Morgunblaðið - 04.09.1983, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. SEPTEMBER 1983
81
hann, að örnefni eru stytt í miða-
heitum.
Finn notar endrum og sinnum
orðið „méd“ og „fiskeplass", en að-
allega orðið „tilror", sem þð
merkir ekki alltaf fiskimið, heldur
einnig róðurinn út á miðið, eða að
kippa á mið, ef bát hefur borið af
því. En mér skilst að orðið „tilror"
í merkingunni fiskislóð, sé ekki al-
gengt nema á vissum stöðum í
Norður-Noregi.
Ef fjöll bera nöfn dýra með
klær, t.d. refs, kattar, hunds,
hrafns o.s.frv., verða þau að fá
annað heiti á sjó, og þá m.a. i sam-
bandi við mið. Sama gilti t.d. um
orðið geit. Hún heitir „sag“ á sjó
og „geiteskinn"): „sagskinn“. Ef
orðið fjall var hluti örnefnis, kom
í stað þess berg í miðaheiti. Kjerr-
ingsfjellet): Kjerringsberget. —
Stavafjellet): Stavaberget. — Þar
eins og hér voru mið kennd við
fiska: Ofsen eða Ofsan); ufsi —
Hysegrynnen): Ýsugrunnið —
Kveitehola): Lúðuhola — Long-
klakken): Lönguklakkur — Sei-
grunnen): Ufsagrunnið — Stein-
bitsklakken — Silstö — Sílastöð.
Mikið er um leynimið og þau
þannig nefnd: Löynen — Löynda
— Löyntinden. Hér tiðkuðust
leynimið, en ekki er mér kunnugt
um, að þau hafi borið heiti í sam-
ræmi við það, nema ef vera skyldi
miðið Dulin.
Þar sem fjallað er um sker og
grynningar eru greind mörg ör-
nefni og birtar myndir til skýr-
ingar. Þar gætir töíuvert náttúru-
Örnefni tengd veiðum á landi og
í vötnum og ám eru rakin, einnig
þau, sem kennd eru við hval, sel og
otur, en þeirra á meðal er Kval-
öyra): Hvaleyri. — Látran); Látur
og Erknan, sem er sama og sela-
heitið orkn.
Sérstakur kafli er um þekkt
miðanöfn, annar um grynningar í
sjónum, sá þriðji um sjávardjúpið
og botninn. 1 máli Andveringa var
orðið banki sáralítið notað í sömu
veru og grynning eða grunn og
eins var því farið meðal islenskra
árabátasjómanna. Aftur á móti
eru orðin „bode“): boði — „flu“):
flúða, algeng í miðaheitum, en þó
einkum „klakk“): klakkur —
„rev"): rif og „sete“ og „sæten“):
seta, sætur. Grunn er yfirleitt í
miðheitum ósamsettra orða og
eins er orðið klakkur, en hérlendis
gætir þess mest, þar sem er hraun
í botni, og þess vegna eru mörg
mið við Vestmannaeyjar kennd
við klakk, sem merkir drang í
botni. Hér á landi er sátur og seta
á sjó, þar sem verið er við veiðar
— einnig sætur og Setufjall, sem
miðað er í.
Andveringar kenna staði í sjón-
um við björk, skóg og runna vegna
þaragróðurs í botni; Bjerka —
Skogkanten — Busken. Hér við
land er það óþekkt, en aftur á móti
hafa islenskir sjómenn kennt mið
við þara, og þess eru einnig dæmi
við Andeyju. Ég þekki ekkert ára-
bátamið hér við land kennt við
botn, og hjá Andveringum eru þau
sárafá. Finn nefnir: Skarsteinbotn
Kvalkjeften: Hvalginið.
nafna, sum augljós af myndum,
t.d. Engelöya): Öngulseyja, —
Kvalbaken): hvalur með bakið
upp. — Kvalkjeften): hvalkjaftur,
— Skrínet): skrínið og Kvelvet):
eins og bátur á hvolfi (sjá mynd-
ir).
III
í upphafi síðara bindis er greint
frá mörkum Andeyjarsvæðisins,
sóknum þess og íbúum. í löngum
kafla er leitast við að svara hvað
ráða megi af heiti bæjanna, þau
skýrð og raktar breytingar á þeim.
Sum bæjarnöfnin í Andeyju eru,
eins og víða í Noregi, þau sömu og
hér hafa tiðkast, og má þar nefna:
Saura): Saurar. — Skjolda):
Skjöldur, Helgafellssveit. —
Dösja): Dysjar. — Toften): Tóftir.
— Risöya): Hrísey. — Audna):
Auðnir og Sellevoll): Selvellir.
Þegar rakin eru örnefni býlanna
í Bö og á Fiskinesi og sagt frá
fiskveiðum þaðan, er m.a. getið
nausta og að í rjáfri þeirra hafi
stundum hangið líkkista, því að
lítil forsjálni hafi þótt að eiga
hana ekki vísa. Enda neituðu þar
engir þrenns konar liðsinni, en
það var að lána likkistu, aðstoða
við að setja bát og flýtja ljósmóð-
ur. — Samtímis og minnst er á
naust er jafnframt getið „stö“,
sem er sams konar lending og hér
er nefnd stöð.
(ýsuslóð) og Silbotn (sili). — Mið
kennd við dýpi, damm, leir, sand
og holu eru mörg hér við land og
sama er í Noregi, og eru nokkur
greind í „I havsauga".
Auk þess sem nú hefur verið
rakið um efni ritsins, má nefna
kafla um mið kennd við menn og
við árstíðir. Fjallað er um margs
konar uppruna miða, sérstök haf-
svæði, miðaheiti, sem hafa breytt
um kyn og tölu. Rannsökuð eru
heiti á eyjum, hólmum og skerjum
og mörg önnur örnefni. Þótt ég sé
lítt að mér í þeim efnum, dylst
ekki, að margt skemmtilegt kemur
í ljós og einkar forvitnilegt fyrir
íslendinga.
Með riti sínu „I havsauga" hefur
Finn Myrvang bætt drjúgum við
fremd sína í þjóðfræðum. Hlut-
deild hans sem málvísindamanns í
skýringum á örnefnum tengdum
hafinu og heitum sjómanna á
margvíslegum tilbrigðum veður-
fars og sjólags er ekki einungis
mikilsverð fyrir Norðmenn, held-
ur alla þá sem annars staðar á
Norðurlöndum eru að fást við
svipaðar rannsóknir.
Lofotboka gefur ritið út og er á
alla vegu vandað til heimanbúnað-
ar þess. Korta- og myndefni er
mikið — margt litmynda, og þær
sérstaklega eftirtektarverðar, er
sýna skýjafar og sjólag, en höf-
undur hefur tekið flestar mynd-
irnar.
Fréttir úr
heimspressunni.
SUNNY
Berlinske Tidende
Eyðir minna en CITROEN 2
CY og samt sneggri og hrað-
skreiðari en BMW.
Hinn þekkti bílamaður Finn Knudstup á Berlinske Tidende varð
mjög hrifinn af NISSA SUNNY. Hann skrifaði:
„Sunny getur við fyrsta sýn litið út fyrir að vera
hefðbundinn bíll en hin húþróaða tækni og nú-
kvæmni í framleiðslu kemur manni sannarlega ú
óvart. Pú kemst lengra ú hverjum bensínlítra ú
Sunny en ú Citroen 2 CV. Engu að síður er Nissan
Sunny sneggri og hraðskreiðari en BMW 315. Og
ekki er Sunny dýr. 1 stuttu múli þrjú atriði sem eiga
eftir að gera Sunny að stórvinsælum bíl - bíl sem
veitir manni meiri og meiri únægju við hvern
kílómetra. “
Citroen 2 CV (Citroen braggi) kostar ca. kr. 250.000. Samkvæmt
upplýsingum umboOsins er hann ekki fluttur inn. Hann er of dýr
mibað við aðra bíla í sama verðflokki.
BMW 315 kostar kr. 365.500. Hann er 2ja dyra.
NISSAN SUNNY 1500 5 gíra 4ra dyra, framhjóladrifmn með
allskyns aukabúnaði s.s. útvarpi, klukku, snúningshraðamæli,
skott og bensínloki sem hægt er að opna úr ökumannssæti o.m.fl.
kostar aðeins kr. 269.000. (Samanburftur 11/7 '83).
Munið bílasýningar okkar um helgar kl. 2-5.
Tökum allar gerðir eldri bifreiða
upp í nýjar
n NISSAIM
LANG-LANG MEST
FYRIR PENINGANA
Tveggja ára ábyrgð
eða 30*000 km
INGVAR HELGASON
SÝNINGARSALURINN/RAUÐAGERÐI