Morgunblaðið - 14.01.1983, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. JANÚAR 1983
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir MAGNÚS SIGURÐSSON
Nýjustu eldflaugar Rússa á hersýningu í Moskvu.
Áróðurskeimur er af
friðartillögum Rússa
UMR/RÐUR um vígbúnað og afvopnun eiga eftir að verða ofarlega á
baugi í alþjóðaumræðum á því ári, sem nú er nýbyrjað. Að mörgu leyti er
hér um svo flókið og tæknilegt efni að ræða, að menn þurfa helzt aö ráða
yfir sérþekkingu til þess að geta gert sér grein fyrir öllum hliðum
málsins. Samt eru fá málefni, ef nokkur, sem skipta jafn miklu máli fyrir
heimsbyggðina alla, enda eru eyðileggingarvopnin jafn hættuleg í austri
sem í vestri.
Hinn 21. desember sl. bauðst
Yuri Andropov, leiðtogi
Sovétríkjanna til þess að láta
fækka meðaldrægum eldflaug-
um Rússa í 162, sem er saman-
lagður fjöldi þeirra eldflauga, er
Bretar og Frakkar eiga. For-
senda þessa boðs var þó, að Atl-
antshafsbandalagið hætti við
fyrirhuguð áform um að koma
fyrir nýjum bandarískum eld-
flaugum í Vestur-Evrópu. Eins
og er ráða Rússar yfir 333 nýjum
eldflaugum af gerðinni SS-20 og
er hver þeirra búin þremur
kjarnaoddum. Af þessum eld-
flaugum erú 220 innan skotfæris
við Vestur-Evrópu.
Af hálfu NATO-ríkjanna var
boði Andropovs hafnað fyrst og
fremst á þeim forsendum, að þar
var engin grein gerð fyrir því,
með hvaða hætti Sovétríkin
hygðust fækka eldflagum sínum
í Evrópu. Því væri algerlega
ósvarað, hvort Rússar hygðust
eyðileggja eldflaugar sínar eða
aðeins flytja þær til. í síðara til-
fellinu gætu þeir auðveldlega og
það með litlum fyrirvara flutt
eldflaugarnar aftur á fyrri stað
þeirra innan árásarfæris gagn-
vart Vestur-Evrópu.
I síðustu viku komu leiðtogar
aðildarríkja Varsjárbandalags-
ins saman til fundar í Prag. Að
honum loknum var birt 7.000
orða yfirlýsing, sem hafði að
geyma tillögur um griðasátt-
mála við NATO. Var þar tekið
fram, að friður í heiminum væri
í enn meira mæli en áður kom-
inn undir því, hvort takast
mætti að draga úr tortryggni
milli aðildarríkja hernaðar-
bandalaganna tveggja. Með
æssum tillögum var í raun verið
að leggja fram að nýju tillögur
en með breyttu formi, sem
stjórnvöld í Kreml báru fram á
árunum eftir 1950. Samkvæmt
þeim eiga aðildarríki bandalag-
anna tveggja að skuldbinda sig
gagnkvæmt til þess að beita
hvorki kjarnorkuvopnum né öðr-
um vopnum að fyrra bragði.
Hugmyndir um griðasáttmála
milli austurs og vesturs litu
fyrst dagsins ljós árið 1955 á
fundi æðstu manna Sovétríkj-
anna, Bandaríkjanna, Bretlands
og Frakklands. Þáverandi for-
sætisráðherra Rússa, Nikolai
Bulganin, bar þá fram tillögur
um griðasáttmála, sem skyldi
vera skref í þá átt að leggja
niður bæði hernaðarbandalögin.
Þessum tillögum var hafnað af
hálfu Vesturveldanna, sem héldu
því fram, að þeim væri ætlað að
veikja NATO og aðskilja Vest-
ur-Þýzkaland frá Vesturlöndum.
Mörgum vestrænum stjórn-
málafréttariturum hefur þótt
vera áróðursbragð af tillögum
Rússa nú og að þær séu fyrst og
fremst þáttur í þeirri viðleitni að
koma í veg fyrir áform NATO
um að koma fyrir bandarískum
meðaldrægum eldflagum í Vest-
ur-Evrópu, sem vegið geti upp á
móti yfirburðum Sovétríkjanna
á þessu sviði. Sé tillögum Rússa
einkum ætlað að hafa áhrif á
Vestur-Þjóðverja, en í Vestur-
Þýzkalandi er einmitt fyrirhug-
að að setja upp 108 eldflaugar af
gerðinni Pershing II.
Bandarísk stjórnvöld hafa
tekið dræmt í þessar tillögur
Sovétríkjanna en þó sagt, að þær
yrðu skoðaðar gaumgæfilega.
„Við vitum það af biturri reynslu
áranna milli heimsstyrjaldanna
tveggja," sagði John Hughes,
blaðafulltrúi bandaríska utan-
ríkisráðuneytisins, „að yfirlýs-
ingar einar saman um friðsam-
legan ásetning duga skammt.
Það, sem heimurinn þarfnast,
eru raunhæfar aðgerðir, sem
ekki myndu einungis minnka
hættuna á stríði, heldur jafn-
framt efla gagnkvæmt traust á
milli þjóða. Friður verður alltaf
forgangsmarkmið Bandaríkja-
manna. Við erum og verðum
alltaf reiðubúnir til þess að taka
til athugunar allar hugmyndir,
sem í raun og veru miða að því
að tryggja frið og viljum vinna
að því að finna friðsamlega
lausn á deilumálum milli þjóða."
Þá tók Hughes það fram, að á
fundi æstu manna NATO-ríkj-
anna í Bonn í fyrra hefði því ver-
ið lýst yfir, að kjarnorkuvopnum
yrði aldrei beitt nema til þess að
svara árás. Hann bætti því
ennfremur við, að ákvæðin um
friðarsáttmála milii þjóða væru
á meðal mikilvægustu ákvæð-
anna í sáttmála Sameinuðu
þjóðanna.
Hans-Jochen Vogel, kanslara-
efni jafnaðarmanna í Vestur-
Þýzkalandi hefur tekið betur í
tillögur Sovétstjórnarinnar nú
og hefur látið hafa eftir sér, að
þær stefndu í rétta átt. Hann fór
í síðustu viku til Washington til
viðræðna við Reagan forseta og
Schultz utanríkisráðherra. Að
þeim loknum kvaðst hann ekki
vera sannfærður um nauðsyn
þess, að Bandaríkjamenn komi
fyrir nýjum eldflaugum í Vest-
ur-Evrópu. Síðan fór hann svo í
tveggja daga ferðalag til
Moskvu, þar sem hann átti m.a.
viðræður við Andropov. Að þeim
loknum lýsti Vogel því yfir, að
hann væri vongóður um, að
Bandaríkjamenn og Rússar ættu
eftir að ná samkomulagi um
fækkun kjarnorkueldflauga.
En þess verður að gæta, að
Vogel 4 fyrir höndum þingkosn-
ingar í Vestur-Þýzkalandi í marz
nk. og hann er þegar farinn að
viðra sig við þá, sem eru til
vinstri í flokki hans til þess að
tryggja sér og flokki sínum,
jafnaðarmönnum, atkvæði
þeirra. För Vogels, fyrst til
Washington og síðan til Moskvu,
er kannski miklu fremur upp-
hafið á kosningabaráttu hans en
ásetningur um að hafa sjálfur
áhrif á þær viðræður um afvopn-
unarmál, sem framundan eru
milli vesturs og austurs.
Erum við
öll blind?
- eftir Halldór
Jónsson, verkfrœðing
I búðarhillunni er vöfflujárn. Á
verðmiðanum stendur að það kosti
1.695 kr. Mikið eru nú vöfflur góð-
ar. En mikið er þetta járn annars
dýrt, fyrir ári kostaði það 860 kr. í
sömu hillu, hefur hækkað um
97%, án þess að hafa hækkað
nema 4% erlendis. Álagning hefur
þó lækkað um 1% innanlands þar
á móti.
Þessi kostnaðarskipting gildir í
megindráttum um innflutning á
vöfflujárnum, sem og öðrum
rafknúnum heimilistækjum:
Ríkið fær í sinn hlut 53%, (sölu-
skattur 23,5%, tollur 80% og vöru-
gjald 32%).
Framleiðandinn fær í sinn hlut
22%.
Kostnaður (flutningsgjald, vá-
trygging, bankakostn.) 7%, heild-
söluálagning 4,8%.
Smásöluálagning 13,5%.
Hver okrar á þeim
sem langar í vöfflur?
Verslunin segir Grýla í Þjóðvilj-
anum. Vextirnir hjá ríkissjóði eru
5% á mánuði, ef þú skuldar opinb-
er gjöld. Ef vara er óseld í 48 daga
frá tollafgreiðslu kostar það 8%.
Aðstöðugjald er 1,3% hvort sem
grætt er eða tapað. Ætli verslunin
sé of sæl með sinn hlut til þess að
borga kaup, frídaga og fjarvistir
afgreiðslufólks, rýrnun (búðar-
þjófnað), innkaup á óseljanlegum
vörum, húsnæði, hita, rafmagn,
síma o.s.frv. Ríkið hirðir 53% af
verðinu í sinn hlut staðgreitt.
Enginn veit hvort það er sann-
gjarnt eða ekki. Það bara er svona
og öllum virðist vera sama. Við
virðumst öll vera blind á fjár-
málaframferði opinberra aðila.
Hólmadrangur, Kísilmálmur,
Krafla og Járnblendi. Við ypptum
bara öxlum og virðist vera fjand-
ans sama.
Því vekja kaupmenn ekki at-
hygli á hlut ríkissjóðs í verði há-
tollavöru, sem engu að síður er
þáttur í daglegu lífi, þó „óþarfi" sé
skv. skilgreiningu framsóknar-
manna? Þá værum við minnt dag-
lega á tilvist kerfisins.
Fólkið stynur yfir slaknandi
lífskjörum sínum. Innblásnir
landsfeðurnir úr Framsókn og AI-
þýðubandalagi, yfirkomnir af um-
hyggju fyrir alþýðunni, svipta
hana 9,79% af umsömdu kaupi
sínu 1. desember, því að þeir ætla
að hafa hemil á verðbólgu. (Sömu
aðilar fögnuðu kjarasamningun-
um þegar þeir voru gerðir.) Verð-
bólgan er nú kannske að verða
100% á ársgrundvelli og er það
íslandsmet. Varanlegur minnis-
varði niðurtalningarstjórnarinn-
ar? Utanaðkomandi áhrif? Afla-
brestur? Á móti þessari niður-
stöðu niðurtalningarinnar er svo
útdeilt láglaunabótum, allt upp í
deildarstjóra í bönkum, sem fé-
lagsmálaaðgerð, og orlofsdögum
fjölgað.
Ekkert útflutningsbann er sett
núna þó kaupskerðingin sé meiri
en 1977.
Skyldi Guðmundur J. vera í
Stykkishólmi þessa daga?
Neyðaráætlanir hinna
óréttkjörnu
Nú ætlar félagi Svavar að
bjarga efnahagsmálum þjóðarinn-
ar með því að bjóða þjóðinni upp á
fjögurra ára neyðaráætlun. Til
þess að bjarga henni úr því foraði,
sem fjögurra ára stjórnarseta
óréttkjörinna fulltrúa Framsókn-
ar, fulltrúa Alþýðubandalagsins
og meðreiðarsveina þeirra er búin
að koma henni í. Boðaðar eru nú
af þessum flokkum innflutnings-
hömlur á „óþarfa", skv. nánari
skilningi þeirra, væntanlega
vöfflujárn, brauðristar o.s.frv.
meðtalin. Ríkissjóður virðist nú
Halldór Jónsson verkfr.
„Ingólfur á Hellu lýsir því
grátbroslega í endurminn-
ingum sínum, hvernig
bóndi fékk aðeins með
herkjum leyfi til þess að
kaupa sér klofhá gúmmí-
stígvél á velmektardögum
Framsóknar 1943. Ungir
kjósendur geta ekki mun-
að og trúa því kannske
ekki núna, að það eru ekki
nema 22 ár síðan epli
fengust aðeins á íslandi
fyrir jólin. Trúi þjóðin því,
að félagi Svavar og Stein-
grímur hafi nú betri lausn-
ir en þeir hafa boðið uppá
síðustu ár, þá kýs hún þá
sjálfsagt og þeirra flokka
fram.“
kannske verða sá aðili sem fyrst
kemst í neyð í áætluninni, skv. áð-
urnefndum verðútreikningi 4
væntanlegum óþarfa, s.s. vöfflu-
járnum, brauðristum, þvottavél-
um, svo ekki sé talað um bíla,
vatnsklósett og þvílíkan óþarfa
skv. skilningi ríkissjóðs.
Ingólfur á Hellu lýsir því í
endurminningum sínum hvernig
bóndi fékk aðeins með herkjum
leyfi til þess að kaupa sér klofhá
gúmmístígvél á velmektardögum
Framsóknar 1943. Ungir kjósend-
ur geta ekki munað og trúa því
kannske ekki núna, að það eru
ekki nema 22 ár síðan epli fengust
aðeins á íslandi fyrir jólin. Trúi
þjóðin því, að félagi Svavar og
Steingrímur hafi nú betri lausnir
en þeir hafa boðið uppá síðustu ár,
þá kýs hún þá sjálfsagt og þeirra
flokka áfram.
Og þó hún kjósi þá ekki, fær hún
þeirra efnahagsstefnu líklega
samt, vegna þess að Island er í
raun ekki lýðræðisríki. Því þar eru
grundvallarmannréttindi eins og
kosningaréttur fótum troðin, en
þingmenn verzla purkunarlaust
innbyrðis með það hver eigi að
hafa meiri rétt og hver minni og
láta jafnvel þar persónulegar
skoðanir sínar falar fyrir stundar-
frið.
Það væri vel hægt að koma á
jöfnuði atkvæða með fækkun
þingmanna og óbreyttri kjör-
dæmaskipan. Með því aðeins að
leggja niður alla uppbótarþing-
menn, en að hver hinna 49 kjör-
dæmakosinna fái atkvæði á Al-
þingi með vægi uppá 2 aukastafi í
hlutfalli við kjósendafjölda í kjör-
dæminu. Þannig myndu t.d. Geir
Hallgrímsson og Ólafur Jóhann-
esson fá 2,96 atkvæði hvor meðan
Sverrir Hermannsson og Hjörleif-
ur Guttormsson hefðu 1 atkvæði
hvor á Alþingi. Þætti einhverjum
það kannske vonum seinna. Með
vasatölvu ættu forsetar Alþingis
að geta bókað atkvæðagreiðslur á
réttan hátt í þessu kerfi. En til
breytinga á atkvæðamisvægis-
kerfinu er „vilji allt sem þarf“.