Morgunblaðið - 07.08.1982, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. ÁGÚST 1982
27
árstíðum, í öllum veðrum, í nær-
fellt hálfa öld.
Eitt sinn kom Ólafur í hesthús
til mín þar sem hrossin stóðu á
básunum. Ekkert þeirra hafði
hann séð fyrr. Eg spurði hvern
hann mundi velja sér að félaga í
glímunni við Snæfellsnesið. Ólaf-
ur brosti sínu hæverska brosi,
gekk síðan inn í húsið og til baka
aftur. Benti síðan á besta hestinn.
Skarpskyggni og næmi hins aldna
hestamanns brást ekki.
Heimili þeirra Ólafs og Kristól-
ínu á Brimilsvöllum var annálað
rausnarheimili. Fjölmennt var þar
jafnan og allir alltaf guðvelkomn-
ir. Fjöldi barna var þar í sumar-
dvöl, núna löngu fullorðnir menn
og góðir þegnar í íslensku þjóðlífi.
Þar átti dvölin á Brimilsvöllum
sinn þátt í.
Hinn 29. nóvember 1960 dó
Kristólína. Skömmu seinna brá
Ólafur búi og fluttist til Reykja-
víkur. Þar dvaldi hann lengst af
hjá Björgu dóttur sinni og tengda-
syni sínum, Sigurjóni Sigurðssyni.
Kristólína hafði verið í Kvenna-
skólanum í Reykjavík og auk þess
sótt ýmis kennaranámskeið.
Kenndi hún í Sæfellsnes- og
Hnappadalssýslu auk kennslu í
Dölum. Hún var formaður skóla-
nefndar Fróðárhrepps í tíu ár
1946—1956. Fædd var hún í Bár í
Eyrarsveit, dóttir Kristjáns bónda
í Haukabrekku Þorsteinssonar frá
Skriðukoti í Haukadal. Kona
Þorsteins var Sigurlín Þórðardótt-
ir bónda í Bár, Einarssonar.
Kristólínu og Ólafi varð sjö
barna auðið. Sigurður, lyfsali í
Reykjavíkur Apóteki, kvæntur
Þorbjörgu Jónasdóttur. Synir
þeirra eru Ólafur, verkfræðingur,
og Jón, læknir hér í borg, Rögn-
valdur, frystihússtjóri á Hellis-
sandi, kvæntur Jónu Ágústsdótt-
ur. Sonur þeirra er Ólafur, skrif-
stofumaður á Hellissandi, Hrefna,
lést um fermingu, Björg, húsfrú í
Reykjavík, gift Sigurjóni Sigurðs-
syni, útibússtjóra Iðnaðarbankans
við Dalbraut. Börn þeirra eru
Snorri, verkfræðingur, dr. Hrefna,
líffræðingur, og Kristján, kennari
í Reykjavík, Bjarni, stöðvarstjóri
Pósts og síma í Ólafsvík, kvæntur
Mörtu Kristjánsdóttur. Börn
þeirra eru Vigdís, deildarstjóri á
forsetaskrifstofunni, Kristján, út-
vegsmaður í Ólafsvík, og Krist-
björg, bankamær í Sparisjóði
Ólafsvíkur, Kristján, lést um tví-
tugt, og Hlíf, meinatæknir í
Reykjavík, gift Magnúsi Hall-
grímssyni verkfræðingi og eru
synir þeirra Hörður og Hallgrím-
ur, menntaskólanemar í Reykja-
vík. Barnabörnin eru fimmtán.
Ég votta þessum stóra hóp sam-
úð mína ásamt öllum þeim vina-
fjöld sem syrgir gamla manninn.
Göfugur öldungur er nú horfinn
sjónum, hljóðnaður er hófadynur
reiðskjóta hans í himinbrýndu
Snæfellsnesinu. Algóður Guð
geymi hann.
Guólaugur Tryggvi Karlsson
Námskeið í líkamssálfræði
BRESKI sállæknirinn Ilavid Bo-
adella mun halda aukanámskeið í
líkamssálfræði Wilhelm Reich í
Guðspekifélagshúsinu að Ingólfs-
stræti 22, dagana 9.—11. ágúst nk.
Aukanámskeiðið er haldið til þess
að mæta þörfum þeirra er komust
ekki á helgarnámskeiðin sem voru
haldin fvrr í þessum mánuði. Há-
marks þátttakendafjöldi á aukanám-
skeiðið er 20 manns.
I aukanámskeiðinu mun David
Boadella gera aðferðum skil sem
nota má til að losa spennta vöðva,
leiðrétta ranga öndun, bæta tján-
ingaraðferðir og auka almenna
líkamlega vellíðan. Jafnframt
verður leitast við að vekja tilfinn-
ingu fyrir lífsorku líkamans og
tengsl hennar við líkamsástand og
tilfinningaleg viðbrögð. Sýnt verð-
ur hvernig djúpslökun getur
opnað fyrir fólki ný vitundarsvið.
Með samstarfi innan hópsins
verður reynt að skapa jákvætt
umhverfi sem eflir sjálfstraust
fólks og persónuleg tengsl við
aðra. Námskeiðið er opið öllum
sem áhuga hafa á bættri líkam-
legri og andlegri vellíðan.
David Boadella hefur að baki
tuttugu ára reynslu í sállækn-
ingaraðferðum Reich og hefur síð-
astliðin sjö ár haldið námskeið
víða um heim fyrir áhugafólk um
líkamlegt og andlegt heilbrigði.
Hann hefur gefið út nokkrar bæk-
ur um Reich og er ritstjóri tíma-
ritsins Energy & Character. Þetta
er í annað sinn sem Boadella held-
ur námskeið hér á landi, en um 90
íslendingar hafa tekið þátt í nám-
skeiðum hans á þessu og síðasta
ári.
(Kréttalilkynning)
Ár aldraðra — I>órir S. (Íuðbergsson
Vernd - virkni - vellíðan
Margir aldrað-
ir verða að taka
lyf að staðaldri
en njóta ekki
nógu góðrar
leiðsagnar um
notkun þeirra
Oft fylgir það háum aldri að
vera með hækkaðan blóðþrýst-
ing eða hjarta og nýru fara að
gefa sig á einn eða annan hátt
svo að við verðum að taka inn lyf
að staðaldri til þess að viðhalda
góðri heilsu.
Sá sem fer reglulega til læknis
og nýtur ráðgjafar hans og með-
ferðar í einu og öllu þarf ekki að
hafa miklar áhyggjur, en þó er
nauðsynlegt að taka það fram
hversu mikilvægt það er að fara
í einu og öllu eftir því sem lækn-
irinn segir. Ef við fáum glas með
pillum sem við eigum að taka
ákveðið magn af tvisvar til
þrisvar á dag er nauðsynlegt að
gera það eins og fyrirmæli lækn-
is segir til um. Stundum er erfitt
að ná til læknanna og við mun-
um ekki hvort við áttum að ljúka
við alla lyfjagjöfina eða draga
hana eitthvað á langinn og tök-
um þá ákvörðun upp á eigin
spýtur eftir því sem brjóstvitið
segir okkur til um.
Ef við vitum fyrirfram að við
erum gleymin og okkur hættir
til að sleppa lyfjatöku, er best að
ráðfæra sig við lækni eða heima-
hjúkrunarfræðing hvað gera
skuli. Til eru í lyfjabúðum afar
hentugar öskjur þegar svona
stenBur á. Þær eru merktar með
vikudögum og hólfaðar af, þann-
ig að auðvelt sé að sjá með eigin
augum hvort búið sé að taka inn
lyf dagsins eða vikunnar.
Þegar við veikjumst er nauð-
synlegt að fá þá meðhöndlun og
meðferð sem réttust er og talin
er best hverju sinni að mati sér-
fræðinga. Apótekarafélag ís-
lands lét prenta bækling árið
1981 (Upplýsingar um lyf) sem
unnt er að fá í lyfjabúðum víðs-
vegar um land. Þar er m.a. sér-
stakur greinarstúfur um lyf við
hægðatregðu. Þar segir m.a.:
„Hægðatregða getur verið og
er oftast meinlaus truflun á
meltingarstarfsemi sem lagasL
af sjálfu sér. Verði hægðatregða
hins vegar langvarandi og til
óþæginda er best að ráðfæra sig
við lækni.“
í bæklingi þessum er einnig
bent á að varasamt sé að nota
hægðalyf í langan tíma án sam-
ráðs við lækni þar sem sum
þeirra geta valdið því að þarm-
arnir hætta að starfa eðlilega ef
þau eru notuð lengi.
Lyf eru nauðsynleg og góð
þegar þau eru notuð eins og sér-
fræðingar segja til um en þau
geta verið jafn hættuleg ef
þeirra er neytt í óhófi eða af
skilningsleysi. Það er því best að
enda þessi fáu orð að sinni með
því að nefna fáein heilræði sem
lyfjafræðingarnir leggja áherslu
á í áðurnefndum bæklingi.
Fáein heilræði
um meðferð lyfja
a. Notið aldrei lyf að óþörfu.
b. Notið lyf með aðgaúni og að-
eins í skamman tíma nema
læknir hafi ráðlagt annað.
c. Notið aldrei lyf sem aðrir
hafa fengið gegn lyfseðli.
d. Gefið aldrei öðrum lyf sem
þér hafið fengið gegn lyfseðli.
e. Geymið lyf á öruggum stað
þar sem börn ná ekki til, t.d. í
læstum skáp.
f. Lyfjaþol barna og aldraðra er
oft minna en annarra ald-
urshópa.
g. Geymið aldrei gömul lyf! Þau
geta orðið ónothæf og jafnvel
skaðleg. Fleygið gömlum lyfj-
um í salernið og skolið vel
niður.
h. Skiptið ekki um lyfjaílát né
blandið saman tegundum.
Slíkt getur leitt til alvarlegra
mistaka.
i. Fylgið ávallt leiðbeiningum
læknis um notkun og
skömmtun lyfja sem þér hafið
fengið gegn lyfseðli.
j. Ef þér eruð í vafa um eitthvað
varðandi lyf sem þér hafið
undir höndum leitið þá ráða
hjá lækni eða lyfjafræðingi.
Hugleiðingar um
ofdrykkjuvarnir
Eftir Steinar
Guðmundsson
Drykkjuskapur er undanfari
alkoholisma, en þó verða menn
að gera sér ljóst, að drykkju-
skapur og atkoholismi er sitt
hvað. Drykkjuskapur er ekki
annað en síendurteknar tilraun-
ir til að láta sér líða betur og
síendurteknar tilraunir til að
sanna sjálfum sér, að þrátt fyrir
tíð mistök sé hægt að öðlast þá
vellíðan sem stöðugt er stefnt að
með neyslu áfengis.
Alkoholismi er allt annars eðl-
is. Alkoholismi hefst þegar
drykkjumaður fer að ofbjóða sið-
gæðisvitund sinni svo um mun-
ar. Allt eins og hver maður býr
við eigin dómgreind býr hver
maður við eigin siðgæðisvitund.
Einn getur boðið sjálfum sér upp
á ástand sem annar ekki sættir
sig við að standa undir. Einn
sættir sig við öngþveiti, annar
hafnar því, og lendi hann í
klemmu þá reynir hann að losa
sig úr henni sem fyrst.
Á ferli drykkjumanns kemur
að því fyrr en síðar, að hann
finnur fyrir því, að hann er að
ofbjóða sjálfum sér, án nokkurs
tilgangs. Og ef siðgæðisvitund er
særð þá hefst barátta milli
manns og tilgangsleysis. Upphaf
þessarar baráttu hefir fengið
nafn og kallast „móralskir timb-
urmenn". En „mórallinn", eins
og þetta ástand er venjulega
nefnt, hefir reynst kveikjan að
þeim bata, sem hver einasti
drykkjumaður getur öðlast ef
hann vill eitthvað leggja á sig til
að ná þeim bata. Það sem svíkur
venjulega, er úthaldið, en hvat-
inn er sjálfsblekking.
En ef drykkjuskapur snertir
ekki siðgæðisvitund mannsins að
neinu ráði, kemur ekki til neinn-
ar baráttu milli manns og sið-
gæðisvitundar og drykkjuskapur
heldur ótruflaður áfram með
þeim afleiðingum einum, að
ótímabærri hrörnun er boðið
heim. Félagsleg truflun er samt
fylgifiskur ofdrykkjunnar á
hvaða stigum sem hún er.
Vilji maðurinn breyta
drykkjuvenjum sínum verður
hann að breyta umgengninni við
sjálfan sig. Drykkjumaður
þraukar eins lengi og þraukað
verður, og ef honum tekst að
viðhalda blekkingunum fram í
andlátið, þá það, banamein hans
var ekki alkoholismi þótt hann
kunni að hafa hrokkið upp af
vegna ofdrykkju, eða afleiðinga
hennar.
En snúist ofdrykkja til alko-
holisma hefst barátta. Njóti
þessi barátta einlægrar hrein-
skilni mannsins, sem í stappinu
stendur, getur sú barátta ekki
endað nema á einn veg, þann, að
maðurinn sigri.
Undirstaða farsællar stefnu-
breytingar er sú, að maðurinn
geri sér ljóst, að það er hann sem
lyftir glasinu. Geri sér ljóst, að
áfengið hoppar ekki upp í hann,
og að það er hann sem kyngir
því. Hann kaupir áfengið, hann
sníkir áfengið, hann drekkur
áfengið. Áfengið á aldrei frum-
kvæðið. Áfengið á ekki sök á
drykkjuskap mannsins, sjálfur á
hann óskipta sök, ef um sök er
að ræða.
Nú er það sannað mál, að gegn
ofdrykkju og alkoholisma dugar
ekkert betur en fræðsla — jafn-
vel ekkert nema fræðsla. En
hvernig stendur þá á því, að
árangur endurhæfingarstöð-
vanna er líkastur árangri
kraftaverkastofnana, handayf-
irlagninga eða töframætti heil-
agra linda? Hvernig stendur á
því, að sumir fá algjöran bata,
en aðrir engan? Ekki vott.
Hvernig stendur á því, að meira
en annar hvor maður, sem
endurhæfingar leitar hér austur
á Sogni fær bata, eins og um
frelsun væri að ræða, en aðrir
gera það að ævistarfi að láta
IV. grein
renna af sér?
Svarið er einfalt. 1‘eim sem bata
nær, tekst að tileinka sér hrein-
skilni — og þá fyrst og fremst
hrcinskilni við sjálfan sig. Hinn
gefur hreinskilnina á bátinn og fer
í þykjustulcik, en ætlast til þess að
leiðbeinendur endurhæfingarstöð-
vanna lækni sig. Strax og sjálfs-
ábyrgð og hreinskilni vakna smita
þcssir lifgjafar um allt lífsviðhorf
mannsins og blekkingarnar, sem
halda drvkkjuskapnum í gangi,
falla um sjálfa sig og verða óvirk-
ar. Drykkjuskapur hættir sjálf-
krafa.
Gæfumuninn og stefnubreyt-
inguna sem orðið hefur í
ofdrykkjuvörnum, má rekja til
þess, að endurhæfingarstofnanir
á seinni hluta 20. aldarinnar eru
ekki með neitt laumuspil. Menn
eru ekki teknir til meðferðar á
fölskum forsendum, heldur sem
alkoholistar. Nú eru menn ekki
lengur lagðir inn til afvötnunar
sem magasjúklingar eða geð-
sjúklingar, eða einhverskonar
vöðva-, sina- eða taugasjúkl-
ingar, heldur sem alkoholistar.
Þar er gæfumunarins að leita, í
hinni faglegu meðferð. Af þessu
má ráða, að læknirinn má heldur
ekki ljúga.
Á meðan maðurinn drekkur,
beitir hann öllum þeim klókind-
um sem hann býr yfir, til að
verja drykkjuskap sinn og rétt-
læta. En þegar leiðbeinendur og
samferðafólk á endurhæf-
ingarstöðvunum svipta þetta
dekurbarn hans huliðshjálmin-
um og raunveran stendur nakin
eftir, uppgötvar hann að þetta
„einkamál" hans er líka einka-
mál allra hinna. Hver og einn
dró sama djöfsa.
Þegar þessari glætu slær á
þverhausinn fer að rofa til.
Framundan er beinn og breiður
vegur og hann kærir sig ekkert
um neina aðra leið en þá, að
horfast kinnroðalaust í augu við
staðreyndir.
Að vísu er ósköp auðvelt að ná
hreinskilni upp á yfirborðið í
einkaviðtölum, en það er eins og
hreinskilnin þurfi að vottast ef
hún á að standa undir sér. Þess
vegna er hópleiðsögn vænlegri
til árangurs en einkaleiðsögn.
Hlutur hreinskilni í aðdrag-
anda alkoholisma er m.a. efni
næsta þáttar.
St.G.