Morgunblaðið - 08.08.1982, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. ÁGÚST 1982
Rauði herinn gerði sprengjuárá.sir á hið íburðarmikla V alamo-klaustur i Vetrarstríðinu 1940. Munkarnir 200 flúðu yfir ísilagt Ladoga-vatnið með fjársjóði
sína, en klaustur hafði þá verið starfrækt i Valamo frá því um 1100. Kftir striðið var Valamo á rússnesku yfirráðasvæði og munkarnir hafa ekki getað snúið
aftur til fyrri heimkynna.
Munkarnir í Valamo
Hér þykir munkunum sem þeir
séu umkringdir herskörum himn-
anna og náðarmeðul guðs opinber-
ast í orðum og gerðum.
I upphafinni ró sameinast
munkarnir dýrðlingum sínum,
sem fylgjast með frá helgimynd-
unum.
Ferðafólk forvitið
um munkalífið
Tekjur sínar hefur Valamo-
klaustrið fyrst og fremst af ferða-
mönnum. í klaustrinu geta 173
gestir gist og það hýsir bæði veit-
ingastað og minjagripabú. Árlega
leggja þangað leið sína 10.000
ferðamenn, aðallega á sumrin. Það
fer varla hjá því að heilu bílfarm-
arnir af aðkomufólki raski eitt-
hvað ró munkanna, þó ekki verði
maður áþreifanlega var við það.
En það eru einmitt munkarnir
sjálfir, sem hvað mesta forvitni
vekja hjá mörgum gestanna.
Hvernig líður fólki eftir að hafa
tekið jafn afdrífaríka ákvörðun
um það hvernig það ætli að verja
ævinni? Munkarnir eru myndaðir
án afláts og spurðir spjörunum úr.
Af hverju taka þeir engan þátt í
því sem á sér stað utan klaustur-
veggjanna? Er ekki erfitt að neita
sér um kynlíf o.s.frv.? Ungmunk-
urinn Andreas hefur heyrt þessar
spurningar oftar en hann hefur
tölu á og hefur svör á reiðum
höndum. Hann segir að fæstir
þeirra sem fylgjast með heims-
málunum geri nokkurn skapaðan
hlut til að bæta úr misréttinu sem
alls staðar blasir við. Spurningun-
um um kynlífið er hann orðinn
ákaflega þreyttur á og segist
IValamo-klaustrinu í Austur-Finnlandi situr elsti maður
NorAurlanda, hinn 108 ára j'amli klausturmunkur Ak-
iki, nidursokkinn í hænalestur. Andrúmsloftið umhverf-
is hann er mettart af ró aldanna oj( stöóuj'um trúariók-
unum. Faöir Akiki er fæddur í Kússlandi keisaranna ojj dvöl
hans í rússneskum klaustrum oj; í Valaino spannar átta ára-
tujji.
I’rátt fvrir háan aldur oj; slæma heilsu þvlur hann hænir
sex klukkustundir á dej»i hverjum. Lyf oj; kækna má hann
ekki heyra minnst á. „Slíkt tilheyrir veraldlej;um j;æóum oj;
er ekki fyrir mij;,“ sej;ir hann meö sannfærinj;arkrafti á
rússnesku. „iVIín læknismeóul heita hænir.“
llió lanj;a líf, sem Akiki hefur helj;aö trúnni, er táknrænt
fyrir stööujjleika ævaj;amallar
aöarkirkjunnar.
Saga Valamo hefst á elleftu öld
þegar klaustrið var stofnað á eyju
í Ladoga-vatninu. Það, að finnsku
munkarnir eru nú komnir langan
veg frá hinu sögulega svæði á
Karelska-nesinu við Ladoga, er
fyrir þeim aðeins hornklofi í sögu
klaustursins.
Fyrir finnska vetrarstríðið
1939—'40 heyrði Valamo í Ladoga
undir Finnland. Þó að hinir 200
munkar, sem klaustrið hýsti þá,
stæðu fjarri öllu veraldarvafstri,
var þeim ekki grunlaust um að
Rauði herinn kynni að hafa uppi
áform, sem ekki komu alveg heim
við þeirra eigin. Þeir tryggðu sér
því nýjan samastað með því að
kaupa herragarð við strendur Juo-
jarvis, lengra í vesturátt í Finn-
landi.
Stríðsveturinn varð afar harður
og Ladoga-vatn lagði þykku íslagi.
Rússneskar hersveitir nálguðust
óðum og munkarnir tóku þá
þungbæru ákvörðun að yfirgefa
hinar voldugu klausturbyggingar.
Að degi sem nóttu voru sleða- og
vörubílalestir í förum yfir ísilagt
vatnið með fólk og innanstokks-
munj. Þó að aðalsmerki klaustur-
lifnaðarins séu eignaleysi og skil-
yrðislaus fátækt, nægðu eigur
munkanna til að drekkhlaða 45
járnbrautarvagna. Gull, silfur,
ómetanlegar helgimyndir, dýrmæt
klæði og húsmunir; öllu var þessu
hlaðið á farartækin og haldið með
hraði í vesturátt. Þó varð annað
eins eftir.
Eftir að ný landamæri voru
dregin árið 1940, var Valamo dá-
góðan spöl innan rússnesku landa-
mæranna. Herragarðurinn, sem
nú varð aðsetur munkanna, hlaut
nafnið Uusi Valamo — Nýja Val-
amo. Þrátt fyrir 40 ára setu á
klausturhcfóar innan rctttrún-
Nýja Valamo bíða munkarnir þess
að snúa aftur til síns sögulega
upphafs við Ladoga-vatn.
Hinn innhverfi
rétttrúnaóur
í Valamo-klaustrinu búa 20
munkar og af þeim eru 15 á
reynslutíma. Ungmunkarnir
dvelja fjögur ár í klaustrinu áður
en þeir eru álitnir nógu þroskaðir
til að gefa munkaheitið og vígjast
til ævilangrar þjónustu við trú-
arbrögðin. Ekki vantar framboð á
munkum því að ásókn ungs fólks í
klausturlifnaðinn hefur aukist á
síðustu árum.
„Rétttrúnaðurinn, eða hin ortó-
doxa kirkja, aðskilur.sig frá krist-
indómi Vesturlanda með þeim
hætti að hann er allur innhverfari
og eðli hans er djúphugulla," segir
ábótinn, faðir Panteleimon. Hann
ber merki meinlætalifnaðar og
sjálfsafneitana langrar æfi og er
afar lærður guðfræðingur. Hann
heldur áfram: „Við ástundum
safnaðarform, sem er framandi og
dularfullt í augum flestra Vestur-
landabúa. Leitina að nákvæmum
svörum við spurningum tilverunn-
ar, sem einkennir kirkjur í vestri,
er ekki að finna hjá okkur, heldur
er áherslan lögð á að skynja guð-
dóminn innra með sér.“ Guðsþjón-
ustan í kirkju klaustursins stað-
festir orð föður Panteleimons. í
íbuðarmiklum helgisiðum, sem
framfylgt er í messugjörðinni,
endurspeglast líf og dauði frelsar-
ans á dramatískan hátt. Raddir
prestanna hljóma líkt og í keðju-
söng og mynda hljómmikla heild,
mitt á milli þess að vera tal og
söngur. Fyrir aðkomumann verður
úr hið fegursta leikrit og tónlist-
arleg upplifun.
Kirkja rétttrúaðra i Finnlandi telur 65.000 meðlimi. f fæstum guðshúsanna eru bekkir, þannig að kirkjugestir standa
uppréttir — eða á hnjánum — undir guðsþjónustunni.
Munkarnir höfðu mikinn fjölda belgimynda, ikona, með sér á fióttanum
undan Rauða hernum. Rétttrúnaðarmenn telja sig ekki brjóta í bága við þær
reglur sem Biblian setur gegn hjáguðadýrkun með gerð ikonanna, „enda séu
þau ekki nákvæmar eftirlíkingar viðkomandi dýrlinga“.
spyrja hvernig þeim vegni í eigin
kynlífi. Andreas segir að kynlíf sé
einfaldlega kapítuli í sínu lífi, sem
hann hefur lagt að baki. í staðinn
komi náið og innilegt samband við
guð. Andreas gekk úr mótmæl-
endakirkjunni yfir til réttrúnað-
arins. En hvers vegna í klaustur?
„Lífsviðhorf mín buðu mér að
gera svo,“ segir hann. „Þetta var
ekki erfið ákvörðun, þvert á móti.
Ég hafði áður dvalið í Valamo í
stuttum heimsóknum og unnið
sjálfboðavinnu. Það gerðist æ erf-
iðara að snúa eftur til Helsing-
fors, þar sem ég var skrifstofu-
stjóri, eftir dvöl í Valamo og einn
góðan veðurdag ákvað ég að gera
það ekki. Ég sagði upp starfinu og
losaði mig við allar jarðneskar
eigur, m.a stórt bókasafn. Þessi
ákvörðun mín var ekki tekin í
neinu stundaræði, heldur hafði
hún verið að brjótast um í mér
lengi og þegar hún kom fram var
það vegna þess að hún var orðin
fullþroskuð innra með mér. Það er
erfitt fyrir utanaðkomandi aðila
að gera sér grein fyrir því af
hverju maður tekur svo örlagaríka
ákvörðun." Andreas hefur lokað
dyrunum að umheiminum að ei-
lífu. Hann neitar sér um alla fjöl-
miðla, umgengni við hitt kynið og
allt sem heitir veraldlegur frami.
Hann hefur snúið baki við
freistingum heimsins og haldið