Morgunblaðið - 04.09.1982, Síða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. SEPTEMBER 1982
Minning:
Pétur Guðjónsson
frá Kirkjubæ í
Vestmannaeyjum
Fæddur 12. júlí 1902
Dáinn 21. ágúst 1982
er látinn. Með honum er genginn
einn þeirra manna sem um árabil
hafa kryddað tilveruna í huga
margra Vestmanneyinga.
Við sem höfum verið svo lán-
samir að hafa dvalið með honum í
Ellirey, eigum honum skuld að
gjalda, skuld sem aldrei verður
greidd til fulls.
En þessi fáu kveðjuorð eru við-
leitni til að tjá heiðursmanninum
Pétri Guðjónssyni frá Kirkjubæ
þakklæti og virðingu.
Nær samfellt i 70 ár fór Pétur
hvert sumar til lundaveiða út í
eyjuna sina kæru, Ellirey. Hann
var veiðimaður góður. Þar fór
saman snerpa og áræðni og því
oftast góður fengur að kveldi dags
þegar haldið var heim til bóls. En
þótt lundaveiðin sjálf væri mikil-
væg var ekki síður gildur þáttur í
unaði úteyjalífsins að njóta friðar
fjarri skarkala heimsins og vin-
áttu góðra félaga.
Og Pétur var ágætastur félaga
og um árabil kjölfestan í samfé-
lagi Ellireyinga. Nú er skarð fyrir
skildi sem verður vandfyllt.
Pétur átti mörg sporin um Ellir-
ey og enginn þekkti þar betur sögu
og staðhætti. Fyrir nokkrum árum
ritaði Pétur lítið kver um Ellirey.
Er það og verður ómetanlegt fyrir
alla þá sem vilja varðveita sögur
og sagnir liðins tíma. Viljum við
af alhug þakka það gagnlega tíma-
bæra verk.
Pétur fluttist frá Vestmanna-
eyjum árið 1973 þegar hraun lagð-
ist þar yfir sem áður var heimili
hans. En hugurinn var jafnan
bundinn heimaslóð, Vestmanna-
eyjum, sem hann unni svo mjög.
Hann gat tekið undir lofgjörð-
aróð Hafsteins Stefánssonar um
Heimaey þar sem segir:
„l*ú ert fójfur í f1o.skirtli f'rrnum
fóstra hins hjarusa-kna manns.
Krt demantur Drottins í sænum
og djásnió í möttlinum hans.
I sumar komst Pétur ekki út í
sína ástkæru Ellirey. Fjör og
þróttur tekinn að dvína. En hug-
urinn leitaði þangað þar sem lund-
inn er Ijúfastur fugla, þar sem
himinninn ómar af bjargfuglaklið
og fegurð og friður endurnærir líf
og sál.
Að leiðarlokum þökkum við
Pétri Guðjónssyni hans fyrirmynd
í fjalla- og veiðimennsku. Við
kveðjum góðan dreng og félaga og
minnumst ógleymanlegra
samverustunda. Blessuð veri
minning Péturs Guðjónssonar.
Ástvinum hans sendum við
innilegar samúðarkveðjur.
Ellireyingar.
Laugardaginn 21. ágúst sl. and-
aðist í Sjúkrahúsinu í Keflavík
Pétur Guðjónsson frá Kirkjubæ í
Vestmannaeyjum, hin síðari ár
búsettur í Garði suður. Pétur á
Kirkjubæ var einn þeirra manna,
sem setti svip á samtíð sína í Vest-
mannaeyjum og verður samferð-
armönnum minnisstæður. Hann
var alla ævi síkvikur af krafti og
fjöri, vel gefinn, hnyttinn í svör-
um, hinn besti granni og félagi
ágætur hvort sem var á sjó eða í
fjöllum, en sérstakan svip setti
hann á úteyjaiífið í Eyjum. Pétur
var nær samfellt í 70 sumur við
lundaveiðar í Ellirey og mun slíkt
fátítt og áreiðanlega einsdæmi á
þessari öld a.m.k.
Fyrst fór hann í Ellirey með
föður sínum sumarið 1909, en síð-
asta sumardvöl hans þar var
sumarið 1981 og höfðu þá aðeins
fallið 3 sumur úr veru hans í Ellir-
ey síðan 1909.
Pétur Guðjónsson var fæddur á
Oddsstöðum í Vestmannaeyjum
12. júlí 1902, sonur hjónanna Guð-
jóns Jónssonar Vigfússonar lík-
kistusmiðs og bónda frá Túni í
Eyjum og fyrri konu hans Guð-
laugar Pétursdóttur frá Þorlaug-
argerði. Hann var næstelstur
systkina sinna, en systkinahópur-
inn stækkaði ört, átti Guðjón 12
börn með fyrri konu sinni, en 4
með seinni konu sinni Guðrúnu
Grímsdóttur.
Móöir okkar, tengdamóöir og amma,
INGILEIF AUÐUNSDÓTTIR,
Gílsárstekk 1, Reykjavík,
fyrrum húsmóöir aö Grímsstööum i Vestur-Landeyjum,
andaöist í Borgarspítalanum aö kvöldi 31. ágúst sl.
Katrín Sigurjónsdóttir, Einar I. Sigurösson,
Guöjón Sigurjónsson, Þuríöur Antonsdóttir,
Sverrir Sígurjónsson, Álfhildur Steinbjörnsdóttir,
Ingólfur Sigurjónsson, Guöríöur Gísladóttir
og barnabörn.
Bróöir minn,
BALDUR HALLDÓRSSON,
lést 3. september i Borgarspítalanum.
Fyrir hönd vandamanna,
Ásg eir Halldórsson,
Unnur Bjarnadóttir.
t
Eiginmaöur minn og taöir okkar,
EINAR GUDJÓNSSON,
mjólkurbílstjóri,
Víöivöllum 16, Selfossi,
veröur jarösunginn frá Selfosskirkju í dag, laugardag, 4. septem
ber kl. 16.
Brynhild Stefánsdóttir,
Margrét Einarsdóttir,
Maríanna Einarsdóttir,
Stefanía Einarsdóttir,
Guöjón Einarsson.
Það varð því fljótt að taka til
hendi og systkinin tóku virkan
þátt í lífsbaráttunni. Eins og á
öðrum jarðaheimilum í Vest-
mannaeyjum stunduðu menn jöfn-
um höndum sjómennsku og fjalla-
ferðir með búskapnum, en mikil-
vægasta búsílagið á hverri jörð
var vetrarforði af söltuðum fugli,
fýl, lunda og súlu. Guðjón á
Oddsstöðum stundaði á yngri ár-
um nokkuð sjóinn jafnframt bú-
skap og smíðum, einkum á vor-
vertíðum og var t.d. formaður með
fyrsta áraskipið með færeysku
lagi sem gert var út frá Eyjum
vorið 1898, vorbátinn Höfrung og
aflaði vel. Með útgerð þessara
léttu og hraðskreiðu báta, ásamt
upphafi línuveiða vorið 1897 urðu
þáttaskil í útgerð Vestmanney-
inga og þetta var mikilvægur und-
irbúningur þeirrar miklu atvinnu-
byltingar, sem átti sér stað, þegar
vélbátaöldin gekk í garð í Eyjum
árið 1906.
Pétur á Oddsstöðum eins og
hann var einnig oft kallaður og
kenndur við æskuheimili sitt, ólst
því frá blautu barnsbeini upp við
þá öru þróun og má segja bylt-
ingu, sem varð í Vestmannaeyjum
á fyrstu tugum aldarinnar, breyt-
ingar sem voru ævintýri líkastar.
Á rúmlega einum áratug meira en
tvöfaldaðist íbúatalan, frá 600
skömmu eftir aldamót og í rúm
1300 árið 1913.
Pétur Guðjónsson tók frá unga
aldri þátt í þessu ævintýri, sér og
sínum til framfæris, og um ferm-
ingaraldur, 12—13 ára gamall
byrjaði hann jafnframt námi í
barnaskólanum að beita hjá föð-
urbróður sínum Vigfúsi í Holti.
Hann fór síðan á sjóinn strax og
hann hafði aldur til og byrjaði sjó-
mennsku á Nansen VE 102, sem
Jóhann Jónsson á Brekku, föð-
urbróðir hans var með. Þeir voru
þar skipsfélagar Pétur og Binni í
Gröf, sá frægi sjómaður. Heimili
föður síns vann Pétur fram á full-
orðinsár. Hann var prýðilegur sjó-
maður og orðlagður lagningsmað-
ur, en það var eitt mikilvægasta
sjómannsstarfið á línubátum áður
en lagningsrennan kom til Vest-
mannaeyja árið 1929 og höfðu
lagningsmenn aukahlut fyrir starf
sitt.
Haustið 1924 sótti Pétur skip-
stjóra- og stýrimannanámskeið,
sem Sigfús Scheving í Heiðar-
hvammi veitti forstöðu og lauk
prófi með ágætum árangri. Hann
var síðan eina vertíð formaður
með vélbátinn Faxa og þá Hjálp-
arann í 2 vertíðir, en hætti for-
mennsku og fór í úrvalsskiprúm á
Eyjaflotanum. Lengi var hann
með Valdimar Bjarnasyni á Lag-
arfossi VE 234, og mat hann ávallt
mikils. Pétur stundaði sjóinn á
hverri vetrarvertíð allt fram til
1958 og var síðustu 15 árin með
Þorgeiri Jóelssyni á Lunda VE
141, en þar voru þeir saman um
árabil Oddsstaðabræðurnir Pétur,
Kristófer og Jón. Var þar mikill
samhugur um borð. Báðir þessir
formenn, Valdimar og Þorgeir
voru aflakóngar Eyjamanna á
sinni tíð og skiprúm hjá þeim eft-
irsótt.
Á þessum miklu athafnaárum,
tímum uppbyggingar og nýrrar
tækni í vaxandi kaupstað, voru oft
talsverðar sviptingar í félagsmál-
um; verkalýðs- og sjómannafélög
Vestmannaeyja voru að taka sín
fyrstu skref.
Pétur Guðjónsson var aila ævi
félagslyndur maður og tók virkan
þátt í þjóðfélagsbaráttunni. Hann
fylgdi alla tíð Sjálfstæðisflokkn-
um að málum og lét sig verka-
lýðsmál miklu varða.
Pétur var einn af stofnendum
Verkalýðsfélags Vestmannaeyja 9.
desember 1939 og varð fyrsti ritari
félagsins í stjórn Páls Þorbjörns-
sonar, en árin 1946—1947 og aftur
árin 1951—1953 var Pétur formað-
ur Verkalýðsfélags Vestmanna-
eyja og sat á Alþýðusambands-
þingum.
Pétur Guðjónsson hóf búskap á
Kirkjubæ árið 1932 og tók við
Eystri-Staðarbænum þá um vorið
af Magnúsi Eyjólfssyni, sem þar
hafði búið hálfa öld. Pétur kvænt-
ist árið 1926 Guðrúnu Rannveigu
Guðjónsdóttur ættaðri úr Breiðdal
á Austurlandi og átti með henni 5
börn. Guðrún andaðist úr skæðri
lungnabólgu, sem herjaði Eyjarn-
ar árið 1938 og voru þá öll börn
þeirra í æsku, hið yngsta þriggja
ára og hið elsta 12 ára. Sjálfur
veiktist Pétur hastarlega.
Þetta var Pétri erfiður tími, en
hann átti góða ættingja og vini á
næstu grösum og Guðrún á
Oddsstöðum og Guðjón faðir hans
tóku yngstu dótturina í fóstur.
Pétri og fjölskyldunni til ómældr-
ar gæfu réðist til hans ung bú-
stýra af Eyrarbakka, Lilja Sigfús-
dóttir, hin mesta myndarkona,
sem reyndist strax heimilinu og
Pétri hin besta stoð og stytta.
Hinn 2. janúar árið 1943 gengu
þau Lilja og Pétur í hjónaband.
Þeim búnaðist vel og bjuggu
orðið góðu búi á Kirkjubæ með 6
kýr og búfé fram til 1954—’55 að
þau hættu búskap og Magnús,
Brynjólfur Helga-
son — Minning
! Laugardaginn 4. september
verður til moldar borinn Brynjólf-
ur Helgason, Engjavegi 18, Sel-
fossi. Hann var fæddur 12. ágúst
1914 og lést í Sjúkrahúsi Suður-
lands 31. ágúst 1982.
Brynjólfur var elsta barn hjón-
anna Helga Jónssonar og Kristín-
ar Brynjólfsdóttur sem bjuggu á
Miðhúsum í Gnúpverjahreppi.
Brynjólfur eða Binni eins og hann
var oftast kallaður ólst upp í for-
eldrahúsum ásamt fjórum systk-
inum sínum, þeim "Jóni, Þórarni,
Guðjóni og Ingibjörgu.
Framan af aldri stundaði Binni
almenn bústörf á heimili foreldra
sinna og var þá sem elsta barnið
stoð og stytta foreldra sinna.
Einnig fékkst hann við vörubíla-
akstur samhliða sveitastörfunum.
Um 1960 fluttist Binni að Sel-
fossi og bjó þar síðan. Lengst af
var hann hjá Kaupfélagi Arnes-
inga eða um 15 ára skeið, en síð-
ustu árin vann hann hjá Sigfúsi
Kristinssyni byggingameistara á
Selfossi.
Ætíð voru mjög náin samskipti
milli Binna og systkina hans og
þegar hann fluttist að Selfossi
varð hann strax nátengdur heimili
Ingu systur sinnar og manns
hennar Marvins Frímannssonar.
Bast hann þeim hjónum mjög
tryggum böndum og einnig börn-
um þeirra, og má í raun segja að
Binni hafi verið einn af heimilis-
fólkinu.
Sá sem þessi fátæklegu kveðju-
orð ritar, kynntist Brynjólfi um
1970. Vakti það strax athygli mína
hversu barnelskur hann var. Aðrir
áberandi eiginleikar í fari Binna
voru trygglyndi og hjálpsemi.
Alltaf var hann tilbúinn að
rétta þeim hjálparhönd sem á
þurftu að halda.
éldri sonur Péturs af fyrra hjóna-
bandi, tók við búinu.
Eftir að Pétur hætti sjó-
mennsku og búskap, hóf hann
störf sem skrifstofumaður hjá
Vestmannaeyjabæ og var í fyrstu
hafnargjaldkeri, en tók brátt að
sér umfangsmeiri störf og sá brátt
um alla reikninga Sjúkrahússins,
því að hann var reikningsglöggur
og prýðilega skýr á öllum sviðum.
Arið 1949 hafði Pétur reist
myndarlegt tveggja hæða hús
austan við bæjarþyrpinguna á
Kirkjubæ. Það stóð austast húsa á
Heimaey og bjuggu þau Lilja þar
með sína fjölskyldu eftir að þau
hættu búskap. Þau undu þarna vel
hag sínum, þó að stundum blési all
hressilega — með sjávardrifi á
veturna, en húsið var aðeins 2
steinköst frá sjávarbakkanum —
Urðum. Óvíða var svo sumarfal-
legt í Vestmannaeyjum og á
Kirkjubæ, vor- og sumarmorgnar
einstæðir að fegurð og útsýni. Þar
ætluðu þau að una ævi sinnar
daga.
Margt fer þó öðruvísi en ætlað
er og aðfaranótt 23. janúar 1973
varð sem kunnugt er mikil örlaga-
nótt Vestmannaeyingum, er jarð-
eldur kom upp örskammt suður og
austur af Kirkjubæ. Hús Péturs
og Lilju var fyrsta húsið, sem varð
jarðeldinum að bráð og brann hús-
ið snemma morguns á öðrum degi
hamfaranna. Þau hjón misstu þar
nær allt sitt innbú og fluttu þenn-
an gosvetur suður í Garð. Þar
tókst þeim að koma aftur upp
miklu myndarheimili, snyrtilegu
og hlýlegu. Þangað var ávallt gott
að koma, gestrisni og alúð í fyrir-
rúmi hjá húsráðendum, en
grönnum sínum voru þau hjón
mjög hjálpleg.
Sem fyrr segir var Pétur alla tíð
mikill bjargveiðimaður og fór á
yngri árum og fram eftir í allar
fjallaferðir í leigumála Oddsstaða
í Ellirey og síðar Kirkjubæjar-
jarða, sem áttu m.a. nytjar í Suð-
urey og Brandi. Hann var góður
fjallamaður og annálaður lunda-
veiðimaður. Eitt sinn veiddi hann
á einum degi 9 kippur eða 900
lunda í Skoru í Ellirey.
í Elliðaey eða Ellirey eins og
hann, sem þekkja þessa eyju best
allra manna, vildi kalla hana og
rökstuddi prýðilega og vakti mig
og fleiri til umhugsunar um nafn-
ið, átti Pétur á Kirkjubæ
ógleymanlegar ánægjustundir.
Þar var hann hrókur alls fagnaðar
og sumardvölin í Ellirey var hans
líf og yndi, sem hann hlakkaði til
strax og hann kvaddi eyjuna á síð-
sumri. Pétur skrifaði skemmtilegt
lítið kver um eyjuna, lundaveiði-
staði og örnefni og bjargaði með
því mörgu frá gleymsku. Ég held,
að í hugum flestra Vestmannaey-
inga, sem voru samtíða Pétri á
Kirkjubæ séu Ellirey og hann
tengd svo sterkum og órjúfanleg-
um böndum, að þegar hugsað er til
hans kemur eyjan í hugann.
Þegar ég kveð Pétur á Kirkjubæ
verður mér hugstæð mynd af þeim
Oddsstaðabræðrum, sem á mið-
Æskuheimili sínu unni hann
mjög og dvaldi þar oft í fríum sín-
um.
En nú er komið að leiðarlokum.
Ég vil þakka Binna ógleymanlega
viðkynningu. Ættingjum hans og
vinum bið ég guðs blessunar.
Valdimar Bragason