Morgunblaðið - 20.01.1983, Side 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. JANÚAR 1983
Isaih Berlin og
Grecia capta...
Erlendar
bækur
Siglaugur Brynleifsson
Isaiah Berlin: Personal Imprcssions.
Kdited by Henry Hardy. With an
Introduction by Noel Annan.
Oxford Univerity Press 1982.
Maurice Bowra skrifaði ein-
hvern tíman góðum vini sínum um
Isaiah Berlin: „Þótt hann láti ekki
gefa mikið út eftir sig, eins og
Frelsarinn eða Sókrates, þá hugs-
ar hann og talar því meira og hef-
ur haft gífurleg áhrif...“ Margir
álitu lengi vel að Sir Isaiah hefði
hirt lítið á prenti, en því fer víðs
fjarri. Hann hefur birt greinar og
þætti um hin margvíslegustu'efni,
en flest skrifa hans eru í ritgerða-
formi. Þessi skrif hafa komið í
tímaritum og blöðum og tæki-
færisritlingum eða afmælisritum
og eru flest ili fáanleg í frumgerð.
Því var það mikið þarfaverk,
þegar Henry Hardy sá um útgáfu
ritgerða Sir Isaiah í fjórum bind-
um á árunum 1978—’79. Þar eru
birtar flestallar greinar og rit-
gerðir Berlins m.a. ritgerðir um
Vico og Herder, rússneska hugsuði
og þá einkum Herzen, Machiavelli
o.fl. o.fl. Aliar þessar ritgerðir eru
skrifaðar á listilegu máli, skýrar
og mjög frumlegar og persónu-
legar, það er því ofur eðlilegt að
Isaiah Berlin sé talinn meðal
snjöllustu essayista, sem nú skrifa
á enska tungu. Skrif hans um
heimspeki og pólitíska hugmynda-
fræði eru skrifuð út frá sjónar-
miði „pluralistans" og þess sem
hefur strangar móralskar for-
sendur að leiðarljósi í mati sínu.
Berlin er starfandi sem prófessor
við Oxford háskóiann, aðalgreinar
hans eru heimspeki og pólitísk
hugmyndafræði.
Þessi bók kom út hjá Hogarth
Press 1980 og er nú endurútgefin
hjá Oxford. Höfundurinn segir í
formála að skrif sín um látna
samferðamenn svipi að gerð til
skrifa manna á 18. öld um látna
ágætis eða frægðarmenn, þau
skrif nefndust „éloges".
Nokkrar þessara greina voru
skrifaðar eftir' beiðni, en erfi-
minningar um Lewis Namier,
Franklin Roosevelt og greinin um
fundi höfundar og rússneskra rit-
höfunda á árunum 1945 og 1956
eru skrifaðar af því, „að hann
taldi sig hafa eitthvað nýtt að
segja um aðila“.
Berlin er einkar lagið að lýsa
einstaklingum á þann hátt að þeir
lifna á síðunum, hann er mjög
hittinn í lýsingum sínum og á auð-
velt með að draga fram sterkustu
persónueinkenni hvers og eins og
eitt einkennir þessar greinar, hon-
um þykir vænt um þá sem hann
skrifar um.
Fróðlegasta greinin er fyrir
margra hluta sakir sú sem fjallar
um fund hans og Önnu Akhmato-
vu og Boris Pasternaks, það er
lengsta grein bókarinnar og sú
eftirminnilegasta. Lýsingar skáld-
anna á ástandinu í Rússlandi á
þessari öld, örlögum fjölmargra
skálda. sem ýmist voru skotin eða
vesluðust upp í fangabúðum, og
baráttu þeirra sjálfra við að halda
reisn sinni og trú á framtíðina,
þar sem þursaháttur, forpokun og
íllska grúfði yfir.
Oxford hefur einnig gefið út
þessar bækur Berlins: Four Essa-
ys on Liberty, The Age of Enlight-
ement, Karl Marx: His Life and
Environment. Hogarth Press hef-
ur gefið út fjögur bindi ritgerða
Berlins, eins og áður segir: Aga-
inst the Current, Concepts and
Categories, Russian Thinkers og
þessa bók og að auki Vico and
Herder.
The Cambridge History of Classical
Literature II; Latin Literature.
Editcd by E.J. Kenney. Advisory
editor W.V. Clausen.
Cambridge University Press 1982.
Cambridge útgáfan hóf með út-
komu þessa bindis útgáfu tveggja
binda verks um klassískar bók-
menntir, sem ætlað er að spanna
timabilið frá Hómer til loka
Rómaveldis. Þetta mun verða eina
ritið um þessi efni af þessari
stærð, sem kallast má nýtt. Höf-
undarnir taka fullt tillit til nýj-
ustu rannsókna og hugmynda um
tilurð verkanna og þeirra áhrifa,
sem höfundarnir urðu fyrir hver á
sínum tíma. Allir þessir höfundar
mótuðust af þeirri menningu sem
fyrir var hverju sinni og sú menn-
ing átti forsendur sínar í samfé-
lagsformi hvers timabils. Til þess
að gera lesendum ljóari stöðu
bókmenntanna á þessu tímabili
eru inngangskaflar um lesendur
og bækur í rómverska ríkinu, rit-
gerð sett saman af E.J. Kenney.
Hann rekur þá staðreynd að „Gra-
ecia capta ferum victorem cepit."
— Sigrað Grikkland sigraði hina
grófu sigurvegara og þar með hóf-
ust rómverskar bókmenntir um
leið og rómverjar gengu inn í eða
aðlöguðust grískri menningu og
urðu arftakar hennar.
Rómverskar menntastofnanir
og menntastefna var sniðin eftir
gríska og fram á daga Ágúsusar
var rómversk menntun í rauninni
grísk menntun, grískur skáldskap-
ur og prósasnið var fyrirmynd
þess rómverska þar til með Cicero
og Virgilíusi. Menntunin var fyrst
og fremst þjálfun tungutaksins,
stílsins, málnotkunarinnar og
þekkingar á bókmenntun, allt
þetta stefndi að fullkomnun
sjálfstjáningar og skilnings á mál-
inu og þar með meðvitundarinnar.
Quntilian áleit að „recte loquendi
scientiam et poetarum enarration-
em“ — skilningur á réttu máli og
útlistun á skáldunum. Heimspeki,
saga og náttúrufræði mættu af-
gangi. Skólarnir voru sniðnir eftir
skólum Aþenu og litlar breytingar
urðu á því fram á 5. öld e.Kr.
Kenney fjallar nokkuð um höf-
undinn og lesendurna og síðan um
útgáfustarfsemi og bækur. Papýr-
us var notaður framan af, papýr-
uslengjur, en síðan tekur codexinn
við, eða sú gerð sem á sér arftaka
í „bókinni".
Hin eiginlega bókmenntasaga
er skrifuð af ýmsum fræði-
mönnum og spannar rúmar 700
blaðsíður, í bókarlok eru bóka-
skrár, höfundatöl og skrá yfir verk
þeirra.
Þetta annað bindi er ætlað
fræðimönnum og jafnframt leik-
mönnum og nemendum í klassísk-
um bókmenntum. Áhrif þeirra
skálda og rithöfunda sem hér er
fjallað um eru öllum kunn og er
óþarfi að tala um það, allar bók-
menntir Evrópu eru meira og
minna markaðar þessum áhrifum
og evrópumenningin á sér þar sín-
ar rætur ásamt i gríska heimin-
um, sem fjallað verður um í fyrra
bindi þessa verks, sem enn er
óútgefið.
Gamall Bítill
í góðu formi
Hljóm-
plotur
Finnbogi Marinósson
George Harrison.
Gone Troppo.
Ilark Horse Rec./Steinar hf.
Ég get ekki með góðri sam-
visku sagt að ég hafi hlakkað til
þess að fjalla um George Harri-
son, og yfirleitt að þurfa að
hlusta á hann, því áhuginn var
drepinn fyrir nokkrum árum
með afspyrnu leiðinlegri plötu.
En tímarnir breytast og menn-
irnir með. Fyrir stuttu sendi
Harrison frá sér nýja plötu sem
hann kallar „Gone Troppo".
Pilturinn fæddist 25. febrúar
1943 í húsi númer 12 við Arnold
Grove í Liverpool. Hann var
fjórða barn þeirra Harold og
Louise Harrisons, Árið 1956
keypti hann sinn fyrsta gítar og
þurfti að punga út þremur pund-
um og 10 skildingum fyrir hann.
1958 kynnist hann Paul
McCartney og framhaldið
þekkja allir.
10. apríl 1970 eru endalok Bítl-
anna fyrirsagnir heimspress-
unnar. Síðan þá hefur Harrison
ekki verið mikið í sviðsljósinu en
því afkastameiri. I nóvember ár-
ið 1970 kom út þreföld plata frá
honum og heitir hún „All things
must Pass“. 31. júlí 1971 stóð
Harrison fyrir tónleikum í Madi-
son Square Garden til styrktar
Bangla Desh. Meðal þeirra sem
komu þar fram voru Bob Dylan,
Badfinger, Ringo Starr, Eric
Clapton og Leon Russel. Tvöföld
plata, sem innihélt upptökur frá
þessum tónleikum kom út í janú-
ar 1972. „Living in the material
World“ var gefin út í júní 1973.
Tveimur árum seinna eða í sept-
ember 1975 kom „Extra Text-
ure“, 1976 “33 >/3“, 1979 „George
Harrison" og 1981 „Somewhere
in England". Samanlagt munu
þetta vera einar sjö plötur. Hann
hefur einnig unnið með nokkrum
öðrum tónlistarmönnum á plöt-
um þeirra auk þess sem hann
hefur tekið þátt í kvikmynda-
gerð. Ein af þeim myndum sem
hann kom nálægt er Monty
Python-myndin „Life of Brian",
sem var sýnd í Laugarásbíói ekki
alls fyrir löngu.
Eins og fyrr segir er komin út
enn ein Harrison-platan. Lítið
hefur farið fyrir henni hérlendis,
hvers vegna sem það nú er. Að
vísu skyldi ég það mæta vel við
fyrstu hlustun. En mikill var
barnaskapurinn. Að minnsta
kosti finnst mér það nú þegar ég
set „Gone Troppo" á fóninn.
Platan er hreint afbragðs góð og
verður sífellt betri. Helst ber
það að þakka laginu „I really
love you“; geysilega fallegu lagi
með skemmtilegri mefódíu.
Söngur Harrisons er hafður
mjög bassamikill sem gefur því
afar sérstakan blæ. Með þessu
lagi vaknaði áhuginn á hlið eitt
og árangurinn lét ekki á sér
standa. Hvert lagið á fætur öðru
náði eyrum mínum þar til þau
öll voru orðin bráðskemmtileg.
Harrison hefur tekist að skapa
plötu sem inniheldur mjög góða
og vandaða popptónlist. Hún er
frekar róleg og melódísk. Af
þeim 10 lögum sem erir á plöt-
unni minnist ég á þrjú þeirra. „I
really love you“ er búið að taka
fyrir, en ekki er titillagið verra.
Það er einhvers konar soft-
rokkari. Gítar kynnir laglínuna
og leiðir hana síðan gegnum allt
lagið. Annað sérstaklega gott lag
er „Dream Away“. Eitt enn pott-
þétt popplagið með viðlagi sem
freistandi er að raula með.
Kannski er ósanngjarnt að taka
þrjú lög út úr þeirri heilsteyptu
mynd sem platan er. En vonandi
gefa þau einhverja hugmynd um
hvað finna má á plötunni.
Bítlaaðdáendur eru ekki svo
fáir hér á landi og „Gone
Troppo" er plata sem þeir mega
alls ekki láta fara framhjá sér.
Annars er bitlaáhuginn engin
nauðsyn til að njóta þessarar
plötu. Það sem þarf til er áhugi á
vandaðri, fallegri popptónlist.
FM/AM.
Friðrik sneri á Speel-
man í tímahraki
Skák
Margeir Pétursson
Það hefur gengið á með miklum
sviptingum i fyrstu umferðum al-
þjóðlega skákmótsins í Wijk aan
/ee í Hollandi. Friðrik Olafsson
fékk óskabyrjun er hann vann
enska stórmeistarann Speelman i
æsispennandi skák í fyrstu um-
ferð, en Viktor Korchnoi á hins
vegar á brattann að sækja eftir töp
í tveimur fyrstu umferðunum.
Þar sem Friðrik hefur lítið sem
ckkert teflt á meðan hann gegndi
störfum sem forseti FIDE er þessi
byrjun hans framar vonum, því
þótt Speelman sé ekki eins þekkt-
ur í skákinni og landar hans Miles
og Nunn hefur hann til skamms
tíma verið stigahæsti skákmaður
Englands og undanfarin ár hafa
fáir náð að sigrast á öruggum stíl
hans.
Hvítt: Speelman (Englandi)
Svart: Friðrik Ólafsson
Pólsk vörn.
1. Rf3 - Rf6, 2. d4 - e6, 3. g3 -
b5, 4. Bg2 - Bb7, 5. Bg5 - c5, 6.
Bxf6 — Dxf6, 7. c3 — cxd4, 8.
cxd4 - Bb4+ 9. Rc3 - 0-0,10. 0-0
- a6, 11. Hcl - Dd8, 12. e3 -
Db6,13. Re5 — Bxg2,14. Kxg2 —
d6, 15. Rd3 - Bxc3, 16. Hxc3 -
Rc6, 17. Df3.
Speelman hefur teflt mark-
visst gegn frumlegri byrjun
Friðriks og náð betri stöðu. Nú
var t.d. slæmt að leika 17. —
Hac8 vegna 18. Hfcl — Re7, 19.
Hxc8 — Hxc8, 20. Hxc8+ — Rxc8,
21. Da8.
17. — Re7, 18. Hfcl — h6, 19. Rb4
— a5, 20. Rc6?
Nú missir hvítur þráðinn.
Rökrétt framhald var 20. Hc7!
með þungri pressu. I framhald-
inu hefur riddarinn á c6 sáralítil
áhrif.
20. — Rd5, 21. H3c2 — f5! 22. Khl
— Hae8, 23. g4!? — b4! 24. gxf5 —
Hxf5, 25. Dg3 — Db5!
Þrátt fyrir tímahrak finnur
Friðrik stórsnjalla leið til mót-
spils. Nú gleypir Speelman eitr-
að peð, en eftir 26. Dg6! — Hf7,
27. Hgl hefði staðan verið mjög
óljós.
26.1)xd6? - Dd3, 27.1)g3 — Hg5,
28. Re5 - De4+, 29. Df3 - Hxe5,
30. Dxe4 — Hxe4, 31. Hgl — a4,
32. Hg3 — a3, 33. b3 — He7, 34.
Kg2 — Hh4, 35. Hc4 — Hc7, 36. f4
- Kf7, 37. Hf3 - Hxc4 og hvítur
gafst upp.
Hvítt: Ribli (Ungverjalandi)
Svart: Korchnoi (Sviss)
Enski leikurinn
1. Rf3 — Rf6, 2. c4 — e6, 3. Rc3 —
Bb4, 4. g3 — 0-0, 5. Bg2 — d5, 6.
a3 — Be7.
Eftir 6. — Bxc3, 7. bxc3 —
dxc4, 8. Da4 vinnur hvítur peðið
til baka með góðri stöðu.
Korchnoi hörfar því með biskup-
inn og upp kemur staða sem
svipar til katalónska afbrigðis-
ins af drottningarbragði, en þá
byrjun þekkir Ribli mjög vel.
7. d4 — Rbd7, 8. b3 — c6, 9. 0-0 -
b6, 10. Bb2 — Ba6, 11. Rd2 —
Hc8, 12. e4 - dxe4, 13. Rdxe4 —
b5, 14. c5.
14. — b4?
Korchnoi vonast eftir 15. Re2
— Rxe4, 16. Bxe4 — Rxc5!
o.s.frv., en hvítur á miklu
sterkari leið.
15. axb4! — Bxfl, 16. Dxfl 6 Rxe4,
17. Rxe4 — Hc7, 18. b5 — cxb5,
19. Rc3 — Rxc5.
Korchnoi fórnar manni til að
stöðva aðgerðir hvíts á drottn-
ingarvæng, en það leysir þó ekki
öll vandamál hans.
20. dxc5 — Bxc5, 21. Re4 — Bd4,
22. Hdl — Hd7, 23. Bxd4 —
Ilxd4, 24. Hxd4 — Dxd4, 25. Dxb5
— Hc8, 26. h4 — h6, 27. b4 — a6?!
Aldrei þessu vant mistekst
Korchnoi algjörlega að finna
varnaráætlun sem hald er í.
Þarna verður a peð svarts mjög
veikt.
28. Db7 — Hcl +
Eftir 28. — Hd8 hefur svörtum
líklega ekki litist á framhaldið
29. Rc5 — a5, 30. bxa5 — Dxc5,
31. a6 o.s.frv.
29. Kh2 — Hel? 30. Dc8+ — Kh7,
31. Dc2 — Kh8, 32. Rc5 — Dd6,
33. Bf3 - g5? 34. hxg5 — hxg5,
35. Rd3 — g4, 36. Dc3+ — Kg8,
37. Rxel og svartur gaf.