Morgunblaðið - 18.12.1983, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. DESEMBER 1983
Ég vildi’ að jólin væru hér;
ég veit að brátt þau heilsa mér;
til þess er ljúft að langa.
Ég sat í dag við svartan kveik
og sá þá okkar jólasteik
í skemmukoti hanga.
Þegar tekur að síga á seinni
hluta desember, fer væntingin
eftir jólunum að sækja á fleiri
en drenginn í þessu danska jóla-
ljóði í þýðingu Þorsteins frá
Hamri í „Gestir í gamla trénu",
sem ég tek gjarnan út úr bóka-
skápnum um þetta leyti. Þar eru
nefnilega nokkur stutt ævintýri
og jólasöngvar, meira að segja
með nótum, svo hægt er að raula
þau. Alltaf verður eitthvað eftir
af eftirvæntingunni til jólanna,
svona ef að er hlúð. Enda mikið
til í því að maður hætti að leika
sér af því að maður verður gam-
all, en verði svo gamall af því
maður hættir að leika sér.
Varla verður kvartað undan
því nú til dags að ekki sé í des-
ember vakin upp jólastemmning
og örvuð tilhlökkun hinna full-
orðnu til jólanna. Öll félög, hóp-
ar og vinnustaðir efna til jóla-
funda og jólasamkvæma og
„jólaglöggin" með rauðvíni og
rúsínum dreifist á allan
desembermánuð í vina- og sam-
starfshópum. Það er nýjasta
viðbótin. Þetta eru notalegar
samverustundir. Fyrir fáum ár-
um var þessi siður lítt viðhafður
hér. Helst að þeir sem alist
höfðu upp eða dvalið langdvölum
á öðrum Norðurlöndum buðu til
sín í „glögg" á jólaföstunni.
En siðir breytast. Hve ör sú
breyting er á Islandi má einmitt
þessa dagana sjá á sýningu í
Þjóðminjasafni á gömlum mun-
um tengdum jólum. Kemur fram
að bæði jólatré og eiginlegar
jólagjafir voru óþekkt þar til
fyrir einni öld, þótt stundum
fengi fólk flík eða sauðskinnskó
sem nokkurs konar launauppbót
hjá húsbændum sínum. Jólatrén
fóru ekki að vera algeng fyrr en
á þessari öld, enda engin greni-
tré að fá. Fólk tók þá að bjarga
sér sjálft með því að smíða jóla-
tré — staura á fæti með álmum
út frá og vafði þetta sortulyngi
eða beitilyngi sem tínt var. Nú er
gnægð af öllu og erfitt að finna
upp á nýrri ábót. E.t.v. full mikið
til að gefist tími og orka til að
njóta. Því eins og hann Piet Hein
segir í íslenzkum búningi Helga
Hálfdanarsonar):
Ég þarf að annast um ótal hluti
sem eignast ég smátt og smátt,
þó orðað gæti ég eignarhaldið
á annan réttari hátt,
því einlægt sé ég þann sannleik vera
á sveimi í kring um mig.
Að eigirðu meira en átta hluti
þá eiga hlutirnir þig.
Þessi ágæta vísa rifjaðist upp
nú í vikunni þegar 3 einstæðar
mæður komu til mæðrastyrks-
nefndar til að afhenda háa pen-
ingaupphæð fyrir hönd starfs-
fólks á vinnustað sínum í jóla-
glaðning handa þeim sem þurf-
andi eru. Þetta voru hressilegar
konur, sem vinna nú fyrir jólin
16 tíma á dag á vöktum í
iðnfyrirtæki, til þess að eiga frí
og geta notið heima með börnum
sínum jólahátíðar fram yfir
þrettándann. Þegar þessar kon-
ur með 1—2 börn á framfæri
sínu, voru spurðar hvernig stæði
á því að þær væru að leggja
svona fram, svöruðu þær því til
að þær vissu að svo margar
hefðu lítið til jólanna. Það væri
allt í lagi með þær sjálfar, þær
hefðu ágæta vinnu. Þetta voru
glaðlyndar og óvílsamar konur,
sögðu þær í mæðrastyrksnefnd-
inni. Raunar ekki víst að það séu
alltaf þeir sem minnst eiga sem
kvarta.
Og kannski er annríkið og
flóðbylgja ofgnótta að drekkja
jólaskapinu. Það hvarflaði að
mér, þegar á jólakvöldi eins fé-
lagsins var haft orð á því að í
þetta sinn hefði gleymst í öllum
frábæru skemmtiatriðunum að
syngja saman jólasöngvana til
að koma sér í jólaskapið. Því er
kannski ekki úr vegi að rifja upp
söguna um Jólasönginn eftir
finnska höfundinn Marjatta
Kurenniemi í þýðingu Þorsteins
frá Hamri:
—Hann dróst eftir veginum.
Það var rigningarsuddi og hon-
um var kalt. Fugl sat þar á
trjágrein og blés út fjaðrirnar.
„Hver ert þú?“ spurði fuglinn.
„Ég er jólasöngurinn gamli. All-
ir hafa gleymt mér. Syngdu mig,
litli fugl!“ svaraði vegfarandinn.
„Ég? Nei, ég er svo hás. Og mér
geðjast ekki að jólasöngvum.
Vorljóð eru mér betur að skapi.“
Og fuglinn flaug leiðar sinnar.
Jólasöngur inn gamli hélt
þreyttur áfram för sinni.
Þá mætti hann ríkum kaup-
manni. „Ég er gamall jólasöng-
ur. Þú kunnir mig vel þegar þú
varst barn. Syngdu mig núna!“
sagði hann. „Hafi ég einhvern
tíma kunnað þig, þá er ég búinn
að gleyma þér núna. Fallegasti
söngur sem ég þekki er hljómur-
inn í peningakassanum. Farðu
leiðar þinnar; ég má engan tíma
missa; ég verð að hugleiða
hvernig ég get selt meira fyrir
jólin.“ Og kaupmaðurinn hélt
áfram göngu sinni. Söngurinn
silaðist eftir veginum og gustur-
inn næddi gegnum þunnar flíkur
hans.
Því næst mætti hann húsmóð-
ur, sem var önnum kafin.
„Hvaða dauðans letingi er nú
þetta?“ sagði hún hneyksluð, því
hún átti bágt með að þola að aðr-
ir væru ekki jafn önnum kafnir
og hún. Ég er gamall jólasöngur.
Mamma þín var vön að syngja
mig, og þú hlýtur að muna eftir
mér. Syngdu mig núna!“ „Hvern-
ig á ég að hafa tíma til að syngja
jólasöngva núna, rétt fyrir jólin!
Ég verð að gera hreint og salta
grís og baka kökur og slétta jóla-
dúkana og fægja silfurmuni og
þvo gólfin og ... “ Jólasöngurinn
gamli heyrði ekki meira, því að
hún var öll á bak og burt, hús-
móðirin sem var svo önnum kaf-
in.
Það var hætt að rigna og kom-
ið frost, kuldinn beit kinnarnar,
en þrátt fyrir það hélt jólasöng-
urinn gamli áfram leit sinni að
einhverjum sem vildi syngja
hann. Þá mætti hann frægu
skáldi, og nú varð jólasöngurinn
glaður. „Ég er gamall jólasöng-
ur. Þú hlýtur að muna eftir mér.
Viltu ekki syngja mig núna!“
sagði hann við skáldið. Skáldið
nam staðar og starði á jólasöng-
inn. „Svo þú ert gamall jólasöng-
ur! Þannig ert þú í hátt! Og þú
hefur fasta hrynjandi og rímar!
Ætti ég að fara að syngja svona
lagað — ég, frægt nútímaskáld!
Nei, svona syng ég:
f einsemd
þótt ég viti ekki hvort þú ert
kuldahrollur —
stór stærri stærstur..."
Rödd skáldsins hvarf í fjarska,
því að jólasöngurinn gamli tók
til fótanna og hlóp leiðar sinnar,
svo hratt sem hann megnaði.
Hann settist hryggur á dyraþrep
úti fyrir litlum kofa. í sama bili
kom gömul kona gangandi eftir
stígnum og leiddi barn við hönd
sér. „Sjáðu, amma! Þarna situr
einhver á tröppunum hjá okkur!“
sagði barnið. Amman rýndi
gömlum og hrumum augum á
jólasönginn gamla, og þótt hún
væri nærri því blind, þekkti hún
hann strax. „Þetta er jólasöng-
urinn gamli! Ég lærði hann af
ömmu minni, svo gamall er
hann!“ hrópaði hún. „Syngdu
mig!“ bað jólasöngurinn að-
framkominn. „Komdu inn fyrir!"
sagði gamla kona. Og söngurinn
var leiddur inn í fátæklega en
hlýja stofu. Gamla konan söng
veikri röddu og skær rödd barns-
ins tók undir. Jólasöngurinn
gamli var ekki lengur grár og
hrakinn umrenningur, heldur
bjartur og ljómandi af ljósi
stjarnanna. Og litli kofinn
stækkaði, söngurinn fyllti tómið,
og tónar hans liðu út yfir hinn
dimma og dapra heim. Og allir
sem heyrðu sönginn gleymdu
annríki sínu og áhyggjum og
tóku þátt í söngnum — hinum
gamla jólasöng bernsku sinnar:
HIN FEGURSTA RÓSIN
ER FUNDIN... “
Þessi bréf eru ástarbréf og eiga engan sinn líka í
íslenskum bókmenntum. Enda eru þau varðveitt fyrir
undarlega tilviljun, eins og glöggt kemur fram í inngangi
Indriða Q. Þorsteinssonar fyrir bókinni.
Og þessi bréf segja ástarsögu sem er bæði falleg
og fagurlega skráð. Og sú saga á vafalaust eftir að valda
lesendum ýmsum heilabrotum.
Sóla og Þórbergur unnust hugástum, það sjáum við glöggt
af bréfunum. En hvers vegna auðnaðist þeim ekki að njótast?
.Bagga mín. Þetta er svo löng saga,“ sagði Sóla við Guðbjörgu
dóttur sína, þegar hún gekk á hana um sambandsslitin.
Að öðru leyti er málið hulið þögn af hennar hálfu.
Guðbjörg er dóttir Sólrúnar og Þórbergs
og hafa báðir foreldrar hennar
skilið eftir yfirlýsingar því til staðfestingar.
En hún hefur ekki fengið það viðurkennt af dómstólum.
Eru þau undariegu mál skýrð hér og rakin í inngangi
fyrir bréfunum og málsskjöl og dómsniðurstöður
birtar i bókarlok.
Dreifing: AB Skemmuvegi 36, Kópavogi.
Sími 73055.