Morgunblaðið - 25.10.1983, Side 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. OKTÓBER 1983
Guðmundur Ágústsson
í því sem börnin og aðrir nánustu
stóðu í. Hann sat þá stundum úti í
stofuhorni hugsandi um skák með
hendur í skauti, vindandi þumlum.
Brá öðru hverju digrum þumli upp
í augnkrókinn, en hafðist ekki að
öðru leyti að. Þannig var oft gam-
an að koma að honum og ræddum
við þá margt.
Hann var myndarlegur maður
hann tengdafaðir minn. Fremur
hár og þéttvaxinn, handleggir
sterklegir og ótrúlega þykk hönd.
Höfuð stórt með mikið dökkbrúnt
hár, sem gránaði með aldrinum.
Einstaklega fríður maður. Á yngri
árum hafði hann verið íþrótta-
maður góður, mjög glíminn enda
gífurlegur keppnismaður. Hefði
líklega verið vopnfimur ef á hefði
reynt. Hann var alla jafna hægur
í framkomu en þó fylginn sér, ein-
þykkur nokkuð hin síðari ár. Gat
verið hrjúfur, en var þó í eðli sínu
einstaklega ljúfur og blíður og
vildi leysa vanda þeirra sem til
hans leituðu. Hann ólst upp í
Vesturbænum á kristilegu
íhaldsheimili sem hann nefndi svo
og var stoltur af. KR-ingur í húð
og hár. Hann bjó allt sitt líf í
Vesturbænum, var hluti af Vest-
urbænum, þekkti vel sögu íbúa
hans og húsa. Vesturbærinn var
hluti af honum. Guðmundur er
horfinn en Vesturbærinn stendur
áfram, aðeins fátæklegri þó.
Ég veit ekki hvernig á því stóð
að Mummi vinur minn gerði mér
að skrifa um sig minningargrein.
Ég hlýt að hafa gengist undir það,
því hin síðari árin var þetta orðin
vissa. Mér vitandi las hann aldrei
stafkrók af því sem ég hafði skrif-
að, svo skýringa hlýtur að vera að
leita í einhverju öðru, hjá okkur
báðum. Við ræddum víst aldrei
smáatriðin. Hann seldi mér sjálf-
dæmi, treysti mér en ... ?
Það er erfitt að gera upp líf í
glefsum.
Pálmi
Það var í nóvember á síðast-
liðnu ári, að við vorum, nokkrir
skákfélgaar, saman komnir að
Vesurgötu 52, Reykjavík, hjá þeim
Fæddur 13. júní 1915
Dáinn 18. október 1983
Hann Skúli afi er dáinn.
Hann sem var okkur svo mikils
virði og við gátum leitað til í námi
okkar og störfum. Hann afi sem
var okkur sem alfræðibók, vissi
alltaf svör við öllum okkar spurn-
ingum, alltaf reiðubúinn að hjálpa
með sinni sérstöku prúðmannlegu
framkomu.
Ævinlega setur okkur hljóð þeg-
ar einhver sem við þekkjum og
þykir vænt um er burt kallaður
héðan af jörðu. Okkur finnst við
vera svo fátæk, lítil og máttvana.
Með þessum fátæklogu orðum vilj-
um við þakka afa þær góðu minn-
ingar, sem við eigum um hann.
Hafi hann þökk fyrir allt og allt.
„Aldrei er svo bjart
yfir öðlingsmanni,
að eigi geti syrt
eins sviplega og nú;
og aldrei er svo svart
yfir sorgarranni,
að eigi geti birt
fyrir eiiífa trú.“
(Matth. Jochumsson)
Margrét og Konni
Skúli Bjarkan var fæddur 13.
júní 1915 á Akureyri, yngstur
þriggja systkina sem nú eru öll
látin; elzt var Inger, sem dó ung,
þá Ragnar, síðast deildarstjóri í
dómsmáiaráðuneytinu. Foreldrar
þeirra vóru Kristín Jónsdóttir og
Guðmundi Ágústssyni, skákmeist-
ara og Þuríði, konu hans, Þórar-
insdóttur. Tilefnið var hraðskák-
mót, sem húsbóndinn efndi til,
einu sinni sem oftar, heima hjá
sér og tók sjálfur þátt í.
Þótt hann hefði þá um nokkurt
skeið kennt alvarlegs sjúkleika, þá
var ekki auðvelt að greina það af
tali hans né fasi. Hann var síður
en svo eftirbátur okkar hinna í
þeirri gamansemi og því létta
hjali, sem einkennir tíðum slík
heimaskákmót. Miklu fremur
stýrði hann gjarnan sjálfur um-
ræðum í þá átt. — Og hafi einhver
haldið, að auðvelt væri að máta
„bakarameistarann“ á móti þessu,
þá var sá hinn sami líklegur til að
verða fyrir ærnum vonbrigðum.
Baráttugleði hans hafði lítt látið á
sjá, þótt auðvitað væri hraðskák-
fimin ekki sú sama og í gamla
daga, enda var Guðmundur á
tímabili sigursælastur allra ís-
lenskra hraðskákmanna.
Því rifja ég þetta hraðskákmót
hér upp, að þetta var í síðasta sinn
sem ég tefldi við Guðmund á
heimili hans. Og það var líka ein-
kennandi fyrir þá áreynslulausu
gestrisni sem einkenndi heimili
þeirra hjóna, Þuríðar og Guð-
mundar. Áreynslulaust segi ég,
því allur beini virtist koma eins og
af sjálfu sér, drjúpa sjálfkrafa af
þeirri meðfæddu snilligáfu hjart-
ans, sem einkennir gott fólk. Það
fannst öllum gestum sem þeir
voru heima hjá sér.
Ekki gaf Guðmundur skákina
upp á bátinn eftir þetta umgetna
mót. Hann tefldi á Skákþingi
Reykjavíkur 1983 og einnig annað
slagið á æfinga-hraðskákmótum
Taflfélags Reykjavíkur. Og vafa-
laust talsvert í heimahúsum.
Ég gæti trúað, að skákiðkun
hafi verið sú nautn, sem gaf hon-
um mestan mótstöðukraft í bar-
áttu við alvarlegan sjúkdóm.
Grundvallarheimspeki skáklistar-
innar er líka sú, að standa meðan
stætt er. Pólski stórmeistarinn
Tartakower sagði líka eitt sinn, að
gefnu tilefni, að enginn hefði enn-
þá unnið skák með því að gefast
upp. Því miður auðnast ekki öllum
að fylgja slíkum leiðarhnoða til
Böðvar Bjarkan lögmaður, bæði
húnvetnsk að ætt. Böðvar Bjarkan
var með virtustu lögfræðingum
þessa lands á sinni tíð, en hafði
mörg fleiri áhugamál en lögfræði,
ekki hvað sízt bókmenntir. Heim-
ili þeirra hjóna, Sólgarðar við
Brekkugötu 6 á Akureyri, var
rómað fyrir gestrisni húsráðenda,
þokka og menningarbrag. Skúli
Bjarkan bar mörg einkenni þess
að vera upprunninn á sliku menn-
ingarheimili.
Hann tók stúdentspróf við
Menntaskólann á Akureyri 1935,
settist í læknadeild við háskólann,
en lauk ekki námi. Ég býst við að
það hefði verið meira að skapi
hans að leggja stund á tungumál.
Snemma í menntaskóla var hann
farinn að lesa bókmenntir á ensku
og hélt þeim áhuga til æviloka.
Eftir að Skúli hætti námi settist
hann að á Akureyri um hríð og
vann á skattstofu bæjarins. Arið
1942 kvæntist hann Maríu Brynj-
ólfsdóttur og eignuðust þau tvo
sonu, Böðvar og Brynjólf. Þau
hjón skildu og Skúli fluttist til
Reykjavíkur nokkru fyrir 1950.
Árið 1962 kvæntist hann æsku-
vinkonu sinni og skólasystur, Sig-
ríði Þorsteinsdóttur frá Blönduósi.
Þau Sigríður höfðu á unga aldri
eignast son, sem Þorsteinn hét og
er látinn. Sonur Skúla og Jóhönnu
Tryggvadóttur á Akureyri er
Hrólfur Bjarkan.
Um miðbik ævinnar stundaði
Skúli Bjarkan þýðingar og liggur
eftir hann fjöimargt í þeirri grein,
skáldsögur, smásögur, ritgerðir.
hlítar á hinu breiðara skákborði
mannlífsins sjálfs, þegar átökin
standa um fjör og tilvist þeirra
sjálfra. Það er afsakanlegt að
missa kjark, þegar á menn hallar í
slíkum átökum. Það vekur þó jafn-
an aðdáun og virðingu samferða-
manna, þegar mönnum er gefinn
styrkur til að ganga lítt beygðir og
jafnvel með gamanyrði á vörum
til móts við örlög sín.
Guðmundur Ágústsson setti
sterkan svip á íslenskt skáklíf um
a.m.k. 40 ára skeið. Hinn svip-
sterki persónuleiki hans átti þar
drjúgan hlpt að máli, auk hinna
ágætu skákhæfileika og keppnis-
hörku. Hann beitti líka allsér-
stæðum skákstíl, sem var hvassari
og sóknleitnari en almennt var
hérlendis í hans tíð. Ekki féll þessi
stíll í kramið hjá öllum, og var
stundum gagnrýndur.
Nú er hins vegar hvass skák-
stíll, af ekki ólíkri gerð, orðinn
hæstur móður meðal ungra
manna, ekki einungis hérlendis,
heldur og vítt um lönd. Nægir þar
að benda á snillingana Kasparov,
Tal o.s.frv. Ekki er ég að halda því
fram, að menn þessir hafi farið í
smiðju til Guðmundar Ágústsson-
ar. En þetta bendir til þess, hversu
Guðmundur hefur verið næmur
fyrir þróunarhneigðum skáklist-
arinnar.
Ég hygg þó, að Guðmundur hafi
aldrei náð þeim árangri í skákinni
sem efni stóðu til, vegna strangrar
vinnu sem hann stundaði lengst
af, jafnhliða hverri skákkeppni.
Það var ekki komið í tísku að
styrkja unga menn hérlendis til
atvinnumennsku í skák á yngri ár-
um Guðmundar. — En að láta
fjölskyldu sína nokkuð skorta
efnalega vegna skákiðkana hans,
það samrýmdist eigi skapgerð
meistarans.
íslenskum skákmönnum mun
þykja skammdegið dekkra en
endranær vegna fráfalls Guð-
mundar Ágústssonar. Þó mun
samrýmast best minningu hins
látna, að láta sér ekki fallast
hendur „þótt maður falli", —
Væntanlega mun lifa áfram í
skákstíl hinna fjölmörgu ungu
lærisveina Guðmundar, hérlendra,
sá þróttur og þau skapgerðarheil-
indi, sem voru höfuðeinkenni
hans.
Sveinn Kristinsson
Fyrir kom að hann skrifaði rit-
dóma, til dæmis í tímaritið Helga-
fell, og lét það vel, því að hann var
bæði smekkvís og vel lesinn. Þó að
tímarit þau, sem hann þýddi fyrir,
væru upp og ofan, er eftirtektar-
vert, hvað hann valdi yfirleitt góð-
ar sögur til þýðingar. Þegar bezt
lætur bera þýðingar hans vott um
alúð og næman bókmenntalegan
skilning. Meðal stórra verka sem
hann þýddi, má nefna Madame
Bovary eftir Flaubert, Frelsið eða
dauðann eftir Kazantzakis og
Doktor Zivago eftir Pasternak.
Hann þýddi ennfremur bækur eft-
ir Hamsun, Steinbeck, Maugham.
Síðustu árin átti Skúli við van-
heilsu að etja og gekkst undir
þungar læknisaðgerðir. Hann lézt
aðfaranótt hins 18. þessa mánaðar
af völdum krabbameins.
Skúli Bjarkan var látlaus maður
í orði og verki. Hann var góður
drengur og sérkennilega réttorð-
ur. Þegar ég hugsa til hans, er mér
ljóst, að hann var einn mesti sént-
ilmaður, sem ég hefi þekkt.
Kristján Karlsson
Kveðja frá Skák-
sambandi íslands.
Guðmundur Ágústsson, bakara-
meistari andaðist hinn 17. október
síðastliðinn eftir erfiða sjúk-
dómslegu.
Guðmundur var um árabil einn
kunnasti skákmaður okkar íslend-
inga og tefldi á fjölmörgum
skákmótum heima og erlendis.
Hann varð Skákmeistari Reykja-
vikur 1945 og í 1. sæti á Skákþingi
íslands 1946. Sama ár sigraði
hann í meistaraflokki á Skákþingi
Norðurlanda í Kaupmannahöfn.
Hann sigraði einnig í Hraðskák-
móti íslands 1946 og Hraðskák-
móti Taflfélags Reykjavíkur 1949
og 1950.
Guðmundur var alla tíð mjög
virkur félagi í skákhreyfingunni
og tók þátt í mjög mörgum skák-
mótum hér heima allt til þess, er
heilsan tók að bila. Árið 1979 var
Guðmundur kosinn heiðursfélagi
Skáksambands íslands, og var
þess þá sérstaklega getið, að Guð-
mundur hefði verið einn ötulasti
skákmaður okkar íslendinga um
40 ára skeið.
Guðmundur var formaður Tafl-
félags Reykjavíkur 1941—1942 og
kosinn heiðursfélagi þess síðar.
Fjöldi skákmanna á margar og
góðar minningar um þau hjónin
Guðmund Ágústsson og Þuríði
Þórarinsdóttur. Heimili þeirra á
Vesturgötunni var jafnan opið
ungum sem öldnum skákmönnum.
Skáksamband íslands vottar
eftirlifandi eiginkonu, börnum og
öðrum ættingjum Guðmundar
hina dýpstu samúð.
Þorsteinn Þorsteinsson
Kveðja frá Tafl-
félagi Reykjavíkur
Guðmundur Ágústsson er fall-
inn í valinn. Með honum er horf-
inn af sjónarsvipinu merkur full-
trúi eldri skákkynslóðarinnar.
Fyrir tíma skákheimilis T.R. að
Grensásvegi og reyndar fram á
Fæddur 11. maí 1932
Dáinn 18. október 1983
Mig setti hljóða, í útvarpinu las
þulurinn dánarfregn, eins og svo
oft áður, en þessi snerti mig dýpra
en margar aðrar.
Hann Þorgils Þorsteinsson er
látinn. Æskuvinkona mín er búin
að missa sinn ástríka og elskaða
mann. Hetjan prúða, sem aldrei
sást sinni bregða er horfinn af
sjónarsviðinu, svo langt um aldur
fram. Elsku vinkona mín Rósa.
Þessi fáu orð eru ekki æfiskrán-
ing. Aðeins k-eðja og þökk til ykk-
ar fyrir trygga vináttu gegnum ár-
in. Dauðinn fer ekki alltaf að lög-
um. Fyrir honum falla oft þeir
sem síst skyldi.
Þorgils gekkst undir mikla
lungnaaðgerð í janúar í fyrra, þar
sem fjarlægja varð annað lunga
hans. Allt virtist í fyrstu ætla að
ganga vel. En því miður hafði
meinið sáð sér út. Og þessi hug-
prúði maður er búinn að há sitt
stríð til enda, með sömu karl-
mennskunni og hugarrónni sem
honum var svo eiginleg.
Ég horfi um öxl, ég kem í heim-
sókn til vinkonu minnar Rósu,
eins og svo oft áður, hjá henni er
staddur ungur maður sem hún
kynnir. Þá leit ég í einhver feg-
urstu augu, sem ég hef litið í um
dagana, augu Þorgils Þorsteins-
sonar. Hann var svo karl-
mannlegur og glæsilegur að eftir-
tekt vakti, hvar sem hann fór, auk
fágætra mannkosta og prúð-
mennsku. Hjónaband þeirra og
heimili fyllti alla hlýju, svo sam-
valin voru þau. Börnin þeirra
fimm eru líka fyrirmyndarfólk
einsog þau eiga kyn til.
Ég hef þessi orð ekki mikið
fleiri, svo margs er að minnast í
hinum dýrmæta sjóði, sem við
geymum öll í hugum okkar og
hjörtum.
Þorgils Þorsteinsson var fæddur
að Kolbeinslæk í Súðavík, 11. maí
seinustu ár, mun heimili hans
hafa verið hálfgert skákheimili,
opið ungum upprennandi skák-
mönnum, sem vildu slá í mettu
eða stúdera eitthvert nýuppgötvað
afbrigði skákfræðanna. Ur hópi
skjólstæðinga hans frá fyrri árum
nægir að nefna þá Friðrik Ólafs-
son og Inga R. Jóhannsson ásamt
hópi sterkra skákmanna sem
komu fram á sjónarsviðið um líkt
leyti og eru nú miðaldra.
Eftir að skákheimilið að Grens-
ásvegi kom til sögunnar sat Guð-
mundur þar oft að tafli við ungu
strákana, miðlaði þeim af þekk-
ingu sinni, agaði þá og glettist við
þá. Þar var kynslóðabilið víðs
fjarri.
Guðmundur Ágústsson gekk í
Taflfélag Reykjavíkur á árunum
fyrir stríð og vann sig skjótt upp í
raðir snjöllustu skákmanna fé-
lagsins. Hann var æ síðan með
virkustu skákmönnum Taflfélags-
ins og tók jafnan mikinn þátt í
starfseminni. Þrátt fyrir erfið
veikindi hin síðustu ár lét hann
engan bilbug á sér finna, slík var
ánægja hans af skáklistinni.
Guðmundur náði góðum árangri
á skákmótum og vann marga
meistaratitla, m.a. varð hann
skákmeistari Reykjavíkur. Hann
tefldi oft í landsliði íslendinga og
var valinn til þátttöku í alþióðleg-
um skákmótum fyrir Islands
hönd.
Guðmundur lét sér annt um hag
Taflfélagsins og gegndi starfi
formanns um skeið. Hann sýndi
félaginu margháttaðan stuðning
og velvilja, hann var fastur í skoð-
unum og ætíð reiðubúinn að leggja
góðum málum lið.
Guðmundur Ágústsson var
kjörinn heiðursfélagi Taflfélags
Reykjavíkur árið 1977 og nokkru
síðar var hann kjörinn heiðursfé-
lagi Skáksambands íslands. Var
það mál manna að fáir væru betur
að því komnir.
Stjórn Taflfélags Reykjavíkur
færir aðstandendum Guðmundar
Ágústssonar samúðarkveðjur.
1932, sonur hjónanna Guðnýjar
Þorgilsdóttur og Þorsteins Þor-
leifssonar. Ég rek ekki nánar ævi-
feril hans né uppruna. Mín fátæk-
legustu orð eru fyrst og fremst
kveðja og þökk.
Elsku vinakona mín Rósa og
börnin ykkar. Þið áttuð þá ást og
hlýju saman sem öllu er dýrmæt-
ari og dauðinn hefur nú slitið um
stundarsakir. En ritningin segir:
„Ég lifi og þér munuð lifa“.
Eitt sinn gerði ég þetta, það á
einnig við nú:
Guð láttu sótina verma og birtuna bera
blítt yfir láð, inn í sálir og áfram þar
[vera.
Klakann hún þíðir úr jörðinni og lífinu
[upp lýkur.
Ljósgjafi himins þinn máttugi kraftur
[er slíkur.
Guð veri með sál hins látna vin-
ar og veiti þér styrk elsku Rósa
mín, börnunum ykkar og fjöl-
skyldunni allri.
Með dýpstu hluttekningu,
Karólína Rut Valdimarsdóttir
frá Skjaldartröð.
Skúli Bjarkan
- Minningarorð
Þorgils Þorsteins-
son - Minningarorð