Morgunblaðið - 06.12.1983, Qupperneq 4

52
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. DESEMBER 1983
^terkurog
kJ hagkvæmur
auglýsingamióill!
„Þetta var eins og að
vaða straumþungt fljót"
Skjaldborgarútgáfan á Akureyri
hefir nú sent frá sér bók, sem laet-
ur fremur lítið yfir sér og heitir því
hógværa nafni „eitt rótslitið
blóm“. Þetta er söguleg skáldsaga
og fjallar um ævi Skúia Skúlason-
ar hins oddhaga, Akureyrings, sem
uppi var fyrir og um aldamótin síð-
ustu og hlaut fyrsta styrkinn til
myndlistarnáms, sem Alþingi ís-
lendinga veitti. Hann var okkur ár
við nám í Kaupmannahöfn, sam-
tímis þeim Ásgrimi og Einari
Jónssonum, en varð skammlífur
og er nú fáum kunnur.
Höfundur sögunnar er einnig
akureyrskur myndlistarmaður,
Valgarður Stefánsson, sem nú
hefir samið fyrstu bók sína.
Segja má, að honum kippi að
sumu leyti í kynið, því að afa-
bróðir hans, Davíð Stefánsson
frá Fagraskógi, ritaði einmitt
einu skáldsögu sína um mynd-
listarmanninn Sölva Helgason.
Fréttamaður Mbl. hafði hug á
að kynnast verki og vinnubrögð-
um Valgarðs svolítið nánar og
fékk því leyfi til að ónáða lista-
manninn á alhvítum sunnu-
dagsmorgni í vinnustofu hans,
þar sem Glerárdalur breiðir
brosandi út faðminn utan við
gluggann.
Fyrsta spurningin var ef til
vill nokkuð fávísleg:
— Er svo að skilja, Valgarður,
að þú sért alveg buinn að leggja
frá þér pensilinn og hafir tvíhent
pennann í staðinn?
— Nei, nei, ekki til frambúð-
ar, en að vísu í bili, meðan ég hef
verið að vinna að bókinni minni.
Ég er þannig gerður, að þegar ég
helli mér út í eitthvað, vinn ég
að því óskiptur. Ég geri bara
það, sem mig langar til að gera
hverju sinni, og læt ekkert aftra
mér.
— Er langt síðan þú byrjaðir á
ritmennsku?
— Býsna langt. Ég hef lagt
grunn að fáeinum öðrum sögum
og verið byrjaður á þeim, en á
þessari byrjaði ég fyrir tveimur
eða þremur árum.
— Hver var kveikjan að henni?
— Skömmu eftir að ég eignað-
ist bókina „íslensk myndlist á
19. og 20. öld“ eftir Björn Th.
Björnsson, sá ég Skúla Skúlason-
ar þar stuttlega getið, og þá þeg-
ar tók þetta efni að stríða á mig.
Skúla er ekki getið í Sögu Akur-
eyrar eftir Klemens Jónsson, en
í bókinni hans Björns Th. las ég,
að „furðanlegt mætti það samt
heita, ef ekki leyndist eitthvað
eftir hann á Akureyri," þar sem
hann talar um Skúla. Ennfrem-
ur: „Ekki eru nú lengur til nein
handa-verk Skúla Skúlasonar,
svo mér sé kunnugt."
— Er þetta rétt?
— Ég trúði þessu lengi vel. En
ég fór svo að kanna blöð, bækur
og ævisögur hér á Amtsbóka-
Rætt við
Valgarð Stefáns-
son, höfund
skáldsögunnar
„Eitt rótslitið
blóm“
safnnu og fann ekkert um Skúla
annað en það, að hann hefði
skrifað nokkrar þjóðsögur í safn
ólafs Davíðssonar og í Huld.
Einnig er til bréf frá honum til
ólafs, sem hann hefir skrifað
skömmu fyrir andlát sitt og þá
orðinn fjársjúkur maður, en þar
kemur meðal annars fram, að
hann hefði smíðað grasatínur
fyrir ólaf. Þær eru enn til og eru
í vörslu frú Huldu Stefánsdótt-
ur.
— En hvað um listaverk?
— Ég sneri mér til Listasafns
íslands í Reykjavik og spurði,
hvort þar væri nokkuð til eftir
Skúla, en fékk þau svör, að þar á
bæ væri ekki kunnugt um þetta
nafn og þar væri ekkert að finna
eftir manninn. Þá var ég samt
byrjaður á bókinni, en vildi ekki
sætta mig við að finna ekkert.
Ég fór í gegnum allar skrár á
Minjasafninu á Akureyri og
fann ekkert, sem fullyrða mætti,
að væri eftir Skúla. Eftir beiðni
minni lét íslenska sendiráðið í
Kaupmannahöfn kanna málið í
Listaakademíunni, þar sem
Skúli var við nám í 5 ár,
1894—1899, en allt kom fyrir
ekki. Allt virtist vera afmáð, og
mátti það merkilegt heita.
— En þú hefur samt ekki gefist
upp?
— Nei. Ég hringdi til starfs-
manns á Þjóðminjasafni íslands
og bað hann ásjár. Hann svaraði
eftir fáeina daga og hafði þá
fundið nafn Súla á skrá, sem
Matthías Þórðarson hafði gert
fyrir löngu og vísaði til tveggja
höggmynda, sem við nánari eft-
irgrennslan fundust í geymslum
Listasafns íslands þrátt fyrir
allt. Vel má vera, að fleira kunni
að koma í leitirnar. Nokkrum
dögum eftir að bókin kom út,
hringdi til mín maður hér á Ak-
ureyri og sagðist eiga eintak af
gamalli útgáfu Egils sögu
Skalla-Grímssonar með nafni
Skúla á titilblaði. Fyrstu tvær
síðurnar væru handskrifaðar,
hvort sem Skúli hefur gert það
eða einhver annar. Það er mjög
vel gert og upphafsstafir kafla
skrautskrifaðir.
— Hvernig gekk þér að afla
upplýsinga um svipmót og blæ þess
tíma, þegar sagan gerðist?
— Lýsingar á aldarfari á Ak-
ureyri um og fyrir aldamótin
1900 hef ég helst úr blöðum, bók-
um og viðtölum, sem ég hef lesið
og kanna. Ég hef meira að segja
safnað að mér ljósmyndum, sem
sýna tísku og klæðaburð þessara
ára. Auk þess hef ég verið svo
heppinn að vinna með öldruðu
fólki, sem hefur lifað gamla tíma
og er fúst að miðla af þeirri
þekkingu sinni, svo sem eins og
óskar Guðjónsson, starfsmaður
sjúkrahússins, maður stálminn-
ugur og fróðleikssjór. í þessari
aldarfarskönnun liggur mikil
vinna, en hún er um leið nauð-
synlegur bakgrunnur sögunnar.
Ég reyni að segja satt frá og eft-
ir bestu vitund til að gefa sem
sannasta mynd af bæjarbrag,
aldaranda, Skúla sjálfum og
þeim mönnum, sem hann um-
gekkst. Ég skrifaði bókina
nokkrum sinnum, og í sjöttu og
síðustu uppskriftinni kastaði ég
um 50 síðum, mest samtölum,
sem mér þótti ekki koma efninu
nægilega mikið við.
— Vandvirknin hefur verið boð-
orðið æðst?
— Já, ég reyndi að gera eins
vel og ég gat, hvernig sem til
hefur tekist. Að vísu sé ég eftir
á, að sitthvað hefði mátt betur
fara á annan veg, en sennilega er
það svo um öll verk okkar. Þetta
er alveg eins og um myndverk.
En annars er ég hættur að hugsa
um þessa sögu. Ég er búinn að
loka þessari bók, hún er liðin tíð.
Nú er að snúa sér að öðru og fást
við það. Auðvitað hefur maður
lært margt á þessari vinnu og
notar það kannski seinna, beint
eða óbeint, sennilega fremur
óbeint, í vinnubrögðum og við-
horfum.
— Hefurðu tamið þér einhvern
sérstakan stil?
— Ég skrifaði eftir tilfinn-
ingu minni, án þess að ég gerði
mér far um að skrifa á einn hátt
fremur en annan. Ég reyndi ekki
að tileinka mér neinn sérstakan
stíl og þaðan af síður stílbrögð.
Hins vegar reyndi ég að búa til
ólíkar persónur, sem hver um sig
urðu að hafa sín sérkenni, bæði í
útlitslýsingum, hátterni og
málfari í tilsvörum. Ég verð að
trúa því sjálfur, að það sé satt,
sem ég er að segja og skrifa.
— Er þér létt um að skrifa?
— Þegar ég er kominn af stað.
Ég var að visu oft að því kominn
að gefast upp, þetta var eins og
að vaða straumþungt fljót. Það
var auðvelt upp við bakkana, en í
miðjum álnum ætlaði allt að
fara á bullandi bólakaf. En yfir
komst ég. Ég vissi reyndar ekki,
út í hvað ég var að leggja, þegar
ég var að byrja á þessari bók,
gerði mér enga grein fyrir því,'
en það hjálpaði mér, að ég er
ekki verkkvíðinn.
MorpinbUdiA/ Sv.F.
Valgarður Stefánsson
— Hvort þykir þér skemmti-
legra að mála eða skrifa?
— Ég get ekki gert upp á milli
þess. Ég geri bara það, sem mig
langar til. Ég lærði einu sinni að
spila á orgel hér í Tónlistarskól-
anum, og mér þykir líka
skemmtilegt að grípa í það.
— Hvað er svo næsta mál á
dagskrá?
— Ég er ekki búinn að ákveða
það, en sitthvað kemur til
greina. Mesta áhugamál mitt er
að koma upp yfirlitssýningu ey-
firskra myndlistarmanna, sem
mér hafa fundist vera gróflega
vanrækjtir til þessa. Sýningin
krefst langrar og gífurlega mik-
illar undirbúningsvinnu og jafn-
framt baráttu við tregðu- og úr-
töluöflin. Listfræðingar hafa
sniðgengið Eyjafjörðinn í um-
fjöllun um myndlist og haldið
því fram, að hér sé ekkert til,
sem vert sé að sýna. En ég er á
annarri skoðun, og þessi sýning
er mér metnaðarmál fyrir hönd
Eyjafjarðar og Akureyrar. Við
verðum að halda á lofti verkum
og minningu feðranna, það er
okkar arfur og skylda.
— Hvernig hefurðu fengið tíma
til að vinna að áhugamálum þín-
um?
— Ég vinn 10 tíma á dag fyrir
daglegu brauði sem innkaupa-
stjóri Fjórðungssjúkrahússins.
Tíminn til að sinna hugðarefn-
um hefur því ekki verið mikill,
en ég er hraustur, andlega og
líkamlega, og þoli vel vinnu. Ég
hef stundað yoga og hugrækt og
get þolað langvinnt og þungt
vinnuálag, og ég get lagt á mig
mikla vinnu, ef ég fæst við það,
sem ég hef raunverulega áhuga
á. Meðan ég var að vinna að bók-
inni, naut ég mikils og ómetan-
legs stuðnings konunnar minnar,
Guðfinnu Guðvarðardóttur, sem
sá alltaf um að ég hefði gott
næði til ritstarfanna. Ég held, að
rithöfundar verði annaðhvort að
vera vel kvæntir eða alls ekki
kvæntir. Það kom oft fyrir, að ég
fór beint frá ritvélinni til vinnu
minnar á spítalanum og hafði þá
unnið næturlangt við áhugamál
mitt, söguna af rótslitna blóm-
inu, sem flestir voru löngu búnir
að gleyma.
Sv.P.
Fulltrúar á þingi norrænna lyfjatækna.
Norrænt
þing lyfja-
tækna
NORRÆNT þing lyfjatækna var
haldið í Reykjavík dagana 3.—7.
september sl. Þingið sátu fulltrúar
frá fslandi, Svíþjóð, Noregi og
Danmörku.
Á þinginu voru rædd helstu
hagsmunamál lyfjatækna, meðal
annars tölvuvæðing apóteka,
menntun lyfjatækna, trúnaðar-
menn í apótekum og menntun
þeirra og kjaramál.
Þetta er í fyrsta sinn sem slíkt
þing er haidið á fslandi, en auk
þess að sitja þingið fóru fulltrúar í
skoðunarferðir um Reykjavík og
Suðurland.