Morgunblaðið - 23.12.1983, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. DESEMBER 1983
Fyrir áhuga-
fólk um ljóðlist
Bókmenntir
Sveinbjörn I. Baldvinsson
Sjö skáld í mynd
Myndir eftir Ólaf M. Jóhannesson
við Ijóð sjö skálda
48 bls. Svart á hvítu.
Mikill hluti þessarar bókar eru
myndir ólafs M. Um þær treysti
ég mér varla til að segja annað en
að mér finnst þær misjafnlega
skemmtilegar, en allar haganlega
gerðar og smekklegar. En þetta
álit mitt er ekki grundvallað á
Olafur M. Jóhannesson
neinu fræðilegu mati. Eg tel mig
einfaldlega ekki hafa myndlistar-
þekkingu til að stunda slíkt. í raun
ætti myndlistargagnrýnandi
fremur að fjalla um þessa bók
heldur en bókmenntaskríbent, til
að myndunum yrðu gerð þau skil
sem þeim ber.
Auk myndanna, sem margar eru
litprentaðar, eru í þessari bók ljóð
eftir sjö viðurkennd skáld, Gunn-
ar Dal, Jóhann Hjálmarsson,
Steinunni Sigurðardóttur, Vil-
borgu Dagbjartsdóttur, Jón úr
Vör, Matthías Johannessen og
Snorra Hjartarson. Eftir þau flest
er aðeins eitt ljóð í bókinni, en þó
tvö eða þrjú eftir sum. Ljóð þessi
munu ekki hafa birst áður, þó
finnst mér ég hafa séð hend-
ingarnar eftir Gunnar Dal áður,
kannski í Lesbók Mbl. Myndirnar
við þær hendingar eru vel dregn-
ar, einkum sú sem einnig er á
kápu bókarinnar, en ekki liggja
tengsl þeirra við ljóðið í augum
uppi. Það er sjálfsagt ekki heldur
ætlunin.
Ljóð Jóhanns Hjálmarssonar
um þögnina á sér samastað á dul-
úðugum mörkum dags og nætur,
hversdagsleika og draums. Grunar
mig að ljóðaunnendur bíði enn
óþreyjufyllri en áður eftir nýrri
bók frá hans hendi er þeir lesa
þetta fallega Ijóð.
Ljóð Steinunnar eru annað
hvort tvö, eða eitt í tveimur köfl-
um, eftir því hvernig uppsetningin
er túlkuð. Ég hallast að fyrri kost-
inum. Þau eru blessunarlega laus
við fyndni og skáldinu og skáld-
skapnum til mikils sóma.
Hið fáorða ljóð Vilborgar er fal-
leg mynd og ég veit svei mér ekki
hvort myndin á síðunni á móti
bætir einhverju við. Hún spillir þó
engan veginn.
Eftir Jón úr Vör eru þrjú æðru-
laus ljóð sem öll tengjast ellinni. í
einu þeirra standa þessi yfirlætis-
lausu en innihaldsríku orð:
Nú á ég ekki framar
von á neinu
sem gæti komið mér
á óvart,
ég vaki, ég sef.
Mér finnst ólafi M. hafa tekist
einna best upp við myndskreyt-
ingu ljóðs Matthíasar Johannes-
sens um vorið. Mér finnst hið háa
sjónarhorn í myndunum hæfa
Ijóðinu sérlega vel. Einhvern veg-
inn dettur mér í hug sú sjón sem
getur blasað við manni út um
flugvélarglugga þegar komið er
upp að suðausturlandinu. Stór-
snjöll er ljóðmyndin af eyjunum
sem koma „óboðnir gestir/ í heim-
sókn til lands.“
Hið dularfulla sjónarhorn í
myndinni við haustljóð Snorra
Hjartarsonar gerir gæfumuninn
hvað hana varðar. Sú mynd stelur
engu frá hinni skýru ljóðmynd en
tengslin á milli þeirra eru ljós.
„Sjö skáld í mynd“ er vel frá-
gengin bók, með þeirri stóru und-
antekningu að ein prentvilla hefur
slæðst inn í hana. Það er auðvitað
allt of mikið í svo viðkvæmum
texta. Fyrir áhugafólk um ljóðlist
og alvörubókmenntir er fengur að
þessari bók.
Enginn veit
sín örlög
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Evi Bögenæs
Enginn veit sín örlög
Margrét Jónsdóttir þýddi
Brian Pilkington teiknaði kápu
Iðunn, Reykjavík 1983
Bækur Evi Bögenæs eiga mikl-
um vinsældum að fagna hér á
landi. Þær sanna að hinar róm-
antísku, gömlu ástarsögur eru
furðu lífseigar. Sögur um ungu
stúlkuna sem á sér draumaprins
og honum verður væntanlegur eig-
inmaður að líkjast. Ástarkvöl sem
brennir vitundina, afbrýðisemi,
alls konar óáran, sem sækir í sál-
ina meðan hinn rétti er ekki kom-
inn — allt þetta leggst jafnan eins
og farg á ungu stúlkuna. Ekki
bætir úr skák ef stúlkan er nú fest
einhverjum, sem hún er í innstu
hugsun sinni óánægð með, þá er
vísast að tilvonandi tengdamóðir
sé óþolandi persóna, sem hefur
ekki lofað piltinum að slíta
barnsskónum í öllum skilningi. Og
þar af leiðandi verður tilvonandi
tengdamóðir — svona í laumi —
hæstráðandi í öllum hans orðum
og gerðum. Allt bjargast þetta að
lokum, því einhvers staðar í
fjarska — stundum í nálægð — er
annar ungur maður, venjulega
læknanemi, eða læknir og hjá hon-
um er að finna allt það er skapar
sælu og öryggi fyrir framtíð ungr-
ar stúlku.
Og ekki skemmir það að piltur-
inn sá er vanalega búinn að kvelj-
ast lengri eða skemmri tíma af
löngun til stúlkunnar. Stundum er
leiðin til samvista löng og tárum
stráð — en eins og rómantíkin
mælir fyrir endar allt vel að lok-
um.
Þetta er nú að mestu lýsing á
efni sögunnar Enginn veit sín ör-
lög. En hún getur einnig verið
nokkurs konar samnefnari fyrir
allar bækur hins vinsæla höfund-
ar.
Fallegar, hugijúfar ástarsögur,
sem táningsstelpur hafa virkilega
gaman af að lesa — og þær eru
víst ekki einar um það.
Ágæt bók og frágangur góður.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir JÓHÖNNU KRISTJÓNSDÓTTUR
Ekki blasir framtíðin
björt við Arafat
— en sýndi hann kænsku gæti hann þó styrkt stöðu sína
Það var ekki mikil reisn yfir brottflutningi Yassir Arafats, yfirmanns
Frelsissamtaka Palestínumanna og liðs hans frá Trípólí í Líbanon. Svo
gæti virst sem lánið og lukkan hefðu endanlega snúið baki við Arafat;
hann hefur haldið linkulega um stjórnvöl samtakanna síðan ísraelar
gerðu innrásina í Líbanon í fyrra og það hefur kostað miklar blóðsúthell-
ingar, átök og hrylling, sem ekki þarf að orðlengja svo mjög sem allt
þetta mál hefur verið í fréttum um langa hríð.
Nú er því svo varið, að um
þær mundir sem Abu
Mousa, með liðstyrk Sýrlend-
inga, hóf uppreisnina gegn for-
ystuhlutverki Arafats innan
PLO, mátti merkja að Arafat
myndi ekki útiloka að samtökin
viðurkenndu fsrael gegn ákveðn-
um skilmálum. Yassir Arafat
hefur orðið mun hófsamari í af-
stöðunni til ísrael hin síðustu ár,
kannski myndu sumir orða það
svo, að hann hefði orðið raun-
særri. En þetta er auðvitað
kjarni málsins, því að meðal
Palestínumanna eru fjölmennir
hópar, sem vilja ekki í neinu
hvika frá harðlínuafstöðu gagn-
vart fsrael. Og dyggilega studdir
af Sýrlendingum virðast þessir
menn nú hafa náð þeim áfanga
að auðmýkja Arafat eina ferðina
enn og telja það væntanlega svo
djúpa og mikla auðmýkingu, að
hann eigi sér ekki viðreisnar
von.
En menn skyldu ekki vanmeta
styrk Arafats, þótt hann hafi
ekki sýnt nægilega einbeitni og
ekki tekist að tryggja stöðu sína.
í reynd eru það hvorki landar
hans, Palestínumenn, né fsrael-
ar sem hafa kippt stoðunum
undan valdi hans. Það eru hinir
arabisku bræður hans, með Sýr-
lendinga fremsta í fylkingunni.
Hefði sá hörmulegi atburður
ekki gerst í Jerúsalem fyrir
nokkrum dögum, að sprengju
var komið fyrir í strætisvagni
með þeim afleiðingum að nokkr-
ir biðu bana og um fimmtíu slös-
uðust, er trúlegt, að ísraelar
hefðu ekki gert neitt til að koma
í veg fyrir að Arafat og menn
hans kæmúst á brott. Deildar
meiningar voru um það, hvort
PLO hefði staðið að þessu
hryðjuverki, sem er hið alvarleg-
asta um langan tíma. Sumir
sjálfskipaðir talsmenn samtak-
anna lýstu fjálglega yfir að sam-
tökin hefðu látið koma sprengj-
unni fyrir, aðrir talsmenn hörm-
uðu atburðinn og sögðu hann
hafa orðið fyrir tilverknað klofn-
ingshóps sem reyndi að grafa
undan samtökunum og veikja
enn veika stöðu Arafats.
Áður en þessi atburður gerðist
var margt sem benti til að for-
ystumenn fsraels og forystu-
menn PLO væru undurhægt að
þreifa fyrir sér með það, hvernig
þeir gætu nálgast hvorir aðra og
hvernig væri hugsanlegt að
hefja einhvers konar samninga
þeirra í millum. Þó að sú stað-
reynd blasi við að Arafat hafi
ekki orðið mikið ágengt — raun-
ar ekki nokkurn skapaðan hlut
— í því að endurheimta land-
spildu af hinni fornu Palestínu,
er ljóst af skrifum ísraelskra
blaða upp á síðkastið, að þar hef-
ur kveðið við annan tón þegar
Arafat er annars vegar. Þó svo
að ísrelar skilji það manna best,
Assad
að sundrung sé innan
Frelsissamtakanna, liggur það
fyrir, að Arafat er sá maður sem
nýtur trausts og stuðnings þorra
óbreyttra Palestínumanna,
hvort sem þeir búa á Vestur-
bakka Jórdanár eða í flótta-
mannabúðum tvist og bast. Það
er ísraelum ljóst og þar sem
hann hefur á varfærnislegan
hátt reynt að nálgast ísraela
hefur forystumönnum þar ekki
blandast hugur um, að það væri
við hann sem þyrfti að tala ef að
því kæmi að þessir fornu fjendur
reyndu að nálgast. ísraelar vita
einnig að þrátt fyrir auðmýk-
ingu sem Árafat hefur sætt og
álitshnekki sem hann hefur beð-
ið, jafnvel meðal óbreyttra Pal-
estínumanna, er þó vitið meira
að snúa sér að honum en Abu
Mousa og sem ýmsir hafa
kallað leikbrúðu Sýrlendinga.
En inní þetta blandast auðvit-
að fleiri þættir; þrálátur orð-
rómur um alvarleg veikindi
Assads Sýrlandsforseta hefur
vakið óróa innan ísraels. ísrael-
ar hafa á honum óþokka að vísu,
en þeir hafa marglýst því yfir, að
hvað sem segja megi um Assad
sé hann um margt „verðugur og
ærlegur andstæðingur". Ef hann
er að hverfa frá völdum er eins
víst að við taki valdastreita og
ringlureið í Sýrlandi og það þýð-
ir einfaldlega það, að ísraelar
kynnu að telja sig knúða til að
grípa til hernaðaraðgerða gegn
Sýrlendingum. Það hafa þeir
viljað forðast í lengstu lög, og
sama máli gegnir með Assad
Sýrlandsforseta, þótt báðir aðil-
ar hafi talað digurbarkalega á
stundum.
Sú óvissa og það óvissuástand
sem nú ríkir í Sýrlandi og írak
vegna stríðsins við íran gæti
haft sín áhrif á framvindu mála.
Það mætti segja að ekki væri á
þá spennu bætandi, sem hefur
verið í þessum heimshluta. En
hún gæti átt eftir að versna enn.
Brottflutningur Yassir Arafats
er partur af því. En sumir
bjartsýnismenn eru þeirrar
skoðunar, að Arafat kunni ef til
vill að geta stokkað spilin þegar
hann er kominn í brottu frá Líb-
anon og styrkt stöðu sína og
jafnvel er talað um að þar
myndu Jórdanir og Bandaríkja-
menn veita aðstoð þótt það yrði
ugglaust allt gert á bak við tjöld-
in. Arafat getur hrósað happi yf-
ir því að Begin er ekki lengur
forsætisráðherra í ísrael. Þó að
Shamir forsætisráðherra sé
vissulega harður í horn að taka
er hann ekki nándar nærri eins
öfgafullur í skoðunum og fyrir-
rennari hans. Hann er laginn að
ná sínu fram með makki bak við
tjöldin. Um það má deila hvort
slíkt sé fagur og fríður eiginleiki.
En hann gæti jafnvel átt eftir að
koma Yassir Árafat til góða. En
menn hafa líka bent á að Arafat
verði að halda betur á málum en
hann hefur gert, til að svo megi
verða.
(Ileimildir: Economi»t, AP, Jerusalem Posl
o.n.)
Jóhanna Kristjónsdóttir er hlada-
madur á Morgunhladinu.