Morgunblaðið - 16.12.1982, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. DESEMBER 1982
SÉ^VÍK'
MALNIN6AR-
TILBOÐ
frá JL byggmgavörum
Nú geta allir farið að mála.
Komiðog kynnið ykkur málningartilboðið.
5% afsláttur af kaupum yfir kr. 800.-
10% afsláttur af kaupum yfir kr. 1.200.-
15% afsláttur af kaupum yfir kr. 2.000.-
20% afsláttur af heilum tunnum.
Ótrúlegur afsláttur.
Valhúsgögn
vandaö og ódýrt
Fatastandur
Kr. 600,-
Indverskt borö
Kr. 500.-
Klappatótl
Kr. 300,-
Vínarstóll
Kr. 680.-
Nýkomió
Símabekkir. Verö frá kr. 3000 —. 2 geröir.
Borö fyrir sjónvörp og videó. Verö kr. 1700 —
Opið laugardag VALHÚSGÖGN,
til kl. 10.00 Ármúla 4, sími 82275. ’
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir MAGNÚS SIGURÐSSON
Til skarams tíma var næg atvinna í Vestur-Þýzkalandi. Nú hefur hins vegar sigið á ógæfuhliðina í þeim efnum
þar í landi eins og hvarvetna annars staðar, þar sem efnahagskreppan hefur náð að setja mark sitt á þjóðlífið.
Mynd þessi er af mótmælagöngu þar í landi gegn atvinnuleysi, en á borðanum stendur: „Vinna fyrir alla.“
Áframhaldandi efnahags-
kreppa í Vestur-Evrópu
Efnahagskreppa sú, sem nú gengur yfir Vestur-Evrópu, er sú versta,
sem komið hefur allt frá árunum eftir 1930. Kreppan hefur senn staðið í
tvö ár og það sér ekki fyrir endann á henni, en eftir því sem lengra líður,
verður vart meiri tilhneigingar hjá ríkisstjórnum margra landa Vestur-
Evrópu til þess að finna lausn á vandanum með hægri sinnuðum úrræð-
um.
annig hafa stjórnir jafn-
aðarmanna í Svíþjóð og
Frakklandi neyðzt til þess
að draga úr velferðarríkinu og
að hætta við að nota aukin ríkis-
útgjöld sem allsherjar lausn við
öllum vanda. Jafnframt hafa
hægri sinnaðar stjórnir í öðrum
löndum Vestur-Evrópu tekið upp
strangar sparnaðaráætlanir og
neita að láta undan, þótt hart sé
lagt að þeim að auka ríkisfram-
lög til þess að blása lífi í at-
vinnuvegina.
Flestir hagspárhöfundar gera
ekki ráð fyrir meira en 1 til 2%
hagvexti á Vesturlöndum á ár-
inu 1983 og alls ekki þeim
4—5%, sem gjarnan hafa fylgt í
kjölfarið á kreppum síðustu ára-
tuga, en slíkur hagvöxtur væri
nauðsynlegur til þess að binda
endi á atvinnuleysið nú.
Stöðnun er jafnvel í Vestur-
Þýzkalandi, sem þó hefur jafnan
getað státað af miklum hagvexti
og svo til engu atvinnuleysi. Á
þessu ári hefur þjóðarfram-
leiðslan dregizt saman um 1% og
opinberar hagspár benda til
þess, að hagvöxtur verði enginn
á næsta ári. Efnahagslífið þar er
haldið sömu hnignunareinkenn-
um og annars staðar í Vestur-
Evrópu. Vélabúnaður iðnaðarins
er of úreltur og því ekki eins
samkeppnishæfur og áður. At-
vinnuleysi fer ört vaxandi, halli
er á ríkisfjárlögum og gjald-
þrota fyrirtækjum fjölgar hratt.
Eins og annars staðar er
meinsemdin í Vestur-Þýzkalandi
of háir vextir og sá samdráttur í
heimsverzluninni, sem fylgdi í
kjölfar olíukreppunnar 1973 og
1979. Eyðslusemi hins opinbera
og vaxandi skattaálögur á at-
vinnureksturinn í landinu hafa
ekki bætt úr skák.
Ýmsir kunnir efnahagssér-
fræðingar hafa látið í Ijós þá
skoðun, að Vestur-Evrópa sé á
leið inn í varanlega efnahags-
kreppu og víst er, að vonir al-
mennings — einkum þeirra, sem
aldir eru upp á sjötta áratugnum
og þar á eftir — um áframhald-
andi atvinnuöryggi og enn betri
lifskjör hafa brugðizt. Allt fram
á síðasta áratug gat almenning-
ur í Vestur-Evrópu gert sér
raunhæfar vonir um það ár frá
ári, að laun faeru stöðugt hækk-
andi og það mun hraðar en verð-
bólgan. Sú skoðun breiddist út
hjá iðnfyrirtækjum að það
myndi alltaf verða til markaður.
fyrir framleiðsluvörur þeirra og
hið opinbera kunni sér lítið hóf í
eyðslu sinni.
Nú eru næstum allir sammála
um, að enginn hafi lengur efni á
eyðslustefnu fyrri ára. Þannig
hefur hin nýja ríkisstjórn mið-
og hægriflokkanna i Hollandi
gert stranga sparnaðaráætlun
og það einmitt með tilliti til
áframhaldandi efnahagskreppu.
Eins er um Belgíu. Þar hafa
stjórnvöld hert að sér mittisól-
ina, síðan belgíski frankinn var
felldur í febrúar sl. Hin nýja rík-
isstjórn mið- og hægriflokkanna
í Danmörku hyggst draga úr
opinberum útgjöldum um 10% á
næsta ári. Nýbökuð ríkisstjórn
Helmut Kohls í Vestur-Þýzka-
landi hefur lækkað fyrirhuguð
útgjöld til félagsmála á næsta
ári um 18 milljarða marka.
í Bretlandi hefur ríkisstjórn
íhaldsflokksins haldið fast við
sparnaðaráætlun sína þrátt
fyrir atvinnuleysið, sem nú nær
til 14% vinnufærra manna í
landinu. Á móti kemur, að þess
er vænzt, að næsta vor verði
verðbólgan komin niður í 5%, en
hún var 20% fyrir tveimur ár-
um. Þar i landi er ekki gert ráð
fyrir nema 1—2% hagvexti á
næsta ári. Jafnaðarmenn í
Frakklandi höfðu mikinn hug á
því að auka umsvif hins opin-
bera og spara ekki til þess út-
gjöldin, er þeir komust til valda
vorið 1981. En efnahagur lands-
ins leyfði slíkt ekki og því hefur
franska stjórnin tekið upp
þrönga fjárhagsáætlun fyrir ár-
ið 1983, sem byggir á allt öðrum
grundvelli en þeim, er jafnað-
armenn unnu kosningarnar á á
sínum tíma. Þannig hefur fyrir-
hugaðri aukningu á útgjöldum
til félagsmála verið frestað.
Hvaðan á líka að taka nauðsyn-
legt fé til þeirra. Þær iðngreinar,
sem franska stjórnin hefur þjóð-
nýtt, eru enn óburðugri nú en
þær voru, þegar þær voru í hönd-
um einkaframtaksins.
Ný viðhorf i efnahagslífinu
valda því, að nú fer fram um-
fangsmikið endurmat á hinu
blandaða hagkerfi, þar sem
ríkisrekstur og einkarekstur á
sér stað hlið við hlið í atvinnulif-
inu. Ýmsir stjórnmálaleiðtogar
eru ekki trúaðir að hið blandaða
hagkerfi geti leyst efnahags-
vanda nútímans, enda þótt það
hafi dugað á áratugunum eftir
síðari heimsstyrjöldina.
Gott dæmi um breyttan hugs-
unarhátt má finna á ítaliu, þar
sem ríkisvaldið hefur lengi tekið
mjög virkan þátt í atvinnulífinu.
Nú hafa jafnaðarmenn þar að
verulegu leyti snúið við blaðinu
og vilja, að fyrri þróun verði
stöðvuð og dregið verði úr eign-
arhaldi ríkisins á fyrirtækjum í
landinu.
Engu að síður má búast við
því, að tilhneigingin til aukinna
rikisútgjalda eigi eftir að vaxa á
ný, þar sem kosningar eru fram-
undan. I Bretlandi gera menn
t.d. ráð fyrir því, að kosningar
fari fram einhvern tímann á ár-
inu 1983 og því megi búast við,
að einhver aukning verði á ríkis-
útgjöldum í fjárlagafrumvarpi
þvi, sem Thatcher forsætisráð-
herra mun leggja fram næsta
vor.
í mörgum löndum þykist
einkareksturinn sjá þess nokkur
merki nú, að samúð fari vaxandi
með honum vegna þess slæma
hlutskiptis, sem hann hefur
mátt búa við á undanförnum ár-
um. Sums staðar hafa stjórnvöld
meira að segja gert að sínum
orðum hið viðtekna orðtak at-
vinnurekenda: — Fyrirtækin
verða að skila hagnaði til þess að
geta haft fólk í vinnu.
(Heimild: The Wnll Street Journal.)