Morgunblaðið - 18.12.1983, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. DESEMBER 1983
Við höfum
báðir reynt
ýmislegt...
una sem er þér sérstaklega minn-
isstætt?
„Nei, ekki nema það að sumarið
í sumar var sérstaklega erfitt til
kvikmyndagerðar vegna veðurs.
Við vorum þarna staðsett í litlum
sumarbústað og menn þurftu
kannski að hírast inni tímunum
saman, innan um allar græjurnar,
þannig að það má segja að við höf-
um gengið hvert ofan á öðru meira
og minna allt sumarið vegna veð-
urs. En þetta er nú einu sinni það
sem við verðum að búa við hér á
landi, þótt þetta sumar hafi nú
reyndar verið í sérflokki hvað veð-
urfar snertir."
Nú þurftir þú að láta þér vaxa
alskegg fyrir hlutverk Jónasar. Kom
mönnum það ekkert spánskt fyrir
sjónir, t.d. í Sumargleðinni að sjá
allt í einu fúlskeggjaðan Bessa í
gleðinni?
„Jú, það var mikið talað um það,
en við ómar snerum þessu bara
upp í brandara. Þetta var skömmu
eftir að Spegillinn hafði verið
gerður upptækur og við snerum
þessu þannig að ómar sagði
eitthvað á þá leið að það væri
voðalegt orðið að sjá mig, ég væri
hættur að raka mig og liti illa út
og ég svaraði því til að ástandið
væri jú orðið slæmt. Nú gæti mað-
ur ekki rakað sig iengur því búið
væri að banna spegilinn. Og þar
með var það sjálfgefið að ég væri
með alskegg í Sumargleðinni."
Gaman og alvara
Við víkjum nú að leiklistarferli
Bessa og ég spyr hann hvernig það
hafi atvikast að hann lagði út á
leiklistarbrautina.
„Þetta hefur líklega byrjað að
gerjast í mér þegar ég var einn
vetur í Reykholti, þá tólf ára gam-
all. Flestir aðrir nemendur þarna
voru þá sextán eða sautján ára,
svo að ég var „litla barnið á heim-
ilinu", og ég komst að því þennan
vetur, að ég gat náð athygli fólks-
ins með sprelli og leikaraskap og
haldið henni glettilega lengi.
Margir skólafélagar mínir ráð-
lögðu mér þá að leggja fyrir mig
leiklist og það blundaði í mér öll
Verslunarskólaárin, en ég ákvað
að gera ekkert í því á meðan ég
var í Versló, til að vera ekki með
öllu próflaus ef leiklistargyðjan
brygðist mér. í Versló var ég svo
notaður í flest þau leikrit sem þar
voru sett upp, þannig að það jók
enn á áhuga minn að leggja þetta
fyrir mig að loknu námi. Það má
því eiginlega segja að ég hafi
stefnt að þessu alveg frá tólf ára
aldri.
Eftir Versló fór ég einn vetur til
Lárusar Pálssonar, en þá var
Þjóðleikhúsið ekki byrjað. Síðan
byrjaði Þjóðleikhúsið með sinn
skóla, sem tók tvö ár og á seinna
ári mínu þar var ég byrjaður að
leika í Þjóðleikhúsinu, og þar hef
ég verið óslitið síðan, en ég átti 30
ára starfsafmæli í fyrra. I tilefni
af þeim tímamótum lék ég Gust í
samnefndu verki, grafalvarlegt og
þungt hlutverk."
Nú ert þú fyrst og fremst þekktur
sem gamanleikari. Stefndir þú sjálf-
ur inn á þá braut í upphafí eða var
þaö fyrir tilviljun?
„Ég held nú að það hafi legið
betur fyrir mér enda fékk ég nær
eingöngu þannig hlutverk fyrstu
árin. En síðan komu alvarleg hlut-
verk eins og í „Horfðu reiður um
öxl“ og eftir það hef ég fengið slík
hlutverk alltaf öðru hvoru. En ein-
hvern veginn hefur gamanleikur-
inn átt betur við mig þótt með
þessu sé ég ekki að gera upp á
milli þess að leika gamanhlutverk
eða hlutverk alvarlegs eðlis.“
Er ekki erfítt fyrir leikara, sem er
þekktur af því að koma fólki til að
hlæja, að birtast allt í einu á sviðinu
í alvarlegu hlutverki?
„Það getur verið svolítið kvíð-
vænlegt í fyrstu innkomunni, því
fólk er þá oft ekki búið að gera sér
grein fyrir hvers eðlis hlutverkið
er og reiknar með þegar maður
birtist, að nú eigi að fara að kitla
hláturtaugarnar. En svo er það yf-
irleitt búið og ef maður á annað
borð nær tökum á hlutverkinu á
þetta ekki að koma að neinni sök.“
Áttu þér eitthvert uppáhalds-
hlutverk, sem þér þykir vænna um
en önnur eða er þér sérstaklega
minnisstætt?
„Þú ert að koma hér með þessa
klassisku ..., — nei, ég er nú van-
ur að svara þessu þannig að það sé
hlutverkið sem ég er að fást við
hverju sinni, og í þetta skipti er
það Svejk. Við erum að æfa það
stykki núna í leikgerð Bertolt
Brechts og það er virkilega gaman
að spreyta sig á því. En þetta er
þrælerfitt, eins og Brecht er alltaf.
Ég lék í Svejk í gamla daga, 1956
minnir mig, þá lék Róbert titil-
hlutverkið. En þetta er önnur leik-
gerð, sem á að gerast í seinni
heimsstyrjöldinni, þannig að þetta
er ekki alveg sá sami gamli Sveyk,
þótt andi hans svífi yfir vötnum
og mörg tilsvör séu hin sömu. Eft-
ir Sveyk er það svo „Guys and
dolls“ í þýðingu Flosa Ölafssonar,
svo það verður nóg að gera fram á
vor.
En hvað varðar þessa spurningu
um uppáhaldsrulluna er ómögu-
legt að gera upp á milli einstakra
hlutverka. Ég er nú búinn að leika
hátt í 200 hlutverk á mínum ferli
og auðvitað eru mörg þar innan
um, sem eru mér minnisstæð ein-
hverra hluta vegna."
Og í framhaldi af þessu förum
við Bessi að blaða í úrklippusafn-
Sýning Jörundar
í Asmundarsal
50 myndir af Esjunni.
Opin daglega frá kl. 14—19.
í hlutverki Stóra-Kláusar áaamt
Margróti Guömundsdóttur og í
hlutverki Litla-Kláusar fyrir þrjá-
tíu árum, ásamt Margréti Guö-
mundsdóttur.
inu hans, sem er þykkt og mikið,
og við þá yfirferð rifjast upp mörg
eftirminnileg hlutverk, sem Bessi
hefur túlkað í gegnum árin. Þar
rekst ég m.a. á leikdóm um söng-
leikinn „Kabarett", sem sýndur
var í þjóðleikhúsinu 1973, en þar
segir m.a.: — „Bessi Bjarnason,
hann er nú meiri grallarinn. Hann
kitlar hláturtaugar okkar svo
linnulaust, að minnstu munar að
heilsan líði fyrir það. Hann er
fjaðurmagnið og lífsfjörið dæmi-
gert. Hann trítlar, spígsporar,
dansar, stekkur og skekur skank-
ana í fádæma fimi og með fjöl-
breytilegustu svipbrigðum, allt frá
smábrosi upp í rosaglennu. Þegar
við þetta bætist svo, að hann mæl-
ir manna tímanæmastur er verk
hans fullkomnað. Hér kemur at-
vinnumaðurinn fram í öllu sínu
veldi."
Og í öðrum leikdómi um sama
verk segir m.a.: Hlutverk kynnis-
ins og um leið skemmtikraftsins
er vandmeðfarið hverjum leikara,
jafnvel eins þaulvönum manni og
Bessa. í þetta skipti gengur leikar-
inn listrænan berserksgang á
sviðinu, kemur inn eins og ljón og
fer út eins og ljón, leikur alla í
skuggann ...“
Hvernig líður leikara þegar hann
fær svona dóma?
„Ja, þetta er óskaplega þægileg
tilfinning og ýtir undir mann að
gera vel og gera betur. En þegar
maður hefur staðið í þessu svona
lengi veit maður svona nokkurn
veginn hvar maður stendur. Hins
vegar þykir mér auðvitað alltaf
vænt um að fá góða dóma. Ekki
það, að ég taki svo óskaplega mik-
ið mark á þeim nú orðið. Maður les
þetta svona yfir og sumt getur
maður alveg fallist á, sumt veit
maður og getur ekkert gert við, en
leikhúsgagnrýni á alltaf rétt á sér
samt sem áður. Maður er svo sem
ekki alltaf dómbær á þetta sjálf-
ur.“
í návígi við
áheyrendur
Bessi Bjarnason hefur um ára-
bil verið vinsæll í skemmtibrans-
arnum, samhliða leiklistinni í
Þjóðleikhúsinu, og ég spyr hann
hvort það sé af illri nauðsyn að
virtur leikari leggi nafn sitt við
slíkt eða hvort það sé kannski
vegna ánægjunnar.
„Það er bæði og. Sem leikari við
Þjóðleikhúsið er ég ríkisstarfs-
maður og þeir sem vinna hjá rík-
inu hafa aldrei verið of sælir af
launum sínum eins og kunnugt er.
Hinu er svo ekki að leyna, að í
skemmtibransanum hef ég öðlast
vissa reynslu, sem hefur komið
mér til góða á sviðinu. Það er al-
veg sérstök reynsla að vera svona
í návígi við fólk þegar það er að
skemmta sér og það kemur ýmis-
legt upp á undir slíkum kringum-
stæðum. Fólk á það t.d. til að
grípa fram í fyrir manni og slá
mann út af laginu þannig að erfitt
getur verið að halda áfram með
þáttinn, en reynslan getur þá oft
kennt manni hvernig best er að
bregðast við undir slíkum kring-
umstæðum."
Manstu eftir einhverju slíku at-
viki?
„Já, ég man t.d. einu sinni þegar
við Gunnar (Eyjólfsson) vorum að
skemmta eitt sinn í Lídó. Við vor-
um seinir fyrir og fólk var búið að
sturta talsvert í sig þegar við
komum. Það var sérstaklega eitt
borð í salnum sem vildi ekki gefa
hljóð, og virtist ekki hafa neinn
áhuga á því að hlusta á okkur. Við
reyndum í fyrstu að fá fólkið með
góðu til að gefa hljóð, en það var
ekkert á því og þetta jókst svóna
orð frá orði. Fólkið var farið að
senda okkur tóninn og við svöruð-
um á móti, þar til einn borðgesta
slengdi því framan í okkur að við
værum „helvítis fífl“. Og ég man
ekki hvort það var ég eða Gunnar
sem svaraði að bragði, að eini
munurinn á þeim og okkur væri að
við fengjum borgað fyrir að vgja
fífl, en þeir ekki. Eftir það IréyrfF'
ist ekkert frá borðinu enda var
þessu tekið með miklum fagn-
aðarlátum af öðrum gestum í
salnum, sem voru greinilega á
okkar bandi."
Kemur það ekki stundum fyrir aö
leikarar gleymi rullunni í miðju
kafí?
„Jú, það kemur fyrir og þá reynir
maður bara að nálgast hvíslarann
eða fer í hring eins og kallað er,
það er að endurtaka sig þangað til
rétta stikkorðið kemur. Svo gerist
nú oft ýmislegt á sviðinu sem ekki
er gert ráð fyrir í handritinu. Ég
man eftir einu spaugilegu atviki í
sýningu á „Á sama tíma að ári“,
en þá hafði vistfólkinu á Hrafn-
istu verið boðið á sýninguna, og
það sat á sex eða sjö fremstu
bekkjum. Ekkja Haraldar heitins
Björnssonar var í þessum hópi og
hún fékk auðvitað sæti í heið-
ursstúkunni. Hún naut sín þar vel
gamla konan og reyndi að láta
talsvert á sér bera, þannig að það
færi nú ekki framhjá hinum
vistmönnunum að hún væri heið-
ursgestur. Svo gerist það í einu
atriðinu, þar sem átti að kasta í
mig hárbursta, að mótleikari
minn hittir ekki og hárburstinn
flýgur út í sal. Nú vildi svo til að
verkið snerist að nokkru um þenn-
an hárbursta á eftir, þannig að ég
þarf eiginlega að ná í burstann
fram í sal, þar sem enginn áhorf-
enda gerði sig líklegan til að kasta
honum aftur upp á sviðið, enda
hefur gamla fólkið sjálfsagt hald-
ið að þetta ætti að vera svona í
leikritinu, og ekki áttað sig á að
þetta var slys. Ég þarf sem sagt að
fara út í sal til að sækja burstann,
og þegar ég geng framhjá stúk-
unni teygir gamla konan sig fram
og segir stundarhátt: Hvert ertu
að fara Bessi? — Ja, ég er nú bara
að fara fram í sal að sækja hár-
bursta. „Nú, já svoleiðis, þá er allt
í lagi,“ segir hún og síðan hélt
leikritið áfram, en þetta gerði
mikla lukku á sýningunni.
Annars getur það verið ákaflega
misjafnt eftir dögum hvernig sal-
urinn er. Til dæmis er mun auð-
veldara að leika í gamanleik á
laugardagskvöldum en öðrum
kvöldum vikunnar. Fólk virðist þá
vera móttækilegra og allt and-
rúmsloftið er léttara en á öðrum
kvöldum. Þetta stafar einfaldlega
af því að þá er fólk ekki eins
stressað. Það hefur haft nægan
tíma til að koma krökkunum fyrir
og klæða sig í sparifötin og getur
virkilega notið þess að fara út, í
stað þess að þurfa kannski að fara
beint úr vinnunni á sýninguna."
Hefur þú einhvern ííma séð eftir
aö hafa lagt leiklistina fyrir þig, gæt-
1 ir þú hugsað þér annað starf?
„Eftir öll þessi ár verð ég
hreinlega að viðurkenna að ég
kann ekkert annað. Nei, ég hef
ekki séð eftir því að hafa lagt
leiklistina fyrir mig, síður en svo.
Þetta er ákaflega skemmtilegt
starf og kannski ekki síst vegna
þess að maður fær alltaf ný og ný
verkefni. Sýningarnar taka enda
og maður fer þá að fást við eitt-
hvað nýtt. Þetta er fjölbreytilegt
og hvað mér viðvíkur get ég til
dæmis sagt sem svo, að nú sé Jón-
as að baki en við taki Svejk. Þann-
ig gengur þetta frá ári til árs.“
Eg spyr Bessa að lokum hver
séu hans áhugamál fyrir utan
leiklistina og hann segir að þar sé
hestamennskan í fyrirrúmi.
„Nú bara bíður maður eftir að
taka hestana á hús og fara að ríða
út. Við erum þrír saman í húsi, ég,
Gísli Alfreðsson og Klemenz
Jónsson. Það er alveg dásamleg
tilfinning að geta farið á nokkrum
mínútum upp í hesthús, í annan
heim, og þaðan á örskammri stund
út í kyrrðina."
Og í þessupi ljúfu hugleiðingum
um hesta og annan heim kveðjum
við Bessa Bjarnason, að sjálfsögðu
í trausti þess, að hann eigi eftir að
létta okkur skapið með list sinni
um mörg ókomin ár.