Morgunblaðið - 29.06.1983, Síða 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. JÚNÍ 1983
63
erum þegar farnir að huga að
framlengingu þessa samnings með
það fyrir augum að geta í framtíð-
inni unnið enn meira upp í slíkan
samning hér heima. Þannig höfum
við fengið til okkar hagræðingar-
ráðunauta frá þessum stóru verk-
smiðjum og unnið er að ýmsum
endurbótum og starfsþjálfun með
aðstoð þessara aðila. Einnig er
verið að vinna að uppsetningu á
launahvetjandi kerfi, sem á að
koma launþegum til hagsbóta.
Reiknað er með að það kerfi verði
tekið í notkun á saumastofu okkar
þegar að loknum sumarleyfum.
Allt þetta stuðlar vonandi að því,
að afköst á skinnasaumastofu
okkar verði sambærileg við það
sem gerist best erlendis. Til þess
að svo megi verða, þarf að tryggja
markaði, langar framleiðslurunur
og síðast en ekki síst skilning og
samstarfsvilja verkafólks og
verkalýðsfélaga, og undan því höf-
um við alls ekki þurft að kvarta,"
sagði Örn Gústafsson að lokum.
GBerg
Mokkafrakki eins og sá sem Sam-
bandið selur til Rússlands.
Kínverjar
senda nefnd
til Rússlands
Peking, 24. júní. AP.
KÍNVERSKA stjórnin hefur ákveðið
að senda nefnd háttsettra embætt-
ismanna 'i! Moskvu í næsta mánuði
til ao undirstrika að sambúð Kína og
Sovétríkjanna fer batnandi þrátt
fyrir að árangur í viðræðum þjóð-
anna síðustu mánuðina hefur ekki
verið sem skyldi.
Það voru diplómatar sem ekki
vildu láta nafns getið, sem komu
fregnum þessum á framfæri. Kín-
verjar sjálfir hafa hvorki játað
eða neitað, sem bendir til þess að
ferðin er á döfinni. Nefnd sú sem
hefur með vinsamleg samskipti
við aðrar þjóðir að gera telur sig
hins vegar ekki vita um hina fyrir-
huguðu ferð og formaður hennar,
Wan Bingnan, hefur lýst yfir að
hann hafi ekki verið beðinn að
hafa forystu í slíkri ferð. Bingnan
er mjög reyndur diplómat, hann
hefur verið sendiherra Kína í Pól-
landi og er mjög vel að sér í mál-
efnum Austur-Evrópu.
Sem fyrr segir hafa viðræður
risaveldanna um batnandi sambúð
ekki gengið sem skildi. Tveimur
lotum er lokið, en sú þriðja hefst í
október næstkomandi. Talið er að
árangur hafi náðst á viðskipta-,
landbúnaðar- og íþróttasviðum, en
Kínverjar haa marglýst því yfir að
sambúðin geti aldrei orðið full-
komlega eðlileg fyrr en Sovét-
menn hafi látið af stuðningi sín-
um við stjórnarher Víetnam og
kallað herlið sitt heim frá Afgan-
istan. Þá krefjast Kínverjar þess
að Sovétmenn fækki verulega í
landamærasveitum sínum.
■■
Frá Stokkhólmi.
Stokkhólmsbréf:
Lánakjör og fjárfesting í
húsum, bílum og húsbúnaði
í lok síðasta árs gerði ég smá
samanburð á vöruverði á nokkr-
um vörum í Reykjavík og í
Stokkhólmi. Slíkur samanburð-
ur, þótt athyglisverður sé, segir
þó aðeins hluta þeirrar sögu,
hvernig íbúarnir hafa það á
hvorum stað fyrir sig.
í þessari grein ætla ég í ör-
stuttu máli að gera grein fyrir
nokkrum öðrum þáttum daglegs
lífs Stokkhólmsbúa, en ætla þér,
lesandi góður að gera saman-
burðinn við t.d. Reykjavík sjálf-
ur. Ástæðan er einfaldlega þær
öru breytingar, sem eiga sér stað
á íslandi, sem hugsanlega gerðu
grein mína úrelta áður en hún
bærist heim.
Vert er að geta þess, að ýmis-
legt af því sem hér kemur fram,
á eingöngu við um Svía; stundum
gilda aðrar reglur um aðflutta.
Þannig eiga aðfluttir oft erfið-
ara með að fá ýmsa lánafyrir-
greiðslu, mestmegnis vegna þess,
að menn hafa misnotað hana og
bitnar það á þeim sem á eftir
koma.
Bankalán
Eins og víðast hvar hefur
sænski Seðlabankinn (Riksbank-
en) eftirlit með magni peninga í
umferð hverju sinni.
Nú um nokkurt skeið hefur
bankinn reynt að draga úr pen-
ingamagni í umferð, og hefur
þetta auðvitað komið niður á
viðskiptavinum viðskiptabank-
anna, þannig að erfiðara er nú
að fá bankalán en oft áður.
Um einstaklinga gildir það
sama, en þó geta menn yfirleitt
fengið ián í banka, ef þeir geta
sýnt fram á að þeir eru borgun-
armenn fyrir því, — geti útvegað
ábyrgðarmenn, eða sett fasteign
að veði. Auðvitað þarf maðurinn
helst að vera í viðskiptum við
bankann.
Algengustu lánsfjárhæðir til
einstaklinga eru þetta frá skr.
10.000—30.000, yfirleitt til
fjögurra-sex ára með u.þ.b. 16%
vöxtum (breytilegt eftir láns-
formum). Ykkur kann að þykja
vaxtaupphæðin lág, en gætið að
því að hér er verðbólga innan við
10% svo raunvextir eru hér
nokkuð háir.
Lánstíminn hér er þó nokkuð
lengri en tíðkast heima, svo
greiðslubyrðin, þ.e. upphæð
vaxta og afborgana hverju sinni,
verður miklum mun viðráðan-
legri. I síðustu kjarasamningum
sömdu nokkur verkalýðsfélög
svo um, að meðlimir þeirra ættu
rétt á að sækja um lán í tiltekn-
um sparisjóði og fengju það lán
að uppfylltum vissum tilteknum
skilyrðum, allt að upphæð skr.
30.000. í þessu tilfelli þurftu að-
ilar ekki að vera viðskiptavinir
sparisjóðsins.
Fjárfesting í fasteign
Verðlagning á fasteignum er
mjög mismunandi, eins og við öll
þekkjum. Fer það eftir staðsetn-
ingu, stærð, aldri o.fl. o.fl. o.fl.
Það sama gildir auðvitað hér í
Stokkhólmi. Ég ætla því aðeins
að taka eitt dæmi af fasteigna-
síðum dagblaðanna.
Þar er um að ræða fimm her-
bergja raðhús í úthverfi (16 km
frá miðborg Stokkhólms) byggt
árið 1976.
Húsið er fullklárað með öllum
heimilistækjum, herbergi teppa-
lögð og bílskýli fylgir. Garðurinn
er lítill, gegnt suðri. Verð er skr.
440.000. Útborgun er frá skr.
35.000. Síðan eru mánaðar-
greiðslur (vextir og afborganir
allra lána, sem á húsinu hvíla),
auk rekstrarkostnaðar (raf-
magn, hiti, fasteignaskattar
o.fl.) u.þ.b. skr. 3.800 (en þá hef-
ur verið tekið tillit til vaxtafrá-
dráttar til skatts). Mjög auðvelt
er að fá bankalán til húsakaupa.
Þetta reiknidæmi er því mjög
einfalt og sýnir augljóslega, að
tiltölulega auðvelt er fyrir t.d.
ungt fólk að koma sér upp hús-
næði og fórnirnar ekki eins
miklar og heima.
Hins vegar er hér alls ekki
tekið tillit til gæða húsanna eða
íbúrðar, aðeins verið að sýna
skilyrðin, sem Svíar búa bið.
Kaup á bifreiðum
(nýjum eða notuðum)
í Svíþjóð er reglugerð, sem
segir til um hve t.d. lágmarks-
útborgun við bílakaup skuli vera
og hámarkslengd lánstíma.
Bílasalar hafa svo með sér
samtök, svokölluð MRF sem ákv-
eða svo hver skuli vera lág-
marksútborgun og hámarksláns-
tími innan félagsins.
Nú eru reglur landsins þær, að
lágmarksútborgun má ekki vera
lægri en 20% bílverðsins og
lánstíminn hámark fimm ár.
Innan MRF er lágmarksútborg-
un 30% og hámarkslengd lána
þrjú ár.
Pétur Björn Péturs-
son, fréttaritari Morg-
unblaðsins í Stokk-
hólmi hefur ritað eftir-
farandi grein, þar sem
hann fjallar m.a. um
lánakjör í landinu og
þá aðstöðu sem Svíar
búa við vegna fjárfest-
ingar í fasteignum, bíl-
um og húsbúnaði.
MRF eru nokkurs konar lög-
gildir bílasalar, og veita þeir yf-
irleitt nokkra ábyrgð á notuðum
bílum, sem þeir hafa til sölu. Er
því yfirleitt tryggara að versla
við þá, en víða má fá bíla fyrir
20% útborgun, þá utan MRF.
Sem dæmi má nefna, að nýr
SAAB 99 kostar nú u.þ.b. 56.000
svo útborgun verður ca. skr.
18.800 og mánaðargreiðslur ca.
skr. 2.000.
Vextir af slíkum bílakaupum
eru um 22—25%, verulega háir,
en aftur kemur lengri afborgun-
artími, en tíðkast heima til
hjálpar.
Loks ber þess að gæta, að allir
vextir eru frádráttarbærir til
skatts.
Húsbúnaður með af-
borgunarskilmálum
Svoköliuð greiðslukort, kred-
itkort, skipta tugum hér. Bensín-
umboð, húsgagnaverslanir,
hljómtækjaverslanir, teppabúð-
ir, bankar, sparisjóðir og
alþjóðafyrirtæki hafa hvert sitt
kort.
Möguleikar til þess að kaupa
sér innbú, án þess að greiða eina
krónu út, eru því fjölmargir, en
allir hafa þeir það sameiginlegt,
að þeir eru dýrir valkostir.
Vextir af þessum greiðslu-
kostum eru mismunandi, en eru
yfirleitt þetta 25—28%, auk af-
greiðslugjalds. Þeir sem hafa
hins vegar næg fjárráð, geta
hins vegar fært sér í nyt þessi
kort, eftirfarandi: Þeir kaupa
vöru(ur) í upphafi mánaðar. Þar
sem þessi greiðslukortafyrirtæki
útbúa reikninga sína í upphafi
mánaðar, færð þú reikninginn
fyrst um miðjan næsta mánuð.
Hann skal greiðast fyrir þau
mánaðamót. Þá greiðir þú reikn-
inginn upp, og hefur því fengið
vörur(ur)na(r) lánaða(r) í allt að
56 daga, nær vaxtalaust.
Þá má nefna fyrirtæki, sem
bjóða þér lán allt að upphæð skr.
60.000 þar af helminginn í vör-
um, til allt að tíu ára. Þetta gera
þeir auðvitað til að örva eigin
sölu, auk þess sem þeir fá svo
háa vexti af láninu.
Freistingarnar eru því margar
og margir falla kylliflatir, því
greiðslur fyrir yfirvinnu eru yf-
irleitt bannaðar og því ekki eins
auðvelt að „redda" hlutunum og
hér heima. Á hinn bóginn eiga
Svíar miklu auðveldara að sjá
fyrir öll útgjöld til langs tíma.
Slíkt er í raun og veru gersam-
lega ómögulegt á íslandi.
Samgöngur —
strætisvagnagjöld
Á sl. vetri fylgdumst við með
deilum borgaryfirvalda og verð-
lagsráðs vegna fargjalda SVR.
Það er auðvitað öllum ljóst að
50% hækkun á fargjöldum er
mjög stórt stökk, en það var
e.t.v. ekki kjarni málsins. Málið
hefur nú verið til lykta leitt og
ekki miklu við það að bæta.
Mig langar þó að segja aðeins
frá fargjöldum hér í Stokkhólmi,
því Stokkhólmur er mjög víð-
áttumikil borg og því um margt
lík Reykjavík hvað samgöngur
varðar. Almennt eru fargjöld
hér rándýr. Þannig þarf ég t.d.
að borga skr. 10 (37. ísl.) fyrir
bæjarferð (14 km). Hins vegar er
boðið upp á mánaðarkort, en þau
kosta skr. 120 (450 ísl.). Þau
gilda í alla strætisvagna og lest-
ar innan Stokkhólms í einn mán-
uð.
Það þarf ekki mikinn reikni-
meistara til að reikna út hag-
kvæmni slíkra korta fyrir neyt-
andann. Hitt hlýtur að vera
borgaryfirvöldum umhugsunar-
efni, á tímum slíkarar verðbólgu
sem nú geisar, hvort ekki sé rétt
að taka upp slík mánaðarkort og
fá þannig tekjurnar inn strax í
upphafi hvers mánaðar en ekki í
skömmtum yfir mánuðinn.
Með slíku væri einnig komið
til móts við þá tekjulægri t.d.
eldri borgara, sem í auknum
mæli myndu nota sér slíka þjón-
ustu og þannig eflaust auka tekj-
ur borgarinnar. Hliðarverkanir
kynnu svo að verða fleiri, svo
sem almenn aukning á notkun
strætisvagna og þannig minnk-
un einkabílanotkunar til og frá
vinnu, en þar yrði jú reynslan að
skera úr um.
P.B. Pétursson