Morgunblaðið - 15.08.1982, Blaðsíða 8

44
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. ÁGÚST 1982
Leit ad föld-
um fjársjóö-
um þjóðar-
íþrótt í Frakk-
landi
50.000 Frakkar eiga málmleitartæki. Menningarmála-
ráðuneytið ug fornleifafræðingar saka þá um að eyði-
leggja uppgraftrarsvæði og sölsa undir sig þjóðleg verð-
mæti.
KornleifafræðinKar ok lögfræð-
innar mennin(íarmálaráðuneytis-
ins í Rrakklandi hafa nú tekið
höndum saman (íejín nýjasta böli
aldarinnar, „steikarpönnunni"
svonefndu ou áhansíendum henn-
ar, sem fara á kreik að kvöldlafíi
0(í um hel(;ar. Þeir rölta um í
hæfjðum sínum, beyííja si(; svo
skyndilefía o(j le(í(ýa eyra að jörðu,
steinþefyandi með eftirvæntinfíu í
svip. Þeir eru á ferli við strendur,
o(í árhakka, í almennin(;s(;örðum
of; í skófíarrjóðrum. Þeir xan(;a
fram o(? aftur. Svo virðist sem þeir
séu að sópa jörðina með stóra
skaftinu, sem þeir halda á, o« gef-
ur stundum frá sér dálítið blíst-
urshljóð. Þá kasta þeir sér til jarð-
ar of{ kanna fenKÍnn. Kannski er
hann fann hárnál eða ryðf;aður
flöskutappi, en kannski líka smá-
penin(;ur, eða jafnvel hringur eða
eldfíömul mynt, kannski falinn
fjársjóður — hver veit: Þeir eru
allir í leit að einhvers konar fjár-
sjóði, þessir einbeittu áhangendur
málmleitartækisins, sem er eins
og steikarpanna í laginu. Og
áhangendur er einmitt rétta orðið,
því að þeir hanga við tæki sín, eins
og þau séu þeim samgróin.
André nokkur Odinot ákvað árið
1974 að flytja inn til landsins
nokkur málmleitartæki frá
Bandaríkjunum, og voru þau
minni, léttari og þjálli í notkun en
sams konar tæki, sem notuð eru í
vísinda- og hernaðarlegum til-
gangi. Þau runnu út eins og heitar
lummur. Árið 1982, aðeins 8 árum
síðar, hafa a.m.k. 50.000 Frakkar
orðið sér úti um steikarpönnu, og
ætla má að fleiri en einn sé um
hvert tæki. Leit að fólgnum fjár-
sjóði úti í náttúrunni er að verða
hálfgerð þjóðaríþrótt. A.m.k. er
þetta nýjasta æðið, sem gripið
hefur sig meðal almennings í
Frakklandi.
Hægt var að kaupa málmleit-
artæki í ýmsum stórverslunum og
einnig mátti panta þau eftir vöru-
lista. Salan hefur margfaldast á
siðustu tveim til þremur árum.
Tækin verða stöðugt næmari og
betri, og gera þau nú greinarmun
á málmum sem innihalda járn og
þeim sem innihalda ekkert járn.
Kinnig eru til sérstök tæki fyrir
börn. Verðið á tækjum þessum er
afar mismunandi eða á bilinu frá
450 frönkum upp í 10.000 franka.
Þótt skammt sé síðan steikar-
pannan nam land í Frakklandi, ef
svo má að orði kveða, er nú svo
komið að áhangendur hennar hafa
stofnað sérstaka klúbba og sérstök
félög. Þeir gefa út rit, og fjórar
verzlanir hafa sérhæft sig í að
sinna duttlungum þeirra. Þeir
eiga sameiginlegar hetjur og sam-
eiginlega píslarvotta. Þeir hafa
sérstaka lögfræðinga og eru í
rauninni eins og hver annar
þrýstihópur. Þótt þeir geti stund-
um minnt á einmana hýenur á
þessu vappi sínu fer því fjarri að
leitin að fjársjóði sé ávallt hljóð-
lát einsemdariðja. Sumir kjósa
helzt að vinna í hópum og ljúka
vinnudegi yfir glasi á veitingahúsi
ásamt félögum sínum. Innflytj-
endur tækjanna efndu til eins
konar rallykeppni skömmu eftir
að þau fóru að ná vinsældum.
Nýgræðingar í greininni voru
boðnir velkomnir þannig, að þeir
voru látnir prufukeyra tækin á
stöðum, þar sem málmhlutir
höfðu verið grafnir í jörðu. Núna
fara menn gjarnan saman í leitar-
ferðir 80—100 manns í senn. Og
hvílík tilfinning hlýtur að grípa
fólk, þegar tækin pípa öll í einum
kór.
Allt gekk eins og í sögu. Steikar-
pannan virtist vera að ná ámóta
vinsældum og skotvopn eða veiði-
stöng. Kinkum virtust karlmenn
áfjáðir í þessa fjársjóðsleit. í sum-
um tilvikum fylgdust konur þeirra
með eða tóku einhvern þátt í
gamninu. Þessi nýja grein virtist
sameina margt, sem eftirsóknar-
vert þykir, svo sem útiveru, aft-
urhvarf til náttúrunnar, brot af
sögu og fornleifafræði. Kkki þótti
það verra, að eiga von á góðum
feng, og þó að menn hefðu stund-
um ekki erindi sem erfiði var eft-
irvænting og von jafnan á næsta
leiti. Fljótt kom í Ijós, að flas var
ekki til fagnaðar. Menn þurftu að
velja sér leitarsvæði eftir því
hvert áhugi þeirra beindist, og
leita með ýtrustu varkárni og þol-
inmæði. Sumir einbeittu sér að því
að leita að hnöppum af einkenn-
isbúningum, litlum flautum eða
voru jafnvel ennþá vandfýsnari
eins og gamla konan, sem leit ekki
við neinu öðru en fingurbjörgum.
Áhugamenn um sögu helguðu sér
sérstök svæði, þar sem þeir bjugg-
ust við að finna menjar um horfna
tíð. Krakkar eigruðu með tæki sín
fram og aftur um strendurnar.
T.d. hefur Stanislas, sem er 9 ára
gamall strákur, grafið upp úr jörð
295 litla bíla með aðstoð frá
málmleitartækinu sínu. I stuttu
máli má segja, að uppgröftur hafi
verið orðinn hálfgert þjóðarsport
þegar ógæfan dundi yfir. Því var
lýst yfir af opinberri hálfu, að
framvegis yrðu málmleitartæki
einungis seld þeim, sem þyrftu að
nota þau í atvinnuskyni, og þar
með ófáanleg þeim, sem vildu leita
að földum fjársjóðum í frístund-
um sínum. Vitað var, að þessi til-
skipun var runnin undan rifjum
franskra fornleifafræðinga.
Undrun, örvænting og reiði
greip um sig meðal þeirra tugþús-
unda, sem hafa gefið sig að þessari
tómstundaiðju af lífi og sál. Hjá
þeim er viðkvæðið: — Við gerum
ekkert illt af okkur. Við höfum
bara svo gaman af því að uppgötva
leyndardóma. Þegar tækið lætur í
sér heyra, eykst hjartslátturinn
um allan helming. Kannski finnur
maður bara flöskutappa, en maður
þorir ekki að bölva. Kannski finn-
ur maður gull, silfur, kopar, list-
muni eða gamla mynt.
í einni sérverzluninni reynir
kaupmaður að sefa viðskiptavin,
sem er öskureiður vegna þessarar
nýju ákvörðunar. — Þetta lagast
allt, vertu viss, segir hann. Forn-
leifafræðingarnir eru bara afbrýð-
isamir og vilja viðhalda einokun
sinni á því, sem jörðin hefur að
Málmleitartækin eru í laginu eins og stórar steikarpönnur. Hér sést forseti
Sambands leitarmanna, Didier Audinit, við iðju sína.
geyma. Og leiðbeinandi í meðferð
málmleitartækjanna segir: — Af
hverju láta fornleifafræðingarnir
svona. Sjálfir finna þeir aldrei
neitt. Það er ekkert varið í söfnin.
Og þar fram eftir götunum.
Forseti sambands málmleit-
armanna í Frakklandi er Didier
Audinot. Hann líkir fornleifa-
fræðingum við lénsherra: — Við
viljum bara vinna með þeim, segir
hann. — En þegar maður finnur
eitthvað, gera þeir fenginn upp-
tækan, og svo siga þeir menning-
armálaráðuneytinu á okkur.
Þarna rekast á gömul viðhorf og
ný.
Michel Brézillon fornleifafræð-
ingur er ekki á sama máli. Hann
segir: — Þetta er barátta á milli
þeirra, sem vilja standa vörð um
arfleifð, er hefur vísindalegt gildi,
og hinna, sem hafa almenning að
ginningarfíflum, selja honum rusl
undir því yfirskini að hægt sé að
auðgast á því. Þeir sem stjórna
fornminjauppgreftri í Frakklandi
eru staðráðnir í því að stemma
stigu fyrir atferði „steikarpönn-
unga“, sem þeir telja að geti verið
mjög háskalegt. í fyrsta lagi geta
þeir gert fornleifafræðingum erf-
itt fyrir. Þeir ana yfir hvað sem
fyrir er, og geta haft á brott með
sér hluti eða forna peninga, sem
geta skipt höfuðmáli við aldurs-
greiningu. í öðru lagi hafa leitar-
menn iðulega gert sig seka um að
leita á friðuðum svæðum. í Hér-
ault, Elsass og víðar hafa
fornleifafræðingar þráfaldlega
orðið varir við átroðslu þeirra og
jafnvel spjöll. Þriðja röksemdin
gegn leitarmönnum er harðvítug-
ust en hún hljóðar svo: — Þeir eru
ótíndir þjófar. Brigitte Goselin,
starfsmaður á skrifstofu stjórnar
Fornleifafræðistofnunarinnar,
segir: — Öll verðmæti eru í eigu
einhvers. Annaðhvort á ríkið þau
eða eigandi viðkomandi landsvæð-
is. Sé um að ræða fundinn fjársjóð
getur finnandi fengið hlutdeild í
honum ásamt landeiganda. En
ekki er unnt að tala um fundinn
fjársjóð, hafi menn notað málm-
leitartæki við að hafa upp á hon-
um.
Hér við bætist, að það stríðir
gegn lögum að nota steikarpönnu
án leyfis frá opinberum aðilum. I
lögum frá 1941, er tóku gildi í
september 1941 segir m.a., að þeir
sem ætli að grafa í jörð, þurfi að
gera ítarlega grein fyrir ætlunar-
verki sínu og hafa sérstakt leyfi
frá menningaramálaráðuneytinu.
Ennfremur þurfi að skýra frá öllu,
sem menn finni.
Og nú stendur sem sé stríð milli
steikarpönnunga og menningar-
málaráðuneytisins. Ráðuneytið
ber í sífellu fram kærur vegna at-
ferlis leitarmanna, en það er undir
hælinn lagt, hvort þær eru teknar
til greina. Það er oft erfitt að
sanna, að leitarmenn hafi gert
einhvern óskunda á ferðum sínum.
Formaður fornleifafræðistofnun-
arinnar, Roger Delaroziére, segir,
að það sé líka erfitt að fá fólk til
að skilja mikilvægi þess að þjóðleg
verðmæti séu látin í friði. Sagan
segir að fornleifafræðingar hafi
ekki fyllilega hreinan skjöld, held-
ur grafi þeir ómerkilega málm-
hluti í jörð til þess að æsa leitar-
mennina upp.
Steikarpönnungar vita ekki al-
mennilega í hvorn fótinn þeir eiga
að stíga. Þeir vilja allt til þess
vinna að verða ekki sviptir sínu
skemmtilega tómstundagamni, og
þess vegna hafa þeir farið fram á
að gefin verði út sérstök leitar-
leyfi, svipaðrar tegundar og veiði-
leyfi. Þeir hamast við að tilkynna
það sem á fjörur þeirra rekur. En
svo hafa þeir líka í hótunum. —
Ekkert bann getur stöðvað okkur.
Við látum ekkert hræða okkur frá
því að leita.
Jean er kaþólskur prestur, 34
ára að aldri og ver öllum tóm-
stundum sínum í leit að fjársjóð-
um með málmleitartæki. Hann er
ekki alveg á því, að þetta
tómstundagaman hans sé siðlaust
atferli og eyðilegging þjóðlegra
verðmæta. Hann selur allt sem
hann finnur og sendir systur
Teresu ágóðann. En svo er það
flugmaðurinn.sem kveðst hafa
unnið sér inn meira en milljón
franka með steikrpönnunni sinni.
Þegar hann er kominn á leitar-
svæði, tekur hann um handfangið
á tækinu sínu, og segir blíðlega við
það: — Nú skaltu syngja fyrir mig.
Gerðu það, elskan mín. Spilaðu
músíkina þína fyrir okkur bæði.
(Þýll og endursajrt úr L'Eiprcss.)
I
SER
TIL
BŒ)
P
mamna
HELQARFERÐ I TlVOLl. BROTTFÖR
ALLA FÖSTUDAGA - HEIMKOMA
ALLA MÁNUDAGA
VERÐ FRÁ KR. 4.386,- BARN MEÐ
FORELDRUM í HERB KR 1.085.-
DUSEEL
DCRF
FLUG OG BlLL
VIKUFERÐ, BROTTFÖR ALLA
SUNNUDDAGA.
VERÐ FRÁ KR. 3.435.-
VIKUFERÐIR - FLUG OG BlLL.
BROTTFÖR ALLA FIMMTUDAGA -
VERÐ FRÁ 3.100,-
HELGARFERÐIR - FLUG OG
GISTING. VERO FRÁ 4.676.-
LON
VIKUFERÐIR - FLUG OG BlLL.
BROTTFÖRALLA FÖSTUDAGA.
VERÐ FRÁ 4.720.-
■ VIKUFERÐIR-FLUGOGBlLL. I
BROTTFÖR ALLA FÖSTUDAGA:
VERÐFRA4 150,-
OAMM
FLUG OG BÍLL - VERÐ FRÁ 3.285,-
FLUG OG GISTING - VERÐ
FRÁ 4.232,-
AÐALSTRÆTI 9 S. 28133