfundinn mikla
i New York, 12. júní sl. Höfundur-
inn, Dorothy Rabinowitz, er rithöf-
undur í New York og hefur skrifað
mikið um stjórnmál.
Höfundur hefur mál sitt á því
að segja að í málfiutningi þeirra
sem standa að skipulagningu að-
gerða í tengslum við friðarfund-
inn, sem fór fram á sama tíma og
sérstök ráðstefna SÞ um afvopn-
unarmál stóð yfir, muni hinn
mikii fjöldi þáttakenda eflaust
verða hafður til marks um það að
krafan um „frystingu" kjarnorku-
vopnakapphlaupsins sé sjálf-
sprottin hjá fjöldahreyfingu al-
mennra borgara, sem hafa
áhyggjur af ógnum hugsanlegrar
kjarnorkustyrjaldar.
„En sannleikurinn um eðli
Randarísku friðarhreyfingarinnar
er mun margþættari en fylgjendur
hennar kæra sig um að láta í ljós“,
segir í grein Rabinowiz og hún
heldur áfram: „Sennilega myndi
stórum hluta þeirra einstaklinga,
trúarlegu hreyfinga og samtaka,
sem hafa lagt fram krafta sína ð
undanförnu í þágu takmarkana á
kjarnorkuvopnakapphlaupinu,
bregða illilega í brún ef þeim yrðu
Ijós markmið þeirra sem skipu-
leggja þessa baráttu.
Framarlega í þeim flokki er að
finna Amerísku vináttu- og þjón-
ustunefndina, Sameiningarsam-
tökin og Hin alþjóðlegu friðar og
frelsissamtök kvenna. Allt eru
þetta gamalgrónar friðarhreyf-
ingar, sem á undanförnum tíu ár-
um hafa fjarlægst þær friðar-
hug^jónir, sem þær byggðu starf-
semi sína á í upphafi.
Ein þeirra samtak, sem fjár-
magna rit til dreifingar á friðar-
fundinum eru Samtök gegn stríði.
Þau samtök voru stofnuð árið 1923
og helga nú heimsbyltingunni
krafta sína. Af öðrum má telja
Samtök kierka og leikmanna, leið-
andi samtök á vinstri væng kirkj-
unnar, upphaflega stofnuð til að
andæfa gegn Víetnamstríðinu; og
Lífshreyfinguna, afvopnunar-
samtök sem samanstanda af hin-
um ýmsu róttæku aðilum, komm-
únistum og friðarhópum.
Það sem einkennir þessa vel
skipulögðu rótgrónu hópa öðru
fremur, er samstaða þeirra um af-
ar einlit viðhorf gagnvart stjórn
Bandaríkjanna og hlutverki henn-
ar í gangi heimsmálanna.
Þar er um að ræða viðhorf sem
þessir hópar hafa haldið til streitu
á opinberum vettvangi undanfar-
inn áratug og þarf ekki að leita
langt til að finna uppsprettur
þeirra. (Þess má geta að stór hiuti
efniviðarins í þessa grein er tekin
úr þeim hluta bókasafns
Swarthmore-háskólans í Phila-
dejfíu, sem lýtur að friðarmálum.)
í yfirlýsingu Hinna alþjóðlegu
friðar- og frelsissamtaka kvenna
um utanaríkismál segir: „Heims-
valdastefna Bandaríkjanna ógnar
öllu lífi á jörðinni." Hin friðelsk-
andi kvennasamtök hafa opinber-
lega lýst yfir stuðningi við PLO,
Frelsissamtök Palestínumanna.
Hvað Samtök klerka og leik-
manna varðar, þá var yfirlýst
stefna þeirra samtaka meðan á
Víetnamstríðinu stóð að „berjast
gegn Bandarískri heimsvalda-
stefnu og yfirgangi, sem teygir
anga sína í flest heimshorn."
Markmiðið í dag er, að sögn sam-
takana, „að taka þátt í baráttu
þeirra, sem bera hatur til þeirrar
valdníðslu, sem Bandaríkin eru
tákn fyrir." I bæklingi sem Vin-
áttunefnd amerískra kvekara gef-
ur út er tekin vari fyrir því að
fella dóma yfir „frelsishreyfing-
um“, sem beita vopnavaldi til þess
að ná fram markmiðum sínum.
„Þar sem versta tegund ofbeldis er
að finna hjá þeim, sem ráða vopn-
um, og stofnunum og nota sem
kúgunartæki". Þar eru Bandaríkin
sögð fremst í flokki.
Hóparnir sem mynda kjarna
baráttunnar gegn kjarnorku-
vopnakapphlaupinu eru einnig af-
ar einhuga í viðhorfum sínum til
Sovétríkjanna og kommúnista-
heimsins. Þau viðhorf birtast
skýrast í því hve fyrirmunað þess-
um samtökum er að sjá nokkuð
það í framferði kommúnistaríkj-
anna, sem hægt er að flokka undir
árásargirni eða verðskuldar annað
en lof.
í fréttabréfum, sem gefin hafa
verið út í tengslum við friðarfund-
inn er að finna endalausar árásir
á heimsvaldastefnu Bandaríkj-
anna en hvergi er vikið orði að
innrásinni í Afganistan eða síð-
ustu atburðum í Póllandi. Fulltrúi
Friðar- og frelsissamtaka kvenna
lét hafa eftir sér um innrásina í
Afganistan að þó að vopnaíhlutun
væri alltaf „sorgleg" þá væri inn-
rás Rússa engu að síður „skiljan-
leg“ ef tekið væri tillit til „áhuga
Sovétmanna á nánum samskiptum
við nágrannaland sem ætti 2.000
mílna landamæri að Sovétríkjun-
um.“
Meðlimir Samtaka klerka og
leikmanna hafa einnig á opinber-
um vettvangi varið innrás Sov-
étmanna í Afganistan, sem „nauð-
synlega aðgerð".
Frá friðarfundinum í New York I júní al.
Það land sem verður forystu-
mönnum friðarhreyfingarinnar
tilefni til hvað málefnalegastrar
umræðu er þó Kúba. í dreifibréfi
títtnefndra kvennasamtaka segir
m.a. að ef eitthvað hafi algeran
forgang á Kúbu, þá séu það heil-
brigð samskipti einstaklingsins
við samfélagið.“
Ein félagskonan, nýkomin úr
Kúbuferð, hefur eftir þarlendum
„að ef hún snúi aftur til Banda-
ríkjanna til þess að berjast fyrir
afvopnun þeirra, verði það ef til
vill til þess að Kúbumenn geti
hætt að bera vopn.“ Það fer því
ekkert milli mála að Bandaríkin
og engin önnur eru svarti sauður-
inn í vígbúnaðarkapphlaupinu.
Sameiningarsamtökin gáfu árið
1981 út bækling með heitinu:
„Andsovéskur hugarburður ræður
ríkjum í Ameríku" og Friðar- og
frelsissamtök kvenna hafa m.a.
gefið út rit um „Goðsögnina um
sovésku hættuna".
Samhljómurinn í viðhorfum
Góð frammistaða íslendinga í Bela Crkva
Skák
Margeir Pétursson
Um síðustu helgi lauk í júgó-
slavneska smábænum Bela Crkva,
rétt við rúmensku landamærin,
fjölmennu opnu alþjóðlegu skák-
móti. Mótið var allsterkt, meðal
þátttakenda voru átta stórmeistar-
ar og tólf alþjóðameistarar, og hið
fyrsta sinnar tegundar í Júgóslav-
íu. Alls voru keppendur 164 og
keppnisfyrirkomuíagið var með
mjög svipuðu sniði og á síðasta
Reykjavíkurskákmóti, en Bela
Crkva-mótið var þó öllu veikara,
sérstaklega af þeirri ástæðu að
þátttökuréttindi voru ekki bundin
við skákmenn sem eru á skák-
stigalista FIDE.
Meðal þátttakenda á mótinu
voru þrír íslendingar, þeir Mar-
geir Pétursson, Sævar Bjarna-
son og Þór Örn Jónsson, og er
skemmst frá því að segja að
þátttaka okkar allra var vel
heppnuð, árangurinn í betra
lagi, auk þess sem skákmót í
austantjaldslöndunum eru jafn-
an harður skóli og var mótið í
Bela Crkva að því leyti engin
undantekning. Það er t.d. með
ólíkindum hve marga öfluga
skákmenn Júgóslavar eiga, sem
vantar herzlumuninn á að ná al-
þjóðlegum titlum.
Úrslit á mótinu urðu sem hér
segir:
I. —6. Margeir Pétursson, Kov-
acevic, Nikolac, Simic, Tosic (Júg-
óslavíu) og Chi Chin Hsuan (Kína)
m v. af 11 mögulegum.
7.—10. Popovic og Dumpor
(Júgóslavíu), Forintos, (Ungverja-
landi) og Andruet (Frakklandi) 8
v.
II. —19. Sævar Bjarnason, Saho-
vic, Vukic, Abramovic, Raivevic,
Lakic, Stojanowski (Júgóslavíu),
Vaisman (Rúmeníu) og Werner
(V-Þýskalandi) 7'/2 v. o.s.frv.
Þór Örn Jónsson hlaut 3 v.
Sigurvegarann á mótinu átti
að úrskurða með stigaútreikn-
ingi, en þegar síðast fréttist
höfðu mótshaldararnir ekki lok-
ið við að gera það.
Svo sem sjá má af upptalning-
unni hér að ofan var keppnin
geysilega hörð og framan af
móti voru jafnan margir skák-
menn efstir og jafnir í toppnum
og mikið um innbyrðis jafntefli
þeirra. í níundu umferð tókst
mér loks að komast aleinn í efsta
sætið og í næstu umferð átti ég
jafnvel möguleika á því að
gulltryggja forystuna því ég átti
peð yfir og vænlega stöðu á júgó-
slavneska stórmeistarann Sah-
oic, sem margir muna vafalaust
eftir frá Reykjavíkurmótinu. En
hann var háll sem áll og í mjög
tvísýnni stöðu ákvað ég að fall-
ast á jafntefli. Á meðan þessu
fór fram vann ungur Júgóslavi,
Tosic að nafni, óvæntan sigur á
landa sínum, stórmeistaranum
Popovic og hafði því náð mér að
vinningum. Úrslitaskákin milli
mín og Tosic stóð síðan ekki
undir nafni, ég hafði svart og
ákvað að hætta ekki efsta sæt-
inu. Því miður var Tosic sama
sinnis og niðurstaðan varð því
jafntefli.
Er kapparnir á næstu borðum
sáu þessi úrslit fóru þeir að berj-
ast eins og ljón og niðurstaðan
varð sú að fjórir skákmenn náðu
okkur að vinningum. Af Júgó-
slövunum fannst mér Kovacevic
tefla best en upp á síðkastið hef-
ur hann tekið stöðugum fram-
förum og í Bela Crkva vann
hann bæði þá Sahovic og Abr-
amovic, sem lenti eins og flestir
muna líklega í öðru sæti á
Reykjavíkurmótinu í febrúar.
Sævar Bjarnason náði nú í
fyrsta sinn árangri alþjóðlegs
meistara. Því miður fær hann þó
mótið aðeins metið sem sjö
skáka áfanga því kerfið sem
mótið var teflt eftir var ekki
hagstætt fyrir skákmenn á titil-
veiðum. Þannig fékk Sævar
stigalausan andstæðing í síðustu
umferð, Júgóslavann Dumpor,
en einvörðungu skákir gegn
skákmönnum á alþjóðlega stiga-
listanum eru hæfar til útreikn-
ings.
Sævar mótmælti þessari
niðurröðun að vonum, en án
árangurs, og tapaði síðan skák
sinni við Dumpor óvænt, en ef
hann hefði unnið þá skák hefði
hann komist í efsta sætið. Þessi
úrslit skiptu að vísu ekki miklu
máli fyrir titiláfanga Sævars, en
voru snubbóttur endir á frá-
bærri frammistöðu hans á mót-
inu. Hann á oft I erfiðleikum
gegn sér lakari mönnum og ef
honum tekst að lagfæra þann
galla lætur afgangurinn af al-
þjóðatitlinum áreiðanlega ekki á
sér standa.
Hvitt: Tomic (Júgóslavíu)
Svart: Margeir Pétursson.
Drottningarpeðsbyrjun.
1. d4 — d5, 2. Rf3 — Rf6, 3. Bf4 —
e6, 4. e3 — c5, 5. c3 — Rc6, 6. Bd3
— Bd6, 7. Bg3 — 0-0, 8. Re 5
Þessi byrjun virðist njóta
töluverðra vinsælda í Júgóslav-
íu. Gegn öðrum Júgóslava, Kli-
ako, lék ég hér 8. — De7 í Torino
nú í sumar en fékk heldur lakara
tafl.
8. Dc7, 9. f4 — Re4!, 10. Rd2 — f6,
11. Rxc6 — Dxc6, 12. Dc2 — f5,
13. Rf3 — De8, 14. 0-0 — Bd7, 15.
De2?
Nauðsynlegt var 15. a4 og
staðan er í jafnvægi. Nú nær
svartur að þvinga fram upp-
skipti á hvítreitabiskupum og
eftir það situr hvítur uppi með
„slæma biskupinn", því svart-
reitabiskup hans er fangi eigin
peða.
15. a6!, 16. Bel — Bb5, 17. Rd2 —
cxd4, 18. Bxb5 — Dxb5, 19. Dxb5
— axb5, 20. exd4 — b4!, 21. axb4
— Hac8, 22. Rxe4 — fxe4, 23. g3
Hvíta staðan virðist í fljótu
bragði traust, t.d. ekki 23. —
Hc4, 24. Hdl - Bxb4, 25. b3, en
með nýrri peðsfórn leiðir svartur
í ljós hversu mikilvægt það er að
hafa „góða biskupinn" í enda-
tafli.