Morgunblaðið - 05.08.1983, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. ÁGÚST 1983
Portúgalir segja, að vorið
komi í Algarve i janúar og
raunar sé Algarve samfelldur
aldingarður árið um kring.
Ekki er ég nú alveg sammála
þessu. Ég hef fyrr verið þar í
október og febrúar og var
hvorugur kosturinn góður,
veðurfarslega séð. En þegar
ég kom í tvö fyrstu skiptin,
skoðaði ég mig meira um og
öðruvísi; landslag getur líka
verið fallegt í rigningu, vegna
þess hve litirnir verða skírir.
Einu sinni var ég þar lung-
ann úr maímánuði og nú í
júní og var sá tími stórgóður.
Oftast þægileg gola frá hafi
og sólin skein af himni allan
liðlangan daginn. Og þessar
hreinu strendur með skrýtn-
um og tilkomumiklum kletta-
myndum sem minna helzt á
leiktjöld. Svo finnur maður
sjávarsúginn undir þegar út á
klettana er fetað. Ég held, að
það verði aldrei hægt að ýkja
neitt um þessar strendur,
þær eiga vart sinn líka.
Snemma á morgnana þegar ég
kom út á svalirnar á Hotel Monte-
choro til að gá til veðurs, sást, að
bátar voru að veiðum rétt undan
ströndinni. Þeir veiða þarna með-
al annars hinar frægu portúgölsku
sardínur — sem geta státað af því
að hafa komizt inn í íslenzkar
samtímabókmenntir — auk þess
túnfisk, humar, krabba og skelfisk
og ég veit ekki hvað. Það er sagt,
að íbúar Algarve hafi í sér eigin-
leika þeirra, sem hafa sótt sjó um
aldir og þurft að treysta á sig. Þeir
eru staðfastir og taka lífinu með
ró, tryggir og rausnarlegir. Og því
má víða kynnast, hvarvetna þessi
tilgerðarlausa hlýja, sem birtist í
litlum viðvikum, en er svo ágæt-
lega geðfelld.
í Algarve er nú orðið að finna
hótel í öllum gæðaflokkum og
íbúðir við hvers manns hæfi. Og
umhverfið allt er fallegt, ávaxta-
trén, grænmetisakrar, hagar, þar
sem horfnfagrar geitur og kindur
eru á beit og það klingir f bjöllun-
um þeirra. Hvert þorp á þessari
strönd hefur sín sérkenni. Hvítu
húsin í hæðótta bænum Albufeira,
litskrúðugur og kátur fiskimark-
aður í Portimao snemma á morgn-
ana, bærinn Lagos við breiðan
flóa, þar sem sagan er við hvert
fótmál. Þegar Márar réðu hér, var
Lagos miðstöð verzlunar og sigl-
inga og héðan sigldu skip sæfar-
anna síðar í landaleit um höfin blá
og breið. í Lagos er sagður hafa
verið fyrsti þrælamarkaður Evr-
ópu. Og svo getur maður haldið
upp í fjöllin og rekst þar á lítil
þorp, sem spretta allt í einu fram
eins og í ævintýri og virðast vega
salt á klettabrúnum.
Allt þetta hefur Algarve og
miklu fleira, því að hver og einn
sér staðinn á sinn hátt og undir-
meðvitundin velur hvað lengst sit-
ur í hugskotinu. Hvarvetna eru
ágætis matsölustaðir þar, en hægt
að borða fyrir lítinn pening, súp-
ermarkaðir sem sums staðar gætu
minnt á krambúð á íslandi á öld-
inni sem leið, en aðrir nýtízkulegir
og allt er til sem nöfnum tjáir að
nefna. Fado-veitingastaðir eru
margir. Þar sitja gestir með glas
og hlusta á þessa tregaþrungnu og
áleitnu tónlist. Ef frá er talin
grísk þjóðlagamúsik — búzúkií —
þykir mér fado annarri slíkri mús-
ík ljúfari. En þó er maður lengur
að kynnast henni. Diskótek og
spilavíti, golfvellir og smábáta-
hafnir. Þetta er allt hér og auðvit-
að staðir með hamborgurum og
frönskum, svo að ferðamenn sem
vilja lítt breyta út af 1 matar-
venjum þurfi ekki að þjást. Ann-
ars er portúgalskur matur for-
vitnilegur og gómsætur og í Al-
garve eru fiskréttir í sérflokki.
í þorpunum við sjóinn er eink-
um unnið við fiskiðnað og mér
skilst að hann sé fyrirferðarmest-
ur í Portimao og þar eru nokkrar
mjög nýtízkulegar verksmiðjur.
Þegar kemur lengra upp í landið
taka við þorp, þar sem unnið er við
landbúnað og jarðyrkju. Vínberja-
rækt er nokkur og Lagos-vínið
sem er nefnt eftir samnefndu
þorpi, er ljómandi á bragðið.
Svartklæddar konur með Al-
garve-hattana, svarta flókahatta
með slóða niður á axlir, þær eru að
puða úti á ökrum með körlum sín-
um og börnum. Þetta fólk lítur
upp, þegar gestur röltir hjá í
rannsóknarleiðangri. Brosir svo
að skín í tennurnar, sem eru ekki vagninn með fjölskyldunni eftir
alltaf mjög margar. Og á kvöldin vel unnið dagsverk. Vagninn er
er haldið heim, hesturinn dregur kannski snautlegur, en það bregst
bílar bruni framhjá þeim eða
strákar á mótorhjólum. Stundum
var ég á röltinu fjarri allri
mannabyggð, að því er mér fannst,
gekk þá stundum fram á konu á
asna og reiddi föggur miklar og
með barn í fangi. Asninn silaðist
áfram og ég velti því fyrir mér,
hvaðan þessi kona væri að koma,
hvert að fara og hvar bústaðurinn
hennar væri, kannski hulinn í
skógarrjóðri langt í burtu. Einu
sinni kom ég upp í lítið þorp og sá
þar hvar hestur var látinn fram-
leiða vatn til þvotta fyrir þorpið.
Það var bundið fyrir augun á hon-
um og hann gekk hring eftir hring
eftir hring og dró á eftir sér eykið
og undi sér ekki hvíldar fyrr en
kvöldaði. Hann minnti mig á hest-
inn sem var beitt fyrir ólífupress-
una í litla þorpinu Olympos á
grísku eynni Karpaþos, nema ég
held að sá hestur hafi átt verri
ævi, hann fékk varla nokkurn
tíma að blása úr nös. Þessi átti þó
nóttina fyrir sig. En víst var þetta
óvenjuleg sjón að áliðinni tuttug-
ustu öldinni.
Algarve-nafnið býr yfir dulúð,
það er dregið af arabíska orðinu
el-gharb — sem þýðir landið fyrir
handan. Og eins og allur suður-
hluti Íberíuskagans ber Algarve
óræk merki stjórnar Máranna
sem stóð í aldir. Ekki aðeins í
nöfnunum, heldur líka í húsagerð
og ekki hvað sízt í útliti og eigin-
leikum fólksins.
Þegar Márar voru hér allsráð-
andi var höfuðborg þeirra Chelb,
sem nú heitir Silves. Þegar Silves
varla, að hesturinn sé skreyttur féll, hrundi einnig veldi Mára.
fjaðraskúf og fíneríi. Þessir hestar Þessi þáttaskil urðu þegar Dom
kippa sér ekki upp við það þótt Sancho I fékk talið þýzka og enska
Útsýni ofan af Mónikufjöllum.
Brotabrot frá Algarve —
landínu fyrir handan «ss
krossfara á að gera bandalag við
sig árið 1189. Settust þá sveitir
krossfara um Silves og umsátrið
stóð mánuðum saman. Og með
falli bæjarins hófst endanlega
hrun máríska veldisins.
Enda þótt Faro — sem nú er
höfuðborg Algarve — og strand-
lengjan sjálf væru næstu árin á
valdi Mára, markaði fall Silves lok
tímaskeiðs í sögunni. Upp frá þvi
kölluðu stjórnendur Portúgals sig
konunga Portúgals og Algarve og
var þar með ósjálfrátt lögð
áherzla á skiptingu landsins.
Algarve sameinaðist ekki
Portúgal fyrr en á fimmtándu öld,
þegar Hinrik prins og sæfari
stofnaði sjómannaskóla í Sagres
vestast á ströndinni. Segja má, að
Bernharður Guðmundsson skrifar frá heimsþingi Alkirkjuráðsins í Vancouver, Kanada:
Brauð og barátta
Fulltrúar ortodoxu kirkjunnar
setja mikinn svip á heimsþingið, þar
sem þeir ganga um í svörtum kuflum
síðskeggjaðir með ábúðarmikil höf-
uófbt. A brjósti bera þeir helgimynd
í víravirkisramma, en það er kald-
ranalegt tímanna tákn, að öryggis-
ráðstafanir krefjast þess, að þeir
sem aðrir þátttakendur beri einnig
passa í plastramma um hálsinn með
tölvuskráðum upplýsingum og eigin
mynd.
Guðfræði ortodox kirkjunnar
setti einnig mikinn svip á umfjöll-
un heimsþingsins um efnið: Líf í
einingu, sem fjallað var um í dag.
Nær 4.000 manns voru saman
komnir frá um 100 löndum og
heyrði ég einn æðsta mann kirkj-
unnar skýra afstöðu hennar til
vandamála samtíðarinnar. Áður
var myndum af rússneskum helgi-
myndum (íkonum) kastað á geysi-
stórt tjald og með texta og tónlist-
arívafi var gefin innsýn í skilning
ortodoxu kirkjunnar á heilagri
kvöldmáltíð, þar sem samfélagið
um brauð og vín felur í sér hina
algjöru einingu.
— Samfélagið um heilaga
kvöldmáltíð er ekki aðeins andleg-
ur veruleiki kærleika og einingar,
heldur er þar að finna grundvöll-
inn að hjálparstarfi kirkjunnar,
sagði Kirilin yfirbiskup. — Ef við
brjótum brauðið og verðum eitt
með Kristi og hver með öðrum,
hljótum við í framhaldi af því að
verjast gegn öllu félagslegu mis-
rétti í mannlegu samfélagi, hver
sem verður fyrir því.
Fjársjóðir hinnar kristnu kenn-
ingar gefa okkur kraft til þess að
lifa kristnu lífi í kommúnísku
samfélagi og taka þátt í sam-
kirkjulegu starfi, svo erfitt sem
það er á stundum. Þess vegna höf-
um við getað átt samstarf með
vestrænum kirkjum í baráttu
fyrir friði og afvopnun.
Aðspurður sagði hann á blaða-
mannafundi, að bandarískir
kirkjuleiðtogar hefðu óneitanlega
fordæmt harðlegar vígbúnað
stjórnvalda, en rússneska kirkjan
hefði gert. — En það eru mjög
ólíkar aöstæður í þessum löndum,
bætti hann við.
Það voru dökkir tónar í máli
Jan Pronk, aðstoðarframkvæmda-
stjóra Unctad, þróunarstofnunar
Sameinuðu þjóðanna, sem fjallaði
um sama efni.
— Meira atvinnuleysi og minna
brauð, fleira fólk, var spá hans
fyrir næsta áratug. Núverandi
fjárhagsvandi er flóknari og
djúpstæðari en nokkru sinni fyrr í
sögunni. Ríku þjóðirnar í norðri
eru æ ófúsari að deila brauði með
þeim fátæku í suðri og reyna jafn-