Morgunblaðið - 22.02.1983, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. FEBRÚAR 1983

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 150 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 12 kr. eintakíö.
Að kaupa atkvæði
með fé kjósenda
Astæðan til þess, að
ríkisafskipti hafa auk-
ist er sú, að hæfilegar leik-
reglur gilda ekki á markaði
stjórnmálanna, þannig að
stjórnmálamenn séu knúðir
til að þjóna kjósendum eins
og kaupsýslumenn viðskipta-
vinum sínum. Vandinn er
ekki sá, að stjórnmálamenn
auglýsa sumir vöru sína á
óheiðarlegan hátt. Hann er
ekki heldur sá, að þeir beita
ýmsir brögðum og blekking-
um til að koma málum sínum
fram. Hann er fremur sá, að
allur kostnaðurinn við þjón-
ustu ríkisins er falinn fyrir
kjósendum, svo að til hefur
orðið tálsýnin um „ókeypis"
hádegisverði stjórnmálanna."
Þannig komst Harris lávarð-
ur af High Cross meðal ann-
ars að orði í ræðu sem hann
flutti á viðskiptaþingi sl. mið-
vikudag og birtist hér í blað-
inu á föstudag.
Þessi ræða er sjálfsagt les-
efni fyrir alla þá, sem vilja
kynna sér hugmyndirnar að
baki þeirri stjórnmálabaráttu
sem kennd hefur verið við
frjálshyggju. Harris lávarður
lýsir sjálfum sér sem frjáls-
lyndum hagfræðingi, sem
telji ríkið hafa miklu og nauð-
synlegu hlutverki að gegna,
en mæli gegn ríkisafskiptum
á þeirri nærtæku forsendu, að
ríkisstjórnir hafa alltaf til-
hneigingu til að fara út fyrir
verksvið sitt. í ræðunni bend-
ir lávarðurinn á þá staðreynd,
að samkeppni í stjórnmálum
leiðir allar ríkisstjórnir í lýð-
ræðisríkjunum til aukinna
ríkisafskipta. Hér að ofan er
ástæðan fyrir þessu skil-
greind en Harris lávarður
sagði ennfremur:
„Árangur í stjórnmála-
samkeppni næst þannig með
því að dreifa almannafé, svo
að allir sjái, og laumast síðan
í vasa manna. Þetta er ekki
bein spilling. Stjórnmála-
menn stinga venjulega ekki
almannafé í eigin vasa. En
þeir kaupa ekki heldur at-
kvæði með eigin fé. Öðru nær.
Þeir kaupa atkvæði af kjós-
andanum á einskis kostnað
annars en hins trúgjarna
kjósanda. Það er síðan ber-
sýnilegt, að langflestir neyt-
endur hefðu af því ærinn hag,
ef valdsmenn stöðvuðu alla
þessa þjónustu við sérhags-
muni. Stjórnmálamenn gætu
við það keppt hverjir við aðra
um skattalækkun og látið alla
aðra en lítinn hóp þurfa-
manna um að afla sér þjón-
ustu á markaði viðskiptanna."
Hér er í raun bent á ein-
falda staðreynd sem ætti að
vera öllum ljós er leiða hug-
ann að starfsháttum stjórn-
málamanna. Það vefst þó
fyrir ótrúlega mörgum að
átta sig á þessu, því að þeir
stjórnmálamenn eru svo
sannarlega háværir hér á
landi, sem annars staðar, sem
berja sér á brjóst og segjast
vera að gæta hags almenn-
ings með því að taka sem
mest af aflafé hans og ráð-
stafa fyrir tilstuðlan ríkishít-
arinnar. „Verðbólgudraugur-
inn ægilegi hefur verið vak-
inn upp í samkeppni stjórn-
málamanna um að eyða um
efni fram,“ sagði Harris lá-
varður. Er til betri lýsing á
óráðsíuárum vinstri stjórna
hér á landi undanfarin fjögur
ár? Ekki nóg með að stjórn-
arherrarnir hafi magnað
verðbólgudrauginn ægilega á
landslýð, þeir hafa einnig
steypt okkur á kaf í erlendar
skuldir. Það er svo sannarlega
mál að linni.
Kveðja frá
Danmörku
Itilefni af heimsókn Gunn-
ars Thoroddsens, forsæt-
isráðherra, til Danmerkur
hélt danski forsætisráðherr-
ann, Poul Schluter, kvöld-
verðarboð hinum íslensku
gestum til heiðurs og flutti
þar jafnframt ræðu um sam-
skipti ríkjanna. Þar minnti
hann á þá staðreynd að
Danmörk og ísland hefðu
gerst aðilar að Atlantshafs-
bandalaginu til að treysta
eigið öryggi, hnattstaða
beggja væri' hernaðarlega
mikilvæg og þar af leiðandi
yrðu löndin að eiga samvinnu
um öryggismál við þá sem
búa við sama menningararf
og þjóðskipulag. „Við í Dan-
mörku höfum því jafnan hug-
ann við hið mikla gildi sem
stefna íslands í öryggismál-
um hefur fyrir stöðuna á
Norður-Atlantshafi," sagði
danski forsætisráðherrann.
Þessi kveðja frá Danmörku
kemur ekki á óvart en hin af-
dráttarlausu ummæli Poul
Schlúters um þetta í stuttri
hátíðarræðu undirstrika hve
mikið Danir telja í húfi. Hitt
kom á óvart sem sagði í frétt-
um, m.a. hér í blaðinu, að
Gunnar Thoroddsen hefði á
blaðamannafundi í Kaup-
mannahöfn sagt, að aðild fs-
lands að Atlantshafsbanda-
laginu nyti stuðnings 60%
þingmanna og endurspeglaði
það hlutfall viðhorf þjóðar-
innar. Eins og málum er hátt-
að væri nær að telja þetta
hlutfall 80% meðal þing-
manna.
<VF ERLENDUM VETTVANGI
eftir MAGNÚS SIGURÐSSON
Verða Amnesty-samtökin
í Moskvu leyst upp?
Senn má gera ráð fryrir, að Moskvudeild mannréttindasamtakanna
Amncsty International verði leyst upp. Meðlimir hennar berjast fyrir
réttindum fanga á Spáni og í Mexíkó, Suður-Afríku og Tékkóslóvakíu og
enn mætti lengi telja. En sjálfir mega meðlimir Moskvudeildarinnar
búast við því, hvenær sem er, að hljóta sömu örlög og þeir, sem þeir
berjast fyrir.
I Moskvudeild Amnesty International eru kunnir rithöfundar jafnt
sem þekktir skákmeistarar, svo að nokkuð sé nefnt. Þetta fólk hittist
reglulega í íbúð einni í Moskvu, en sovézka leynilögreglan fylgist stöðugt
með því.
essi mannréttindasamtök,
sem gert hafa það að
markmiði sínu að berjast fyrir
bættu hlutskipti pólitískra fanga
í heiminum, hafa nú bakað sér
óvild sovézkra stjórnvalda fyrir
alvöru. Þannig fullyrti blað
æskulýðssamtaka sovézka
kommúnistaflokksins (Komsom-
olskaja Prawda) í síðustu viku,
að barátta samtakanna kæmi
aðeins að gagni glæpamönnum
og föðurlandssvikurum.
Meðlimir Amnesty-deildar-
innar í Moskvu skipta sér hins
vegar ekki af ofsóttum lands-
mönnum sínum og er slíkt í sam-
ræmi við reglur aðalstöðva sam-
takanna í London um að láta sig
aðeins varða hlutskipti fanga
erlendis. Einungis við sérstök
hátíðleg tækifæri hefur Amn-
esty-deildin í Moskvu skorað á
forsætisnefnd æðsta ráðsins að
afnema dauðarefsingu og að
náða þá, sem dæmdir hafa verið
til dauða.
Það var mannréttindamaður-
inn Andrei Sacharow, sem stofn-
aði Amnesty-deildina í Moskvu
fyrir 9 árum. Þeir eru ýmsir,
sem eiga frelsi sitt henni að
launa. Úr þeirra hópi má nefna
ungan Grikkja, sem neitaði að
gegna herþjónustu í heimalandi
sínu af trúarástæðum og var
þess vegna handtekinn. Stjórn-
völd í Víetnam létu undan, eftir
að Amnesty-deildin í Moskvu
hafði látið til sín taka og létu
lausan mann, sem gagnrýnt
hafði stjórnina. „Þetta var okkar
sigur," var haft eftir formanni
Moskvudeildarinnar, Georgi
Nikolajewitsch Wladimow.
Rithöfundurinn Wladimow er
51 árs að aldri. Hann gekk úr
sovézka rithöfundasambandinu
árið 1977 í mótmælaskyni við
menningarkúgunina innan sam-
bandsins. Verk hans hafa birzt á
Vesturlöndum, þar á meðal
„Sagan af trygga hundinum
Ruslan", er lýsir örlögum varð-
hunds, sem verður verkefnalaus,
eftir að einum af fangabúðum
Stalíns var lokað. Wladimow tel-
ur sig eiga nokkurn þátt í því, að
andófsmaðurinn Wladimir Buk-
okwski fékk að fara úr landi, en
sovézk stjórnvöld höfðu skipti á
honum og kommúnistanum Luis
Corvalan frá Chile.
Samkvæmt frásögn Wladim-
ows er Amnesty-deildin í
Moskvu „nær búin að vera“.
Ýmsir meðlimir deildarinnar
hafa verið fangelsaðir eins og
t.d. eðiisfræðingurinn Juri Orlov
og aðrir hafa mátt sæta afar-
kostum. Þannig fær skákmeist-
arinn Anna Achscharumowa
ekki framar leyfi til þess að tefla
erlendis.
Meðlimafjöldi Moskvudeildar-
innar er nú aðeins um 20 manns.
Margir hafa ekki þorað annað en
að segja sig úr samtökunum.
Enn aðrir hafa farið úr landi og
margir hafa verið handteknir,
eins og að framan segir. Alls
konar ráðum er beitt gegn þeim.
Frá því 1979 hefur síma Wla-
dimows verið lokað. Bréf frá að-
alstöðvum samtakanna í London
eru ritskoðuð eða gerð upptæk.
Langt er síðan Moskvudeildin
varð að taka upp á því að smygla
ritum sínum og bréfum til Vest-
urlanda til þess að fá þau birt.
Nú er svo komið, að margir með-
limanna telja það bezt að leysa
Amnesty-deildina í Moskvu upp.
Formaðurinn, Wladimow, er
sjálfur ákveðinn í að flytjast úr
landi, ef þess er nokkur kostur.
Sovézka leynilögreglan (KGB)
hefur hótað honum handtöku.
Hinn 28. september sl. rannsök-
uðu þrír KGB-menn íbúð hans
og gerðu þar upptækar tvær rit-
vélar og skjöl frá aðalstöðvum
Amnesty í London, sem þeir
töldu vera andsovézk rit.
í síðasta mánuði skipaði KGB
Wladimow, sem er meðlimur
franska Pen-klúbbsins, að koma
til yfirheyrslu og gerði honum
það ljóst, að fundizt hefðu hjá
honum rit og bréf frá Frakk-
landi, sem nægðu til þess að
dæma hann fyrir andsovézkar
aðgerðir. Það mætti þó komast
hjá réttarhöldum, ef hann hefði í
frammi sjálfsgagnrýni og léti
ekki framar birta verk sín á
Vesturlöndum án heimildar sov-
ézkra yfirvalda.
í bréfi nýverið, sem Wladimow
ritaði honum nýja leiðtoga sov-
ézka kommúnistaflokksins og
fyrrverandi yfirmanni KGB,
Ýuri Andropow, vísaði hann öll-
um þessum ásökunum á bug og
fór fram á leyfi til þess að flytj-
ast til útlanda. Bar hann fyrir
sig boð frá háskólanum í Köln í
Vestur-Þýzkalandi og starfs-
bróður sínum þar í landi, Sieg-
fried Lenz, sem staðfesti það
bréflega, að hann væri reiðubú-
inn til þess að skjóta skjólshúsi
yfir Wladimow.
Skömmu eftir þetta var hringt
í Wladimow frá sovézka vega-
bréfaembættinu, „Ovir“, og
óskað eftir því, að hann útfyllti
útflytjendabeiðni. Er rithöfund-
urinn fór þess á leit að fá aftur
ritvél þá, sem KGB hafði tekið
frá honum, fékk hann neitun.
Málið væri enn „í rannsókn",
sagði einn af starfsmönnum
stofnunarinnar.
(Heimild: Der Spiegel.)