Morgunblaðið - 16.03.1983, Page 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. MARZ 1983
Kristnar hugvekjur
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
KRISTNAR HUGVEKJUR I,—II.
232+234 bls. Klausturútg. Reykja-
vík, 1980—’82.
»Hér koma í fyrsta sinn út á
íslensku kristnar hugvekjur fyrir
hvern dag kirkjuársins,* segir í
formála þessa rits. Hér gæti því
verið á ferðinni húslestrarbók ef
einhver teldi sig hafa not fyrir
þess háttar lesning nú á tímum.
En »heimilisguðræknin í landi
voru er svo víða í molum,« segir
séra Stefán Lárusson í Odda. Hús-
lestrar teljast til löngu liðinnar
tíðar og verða naumast teknir upp
aftur nema lífshættir færist ein-
hverra hluta vegna til fyrra horfs.
Ritnefnd skipa þeir séra Bernh-
arður Guðmundsson, séra Björn
Jónsson og séra Bragi Friðriksson.
Skipulögðu þeir verkið svo »að
hver höfundur skyldi semja sjö
stuttar hugvekjur fyrir eina viku
kirkjuársins. Einnig var ákveðið
að mynd ásamt æviágripi fylgdi
hugvekjum hvers höfundar.*
Þarna eru því saman komnir milli
fimmtíu og sextíu prestar íslensku
kirkjunnar.
Varla verður sagt að tilþrif né
glæsibragur einkenni þetta ræðu-
safn. Hér er alls ekki á ferðinni ný
Vídalínspostilla. Þess var ekki
heldur að vænta. Staða kirkjunnar
er að ýmsu leyti erfið. Málflutn-
ingur þessara ágætu presta mark-
ast af þeirri staðreynd. Þeir fara
gætilega, þeir ganga ekki fram
sem þjónar stríðandi kirkju. Miklu
fremur leggja þeir áherslu á kær-
leiksboðskap kirkjunnar. Ræðu-
stóllinn er þeirra vettvangur. Þeir
eru því vanir að semja til flutn-
ings og markast stíll þeirra einnig
af því. Herra Sigurbjörn Einars-
son, fyrrum biskup, beinir orðum
beint til áheyrenda svo dæmi sé
tekið, ræðustíll hans, afslappaður
og persónulegur, miðast ekki við
að predika yfir fólki heldur er
hann að tala við fólk eins og mað-
ur við mann, en þó þannig að
kennimannlegur myndugleiki
leynir sér ekki. Séra Eiríkur J.
Eiríksson á Þingvöllum byggir
ræður sínar upp á stuttum o'g
meitluðum athugasemdum sem
hver um sig getur skoðast sem
ígildi orðskviðar. Líta má á séra
Eirík sem fulltrúa þeirrar kenni-
mannakynslóðar sem hefur »lifað
tvær heimsstyrjaldir, frostavetur
og vorharðindi,* svo stuðst sé við
orð úr einni hugvekju hans.
Séra Stefán í Odda byggir sínar
ræður upp með útleggingarsniði:
velur texta og útskýrir hann síðan.
»Líklega er guðshugmynd margra
næsta þokukennd,* segir hann. Og
hefur víst lög að mæla.
En hvað um hið illa í tilver-
unni? »Vilji menn ekki guðs vitj-
unartíma þekkja, þá þekki menn
þó andskotans,« sagði meistari
Vídalín. Núlifandi kennimenn
loka ekki augunum fyrir skugga-
hliðunum en nefna þær og útskýra
á annan veg en Skálholtsbiskup-
inn forðum.
»Menn verða örvæntingarfullir,
einmana í köldum hörðum og
óvinveittum heimi. I slíkum heimi
er lítil hjálp í skipulagi og nafn-
skírteinum,* segir séra Yngvi Þór-
ir Árnason á Prestbakka. Og séra
Eiríkur á Þingvöllum talar um
•fangelsi óttans og skortsins og
margvíslegar þjáningar, þótt mik-
il sé auðsæld heimsins hins veg-
ar.« Séra Stefán í Odda útskýrir
streituna í lífi nútímamannsins
vafningalaust þar sem hann talar
um ofskipulagning og hraða nú-
tímans sem verði »bókstaflega
ofraun taugakerfi margra*.
Séra Gunnar Björnssn biður
menn að gera ekki lítið úr því sem
þeim þyki afkáralegt og fáfengi-
legt: » ... á næsta kirkjubekk við
þig situr kannski einhver ná-
granni þinn, sem syngur falskt eða
er skrýtilega búinn. Presturinn er
kannski klaufi að tóna, organleik-
arinn ekki nema miðlungi fingra-
fimur og kórinn ef til vill dálítið
hjáróma. En hafðu ekki fyrir satt
þar fyrir, að eitthvað hljóti að
vera athugavert við trú þessa
fólks.«
Alkunna er að preststarfið hef-
ur lengi gengið í ættir á landi hér.
í riti þessu eru ekki aðeins feðgar
heldur einnig mæðgur. Hér er séra
Auður Eir, fyrsti kvenpresturinn,
og dóttir hennar, séra Dalla Þórð-
ardóttir. Séra Dalla telst líka til
yngstu prestakynslóðarinnar. Það
fer henni vel að ræðustíll hennar
er með köflum barnslega einlæg-
ur: »Stundum þegar ég sé allt sem
Guð hefur lagt í hendur okkar,
ræð ég mér vart fyrir gleði og gæti
jafnvel æpt af gleði.« Séra Dalla
minnist á sunnudaginn: »Guð hef-
ur tekið einn dag frá, svo við gæt-
um glaðst og hvílst. Þá komum við
öll saman til að hitta hann.« —
Einlæglega að orði komist!
Nýi biskupinn okkar, herra Pét-
ur Sigurgeirsson, byggir hugvekj-
ur sínar gjarnan upp með tilvitn-
unum, skírskotar til ýmissa höf-
unda, auk helgra fræða. Einnig
segir hann frá hversdagslegum at-
vikum í preststarfi sínu. Fleiri
fara að dæmi hans og styðja kenn-
ing sína þannig með hliðstæðum
úr daglegu lífi.
Séra Tómas Sveinsson minnir á
að tímar þeir, sem við nú lifum á,
hafi stundum verið kallaðir »eftir
kristni* þar eð áhrif kristninnar á
mannlegar athafnir og almenna
lífshætti eru nú minni en áður.
»Viðmiðun manna í lífinu tak-
markast nær eingöngu við hið
jarðneska og tímanlega,* segir
séra Tómas.
Að óreyndu skyldi maður ætla
að mörg og ólík sjónarmið kæmu
fram í safni þessu. Sem leikmanni
sýnist mér ritið þó fremur ein-
kennast af samkvæmni en fjöl-
breytni. Presturinn er guðfræð-
ingur, starf hans er að boða trú, og
það verkefni situr hér í fyrirrúmi.
Og trúin er þó aðeins ein hvað sem
öllum skoðanaágreiningi líður.
Sú var tíð að menn fóru í kirkju
fyrst og fremst til að hlýða á ræðu
prestsins, predikunina. Á eftir var
svo talað um ræðuna þar sem
menn komu saman, stundum jafn-
vel deilt hart. Mismunandi trúar-
soðanir ristu djúpt. Og fyrir og
eftir síðustu aldamót taldi fólk til
helgustu mannréttinda að mega
velja sér prest, kjósa hann sjálft í
frjálsum kosningum.
Nú er predikunarstóllinn ekki
lengur sá vettvangur sem hann
áður var — einfaldlega vegna þess
að hann keppir við svo margt ann-
að: útvarp, sjónvarp, dagblöð, auk
margs annars. Þegar öllu er á
botninn hvolft mega undur heita
hversu kirkjunni hefur þó tekist
að halda í sitt fólk.
Mér sýnist hugvekjusafn þetta
bera með sér að kirkjunnar þjónar
einbeiti sér að því þessa stundina
að halda því sem þeir hafa. Hér er
engin uppgjöf, ekki heldur telj-
andi sóknarhugur.
Ekki á ég von á að safn þetta
muni fæla nokkurn frá kirkjunni
og boðskap hennar né heldur muni
það auka henni liðstyrk svo telj-
andi sé. En þó það verði naumast
jafnmikið og almennt lesið og
rækilega auglýstar metsölubækur,
minnir það á að kirkjan er enn á
sínum stað. Þrátt fyrir allt er hún
þó enn samhengið í Hfi kynslóð-
anna.
Erlendur Jónsson
Lystræninginn kveður
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Lystræninginn.
20. hefti — 6. ár.
Ritstjórn: Óiafur Ormsson, Vern-
harður Linnet, Þorsteinn Marelsson.
Lystræningi þeirra Ólafs
Ormssonar, Vernharðs Linnet og
Þorsteins Marelssonar hefur nú
kvatt með þunnu hefti, sem þó
spegiar ýmsa kosti og galla tíma-
ritsins frá upphafi.
í heftinu er prentaður annar
hluti Sólarferðar Guðmundar
Steinssonar. Gott er að þetta vin-
sæla leikrit sé aðgengilegt á ein-
hverjum stað, en það tekur of mik-
ið rúm í tímariti eins og Lystræn-
ingjanum. Þess skal samt getið að
það hefur verið stefna Lystræn-
ingja frá upphafi að birta heilu
leikritin.
Guðbergur Bergsson er meðal
fyrirferðarmeiri rithöfunda nú,
skrifar býsnin öll og lætur að sér
kveða. Lystræninginn að þessu
sinni birtir afmælisgrein um Guð-
berg fimmtugan eftir Sigurgeir
Þorgrímsson, þar sem lesandinn
er meðal annars fræddur á því að
Guðbergur er „kominn af hinni
geysifjölmennu Kópsvatnsætt" og
nefnd nokkur stórmenni úr ætt-
inni.
Fremst í heftinu er smásag-
an/ ritgerðin Hugarheimsálfan
eftir Guðberg, lagleg, en ekki eft-
irtektarverð ritsmíð unr „hugar-
heimsfólk" sem „bekkjarsetu-
menn“ telja ekki með réttu ráði.
Gamalkunnan sannleik orðar
Guðbergur svo:
„Fólk sem er fráhverft ferðalög-
um vill hvorki ferðast til hugar-
heimsins né heyra minnst á hann.
Því er meinilla við hugarheims-
menn og hugarheimskonur, og
jafnvel örlítið hrætt við slíkt
fólk.“
Þótt Guðbergur sé orðinn
fimmtugur sem einu sinni þótti
nokkuð hár aldur er hann greini-
lega á toppnum. Hann hefur að
vísu gerst íhaldssamur í skoðun-
um með aldrinum, en hann hefur
ekki orðið stöðnun að bráð. Frá
honum má vænta margra nýstár-
legra hluta eins og um ungan höf-
und væri að ræða.
Friðrik Guðni Þórleifsson á
einnig smásögu í Lystræningjan-
um, leggur snoturlega út af Litlu
gulu hænunni.
Ég er allur af vilja gerður að
finna neista í þeim mörgu ljóða-
sýnishornum sem birtast í Lyst-
ræningjanum eftir að minnsta
kosti tylft höfunda. Það er lofs-
verð hreyfing í Kúreka Tryggva V.
Líndals, en bestar þykia mér þess-
ar fáu línur eftir Oskar Árna
óskarsson:
flti f nóttunni
berja menn konurnar sfnar —
Nú er allt hljóónaó! a
Skyldu þeir allt f einu
hafa litió mánann?
(I tunelsljóai 2)
„Tugir höfunda hafa átt efni í
blaðinu og margir stigið þar
fyrstu sporin á rithöfundarferli
sínum" segja ritstjórarnir. Þetta
er gott og blessað, enda hljóta
margir byrjendur að sakna Lyst-
ræningjans. Þegar á allt er litið
hefur birst í honum forvitnilegt
efni. En það er eins og skortur á
smekkvísi hafi háð ritinu frá
fyrstu tíð. Oft er líkt og því hafi
verið óritstýrt. En slíkt má ekki
koma fyrir tímarit sem kenna sig
við menningu.
Jóhann Hjálmarsson
Séra Stefán Lárusson
Séra Eiríkur J. Eiríksson
Einstaklingsfram-
takið í fyrirrúmi
Hljóm-
plotur
Finnbogi Marinósson
Casino Light
Ýmsir flytj.
Warner Bros. / Steinar hf.
Ár hvert er haldin mikil jazz-
hátíð í bænum Montreux í Sviss.
Hátíðin hefur verið haldin ár
hvert í 15 ár og flaggar hún allt-
af skærum stjörnum. Mikið af
því sem þarna fer fram er tekið
upp, og sumt gefið út, og er „Cas-
ino Lights" ein slík útgáfa. Þ.e.
a.s. tónlist frá hátíðinni á liðnu
ári. Eins og á öðrum plötum er
flytja tónlist frá hátíðinni er að
finna nokkra snjalla tónlistar-
menn á „Casino Lights". Fremst
fara þar söngvararnir Randy
Crawford og A1 Jarreau og trio
sem kallar sig „Yellowjackets".
Ekki veit ég nein deili á tríói
þessu nema hvað það ku koma
frá Bandaríkjunum og vera í
miklum uppgangi þar. Aðrir
merkir sem fram koma, eru:
David Sanborn, Robben Ford,
Mike Mainieri, Marcus Miller,
Lenny Castro og Larry Carlton.
Fyrstu þrjú lög plötunnar eru
sungin af dúettinum Randy
Crawford og A1 Jarreau. Bæði
hafa þau getið sér gott orð sem
söngvarar sitt í hvoru lagi og
mun þetta vera í fyrsta skipti
sem þau syngja saman. Ekki
virðist það há þeim og er sam-
söngur þeirra gullfallegur og
prýðisgóður. Lögin sem þau
syngja heita: „Your Precious
Love“, „Who’s Right, Who’s
Wrong" og „Sure Enough". Öll
eru þau róleg og hugljúf og njóta
bjartar raddir þeirra sín til
fullnustu. Sóló Larry Caltons í
„Precious Love“ spillir ekki
fyrir. Býsna gott, en mikið þykir
mér nafni hans ofaukið þar sem
ekkert fleira kemur frá hans
hendi á þessari plötu. Síðasta lag
fyrri hliðarinnar er hið gamla
góða lag Johns Lennon „Imag-
ine“. Undirspilið er í höndum
„Yellowjackets" og ferst þeim
það mjög vel úr hendi. Hins veg-
ar nýtur Randy Crawford sín
miklu betur í lögunum á undan
þó flutningur hennar sé
skammlaus.
„Yellowjackets" ríða fyrstir á
vaðið í „Monmouth College Fight
Song" á hlið tvö. Lagið er mun
hraðara en önnur lög plötunnar
og spilamennska þeirra félaga
framúrskarandi. David Sanborn
er skráður fyrir næstu tveimur
lögum. Hann blæs saxófóninn af
lipurð, en frekar eru lögin keim-
lík. Tvennt er þó það sem nefna
verður. í fyrra laginu sem David
er skrifaður fyrr, „Love Is Not
Enough", á Mike Mainieri þræl-
gott sóló á vibrafóninum. Gott er
það en enn betra er þó framlag
bassaleikarans Marcus Millers i
„Hideaway". Slíkt eyrnayndi er
sóló hans að ekki hefur heyrst
annað eins. Að minnsta kosti er
slíkur hljóðfæraleikur vand-
fundinn á hljómplötum. Síðasta
lagið á plötunni er síðan flutt af
hópi hljóðfæraleikara sem upp
hafa verið taldir ásamt fleirum.
Lagið er rólegt og fyrir því fer
ósköp lítið.
Tónlistarlega er platan ekkert
voðalega merkileg, en vegna
góðra spretta og einstaklings-
framtaks nokkurra tónlistar-
manna á hún erindi til stórs
hóps.
FM/AM
Ófrumlegt og einfalt
Eddy Grant
Killer On the Rampage
ICE Rec. PRT 25299
Fyrsta sólóplata Eddy Grants
kom út 1978 á hans eigin merki
sem hann hafði stofnsett árið
áður. Var „Living In The Front
Line“ af annarri plötu hans,
„Walking In the Sunshine"
fyrsta lagið sem sló í gegn með
honum. Þrjár plötur komu síðan
út en „Killer On The Rampage"
er sú sjötta í röðinni.
Flest lög og textar Eddys hafa
verið óðar til ástarinnar. Svo er
einnig farið með þá nýjustu.
Ástin á hug hans allan og er það
mesti gallinn á annars þokka-
legri plötu. Ef hann dettur ofan
á smellna laglínu og syngur með
henni óð um ástina, vex honum
snilld sín í augum og hann söngl-
ar sömu tugguna út allt lagið.
Undir þessu er siðan spilað
nokkurs konar reggea. Þar er
það sama upp á teningnum. Allt
undirspil er mjög einfalt og til-
þrifalítið. Tvö, í mesta lagi þrjú
lög, í þessum dúr væru í lagi, en
heil plata er fullmikið.
Á plötunni eru tvö ágæt lög og
ættu þau bæði að vera flestum
að góðu kunn. Þetta eru „Electr-
ic Avenue" og „I Don’t Wanna
Dance". Öll önnur lög á plötunni
standa þeim nokkuð að baki og
bjóða þau ekki upp á neitt um-
fram hin. Svo langt (eða öllu
heldur stutt) gengur ófrumleik-
inn og einfaldleikinn að lagið
„Latin Love Affair" minnir
stórkostlega á t.d. Ragga Bjarna
er eitthvað sem var í svipuðum
dúr.
söngur Eddy Grants er allur
mjög tilþrifalítill og það verður
ekki um hann sagt að hann spili
jafn góða reggea-tónlist og UB
40 eða Musical Youth. En hún
stendur samt að nokkru leyti
fyrir sínu, og er tilvalin til að
gjugga sér við á öldurhúsum
borgarinnar. Já, eða bara alls
staðar þar sem fólk kemur sam-
an í þeim tilgangi.
FM/AM