Morgunblaðið - 04.09.1982, Síða 18

18
MORGlJfciBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. SEPTEMBER 1982
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir SIGURÐ SVERRISSON
Straumur fólks í veósetningastofurnar hefur aukizt stórlega i undanfornum vikum.
Minnkandi olíuauður orsök
efnahagskreppu í Mexíkó
TRÍJ MKXÍKANA i eigin efnahagi
hefur beóiö alvarlegan hnekki nú
allra síðustu vikurnar. A aðeins
nokkrum minuðum hefur istandið
breyst úr blómlegri tíð i mestu efna-
hagskreppu í manna minnum þar í
landi. Fjöldi manns er enn felmtri
sleginn yfir því sem gerst hefur og
hefur enn ekki ittað sig i istandinu
og enn síður hvers vegna þessi gíf-
urlega breyting hefur orðið. Fólk er
ennfremur reitt yfir skertum lífs-
kjörum eftir að hafa vanist betri tíð
undanfarin fimm ir.
Til þess að auka enn á óvissuna
hefur svo virst á undanförnum
vikum, sem forseti landsins, Jose
Lopez Portillo, sem nú er að renna
forsetaskeið sitt á enda, og stjórn
hans standi gersamlega ráðþrota
gagnvart ástandinu. Hinn nýi for-
seti landsins, sem tekur við völd-
um þann 1. desember, verður sam-
kvæmt hefð að halda sig utan við
umræður.
„Við erum komin að tímamótum
í sögu landsins," hefur háttsettur
stjórnmálamaður í landinu sagt.
Samdrátturinn í efnahagslífi
landsins hefur haft áhrif á stjórn-
málin og rekja má tvær síðustu
breytingarnar á embættismanna-
kerfinu beint til aukins álags
vegna efnahagsástandsins. Það
hagkerfi, sem verið hefur ríkjandi
undanfarin ár, er nú í rústum og
trú fólks á stjórnmálamönnum
landsins hefur minnkað verulega.
Þrátt fyrir þessar staðreyndir
og sterkar sögusagnir þess efnis
að óróleikinn í landi fari vaxandi
og fólk kaupi dollara fyrir allt sitt
lausafé, ber ótrúlega lítið á ólgu í
þjóðfélaginu. Stuðningsmenn
stjórnarinnar ráða enn ríkjum í
flestum stærstu verkalýðsfélögun-
um og samtökum bænda. Milli-
stéttarfólkið hefur almennt engan
sérstakan pólitískan farveg og á
því ekki annarra kosta völ en að
treysta á úrbætur stjórnvalda.
Til þessa hefur athyglin einkum
beinst að mikilli rýrnun pesosins
svo og ört minnkandi gjaldeyris-
sjóðum landsins. Ríkisstjórn
landsins tókst fyrir skömmu að
tryggja sér fjárhagsaðstoð
Bandaríkjamanna og annarra
helstu lánardrottna sinna og róaði
það taugar þeirra áhyggjufyllstu.
Erlend bankakeðja lagði fram 300
milljónir dala sem fyrirfram-
greiðslu á olíu og Bandaríkjamenn
á sama hátt milljarð dala. Mikiu
munaði um framlag Bandaríkja-
manna, en sú upphæð er einungis
dropi í hafið. Erlendar skuldir
ríkisins nema 81 milljarði dala.
Vegna framlags Bandaríkja-
manna eykst olíuútflutningur
Mexíkómanna þangað um 60.000
tunnur á dag á síðasta ársfjórð-
ungi þessa árs og um 380.000 tunn-
ur á dag fyrstu 9 mánuði næsta
árs. Ljóst er þó, að Mexíkanar geta
ekki lifaö af oliuframleiðslunni
einni. Hafist hefur verið handa
um undirbúning eins milljarðs
dala láns til Mexíkana, sem ætlun-
in er að þeir noti til kaupa á
bandarískum landbúnaðarafurð-
um. Frá því láni verður ekki geng-
ið fyrr en í næsta mánuði. Þá mun
stjórn Alþjóðagjaldeyrissjóðsins í
október greiða atkvæði um hvort
veita eigi Mexíkönum lán, sem tal-
ið er að sé a.m.k. fjórir milljarðar
dala. Til þess að tryggja sér þá
Núverandi forseti Mexíkó, tv.,
Jose Lopez Portillo og hinn nýi
sem tekur við í desember, Miguel
de la Madrid Hurtado.
lánveitingu verða stjórnvöld að
samþykkja gífurlegan niðurskurð
á öllum ríkisumsvifum og grípa til
frekari aðhaldsaðgerða.
Fjárhagsaðstoð þessi hefur ekki
verið litin jafn hýru auga af öllum.
Verkalýðsleiðtogar bera sig illa
undan komandi aðhaldsaðgerðum
og segja þær munu ganga af fá-
tæklingunum dauðum. Verka-
mannaflokkur Mexíkó málaði á
veggi í höfuðborginni slagorð þar
sem aðstoð Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins var fordæmd og sögð
mundu aðeins senda efnahag
landsins endanlega í gröfina.
Mexíkóstjórn sendi út neyðar-
kall fyrir þremur vikum þegar
Ijóst var að tekjur af olíunni, sem
er orsök uppgangs og nú falls fjár-
hags landsins, hrykkju ekki fyrir
greiðslum af erlendum lánum. í
ræðu, sem Portillo flutti á mið-
vikudag, tilkynnti hann, að ákveð-
ið hefði verið að þjóðnýta alla inn-
lenda banka í landinu og ennfrem-
ur að gjaldeyriseftirlit yrði stór-
lega hert. Hvort þær ráðstafanir
nægja til að rétta efnahag lands-
ins við verður tíminn að skera úr
um.MargirMexíkanar.jafnt stuðn-
ingsmenn sem andstæðingar
stjórnarinnar, eru þeirrar skoðun-
ar að hættuástand sé framundan.
Líta þeir á ástandið sem tákn um
misheppnaða efnahagsstefnu
stjórnvalda og getuleysi stjórn-
málamanna landsins í tilraunum
sinum til að aðlagast örum breyt-
ingum á síðasta áratug. Hafa þeir
haldið því fram, að eigi fyrri stöð-
ugleiki að nást aftur verði að
hreinsa til í embættismannakerf-
inu og styrkja fjárhag ríkisins
verulega.
Verkefni hins nýja forseta,
Miguel de la Madrid Hurtado, er
ekki lítið. Hann tekur við sam-
andregnum ríkisrekstri, versnandi
hag verslunar í landinu og auknu
atvinnuleysi. Hann fær ennfremur
það verkefni að styrkja trú al-
mennings á stjórnmálamönnum
landsins á ný og byggja upp efna-
hagsstefnu, sem ekki leiðir þjóð-
ina í viðlíka ógöngur og nú.
Ástandið má fyrst og fremst rekja
til oliuauðsins. Þegar hann kom til
sögunnar hættu Mexíkanar að
leggja áherslu á aðrar útflutnings-
afurðir og það kemur þeim illilega
í koll nú.
Ástandið er nú víða bágbornara
í landinu en það hefur verið um
langt skeið. Fátæk alþýðan fer þó
allra verst út úr þeirri kreppu,
sem nú ríkir. Biðraðirnar við veð-
setningastofurnar lengjast með
degi hverjum og fólk leggur þar
inn alla mögulega hluti; útvörp,
sjónvörp, skartgripi, potta og
pönnur, og fær fjármuni í staðinn.
I mörgum tilvikum er þetta fólk
aldrei fært um að leysa þá út aft-
ur. Skiptir þá engu þótt um sé að
ræða hluti til daglegs brúks. Eig-
endur veðsetningastofanna telja
þó, að um 90% þeirra muna, sem
veðsettir eru, séu ieystir út síðar.
Ein þeirra kvenna sem orðið
hefur að leita á náðir veðsetn-
ingastofunnar í peningaleysinu, er
Marina Garcia. Hún skilur ekki
hvað er að gerast, en hún veit að
hún verður að láta enda ná saman
hjá sér, hvernig svo sem hún fer
að því. Hún segist hafa orðið að
fara fjórum sinnum það sem af er
árinu með hluta eigna sinna. Eig-
inmaður hennar lamaðist í vinnu-
slysi fyrir nokkrum árum og upp
frá því hafa þau varla gert betur
en að brauðfæða sig.
Gengi mexíkanska pesoans var
stöðugt framan af árinu og ekki er
lengra síðan en 5. ágúst að 49 pes-
os voru í einum dal. Gengið var þá
fellt hrikalega og nú eru meira en
100 pesos í einum dal.
Eigendur veðsetningastofanna
segjast ekki hafa áreiðanlegar töl-
ur, en fullyrða að umferðin hjá
þeim hafi aukist mjög á síðustu
vikum. “Fyrstu viðbrögð fólksins
er að halda dauðahaldi í eigur sín-
ar. Þegar ljóst er að því tekst ekki
að skera útgjöld heimilisins nægi-
lega niður til þess að mæta krepp-
unni kemur það hingað með eigur
sínar og veðsetur." Er gert ráð
fyrir að alls munu 30 milljónir
Bandarikjadala fara í umferð á
þennan hátt á þessu ári.
(Heimildir: New York Times,
Newsweek og AP.)
Breiðholtsútibú Landsbankans var
opnað í gærdag í Mjóddinni:
Starfsfólk sérþjálf-
að til ráðgjafarstarf-
seminnar, sem er
nýjung í starfsemi
bankans
LANDSBANKI ÍSLANDS opnaði nýtt útibú í Breiðholti í
gærdag, en það er til húsa í nýju glæsilegu húsnæði við
Alfabakka 10 í Mjóddinni. Jónas H. Haralz, bankastjóri,
sagði m.a. í ávarpi, sem hann flutti, þegar gestum var boðið
að heimsækja hið nýja útibú í fyrradag, að með tilkomu þessa
útibús og hins nýja útibús bankans við Miklubraut, en það
var opnað fyrr á þessu ári, væri hafinn nýr þáttur í starfsemi
bankans. Starfsfólk hefur verið sérstaklega þjálfað til að
sinna hlutverki ráðgjafans fyrir viðskiptavini Landsbankans.
„Starfsfólk okkar mun leið-
beina viðskiptamönnum í sam-
bandi við innláns- og útláns-
viðskipti, skattamál og fjár-
hagsáætlanir svo eitthvað sé
nefnt. Við höfum síðan í hyggju,
að taka þessa þjónustu upp í
öðrum afgreiðslustöðum bank-
ans,“ sagði Jónas H. Haralz
ennfremur.
í máli Jónasar H. Haralz kom
ennfremur fram, að sparifé og
eigið fé bankans er að raunvirði
um þriðjungi minna en það var
fyrir tíu árum og sagði hann
bráðnauðsynlegt, að snúa þeirri
óheillaþróun við, en reyndar
væri þetta vandamál, sem allar
bankastofnanir ættu við að etja.
Hið nýja húsnæði Landsbank-
ans er á tveimur hæðum, auk
kjallara og rishæðar. Á fyrstu
hæð hússins er bankasalur
Breiðholtsútibúsins. þar hafa
starfsmenn Flugleiða einnig af-
greiðslu, sem tengist bankaaf-
greiðslunni, farþegar geta sam-
tímis greitt farseðil og ferða-
gjaldeyri.
I kjallara eru öryggisgeymsl-
ur alls um 200 fermetrar að
gólffleti. í einni þeirra eru
geymsluhólf fyrir viðskipta-
menn útibúsins.
Á efri hæð hússins er matsal-
ur starfsfólks. Þar verða einnig
til húsa þrjár deildir úr aðal-
bankanum, skipulag, hagræðing
og rafreiknideild, og í tengslum
við þær tvær kennslustofur, þar
sem öllu starfsfólki Landsbank-
ans mun gefast kostur á þátt-
töku í námskeiðum til starfs-
menntunar.
Þess má geta, að rúmgóð bíla-
stæði eru vestan og norðan við
húsið. Aðkoma að þessum bíla-
stæðum er frá Álfabakka og
Reykjanesbraut. Austur- og
suðurhlið hússins liggja að
fyrirhuguðu torgi og göngu-
svæðum hins nýja miðbæjar,
„Mjóddinni".
Útibú og afgreiðslustaðir
Landsbankans eru nú 8 í
Reykjavík og 31 úti á landi, eða
alls 39. Þá má geta þess, að á
liðnu vori opnaði bankinn útibú
á horni Miklubrautar og Grens-
ásvegar, Miklubrautarútibú.
Fram að því hafði bankinn ekki
Hið nýja glæsilega hús Landsbankans í Mjóddinni.
Kunnur Vestur-ís-
lendingur látinn
KIJNNUR Vestur-íslendingur, Jóhann
Helgi Straumfjörrt, er nýlátinn í
Seattle í Bandaríkjunum.
Hann var fæddur á lítilli eyju í
Winnipegvatni 1896, en faðir hans
hafði flust frá íslandi með foreldr-
um sínum ungur að árum.
18 ára gamall settist Jóhann
Helgi að í Winnipeg og lærði þar
úra- og skartgripasmíði og stofnaði
þar síðan eigin verslun og
viðgerðarverkstæði.
Árið 1925 fluttist Jóhann Helgi til
Seattle og stofnsetti úra- og
skartgripaverslun þar, Ballard Time
Shop. Þá verslun starfrækti hann
allt til ársins 1980, er dóttursonur
hans, Brian Boyett, tók við rekstrin-
um.
Jóhann Helgi var tvíkvæntur.
Fyrri kona hans, Anna María, lést
árið 1949, en síðari kona hans, Inga
Johnson, lifir mann sinn. Þá eru og
á lífi tvær dætur hans af fyrra
hjónabandi.