Morgunblaðið - 31.12.1983, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 1983
9
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 224.
Víkingur Guðmundsson á
Akureyri hefur orðið öðru
sinni. Hann segir í framhaldi
af bréfi sem að hluta birtist í
síðasta þætti:
„En sláum á léttari strengi.
Jólaundirbúningur er hér í
fullum gangi sem annarstaðar.
Konur voru hér með málshætti
og þar var í orðið „örvhentur".
Um var rætt hvernig það
skyldi skrifa. Ég vildi halda því
fram að orðið væri „ör/ventur“
og þýddi: snýr öfugt við aðra.
Þeir sem þannig eru, hafa oft
svipaða hneigingu til að nota
vinstri fót þegar þeir vanda
sig. Varla eru þeir þó taldir
örvfættir. Hvað finnst þér?
Forskeytið ör getur bæði verið
jákvætt og neikvætt, sbr. ör-
smár og öreigi. Mitt málskyn
segir mér að rétt sé að segja
örventur, en örv/hendur á ég
bágt með að skiija hvernig er
myndað. Það er þó sú mynd
sem er gefin í orðabók Árna
Böðvarssonar."
Hér grípur umsjónarmaður
fram í fyrir bréfritara, því að
honum finnst þetta hið merk-
asta viðfangsefni, en fyrst vek-
ur hann athygli á næmu mál-
skyni Víkings. Það lýsir sér t.d.
í því að segjast hafa hneigingu
til, ekki tilhneigingu til.
Rétt er það að orðabók
Menningarsjóðs (Árna Böðv-
arssonar) gefur myndina örv;
hendur, einnig örvhentur. í
Blöndalsorðabók eru hafðar
myndirnar örvhendur og örf-
hendur. Athyglisvert er, sbr.
skýringartilgátu Víkings, að í
orðabók Fritzners er myndin
örvendr, dæmi úr Fornbréfa-
safni og Flateyjarbók. Flateyj-
arbók yar skráð á 9. tug 14.
aldar.
í upprunaorðabók Jans de
Vries eru bæði orðmyndirnar
örvendr og örvhendr, hin síðri
einnig í hinni miklu bók dr. Al-
exanders Jóhannessonar. Skýr-
endur greinir á. Mér sýnist að
fleiri geri ráð fyrir að til hafi
verið orðið örvhönd = vinstri
(verri) hönd, og væri örvhendur
þá dregið af því orði. I því sam-
bandi er vitnað í gotnesku
arwjo = árangurslaust og forn-
ensku geærwe = öfugur, rangur,
vondur. í þessum skýringum er
sem sagt alltaf gert ráð fyrir
því að samsett sé af orðinu
hönd, en vinstri höndin var
ekki eins góð og sú hægri. Hæg-
ara. (auðveldara) var að at-
hafna sig með henni.
En ekki eru allir á þessu. Til
eru þeir skýrendur sem haft
hafa sömu hugmyndir og Vík-
ingur Guðmundsson nú. Ture
Johannesson kenndi, eins og
Víkingur; að ör væri hér for-
skeytið, neitandi forskeyti eins
og í örbirgð, öreigi og örvænting.
Síðari hluti orðsins væri með
v-i frá upphafi, vendur væri
dregið af venda (wandjan) =
snúa, og örvendur þá = sá sem
snýr öfugt. í síðari tíma máli
væri h komið inn fyrir alþýðu-
skýringu, þar sem reynt væri,
annars vegar vegna skilnings-
skorts á uppruna orðsins og
hins vegar vegna merkingar
þess, að tengja það við orðið
hönd.
Ég er ekki maður til að
dæma um þetta allt, hins vegar
þekki ég mætavel orðið örvfætt-
ur, myndað í líkingu við örv-
hendur, enda hef ég sjálfur
myndast við að sparka bolta
með vinstri fætinum.
Gefa skal Víkingi orðið enn:
„Ekki get ég lokið þessu bréfi
án þess að nöldra svolítið út af
málfari okkar margsiglda fjöl-
miðlafólks og fyrirmanna þjóð-
arinnar. Það er fremur ógeð-
fellt fyrirbæri þegar erlend
setningaskipan er notuð með
íslenskum orðum, íslensk orð
sett beint í staðinn fyrir erlend
og erlend málblóm tekin beint
inn í íslenskuna og notuð þar í
algjöru óhófi. Nú er svo komið
að sárfáir íslendingar svara
beinni spurningu öðruvísi en
að byrja á a segja: „Ég mundi
segja" (I would say). Þetta gæti
svo sem gengið ef spurningin
væri á þessa leið: Hverju
mundir þú svara ef þú værir
spurður?
Þá er annað. Spyrjandi ber
fram spurningu. Sá sem svar-
ar, byrjar venjulega á þessa
leið: Þetta var góð spurning
(this is að good question), þó
oft með svolitlum tilbrigðum,
erfið spurning, tímabær spurn-
ing o.s.frv.
Nú er mikið rætt um fiskinn
þáttur
og alltof margir tala um að
bæta gæðin (make better qual-
ity). I frumvarpi um fiskmat
segir: Unnið skal að bættum
gæðum. Það er orðin undan-
tekning ef heyrist í manni sem
talar um aukin gæði og bætta
meðferð."
Umsjónarmaður grípur hér
enn fram í fyrir Víkingi. í sjón-
varpinu 19. des. talaði ráðu-
nautur um góó kjötgæði, enda
vildu sumir koma þvílíku kjöti
í stjörnuflokk, eins og nærri
má geta.
Víkingur enn:
„Þá er ég mjög óhress með
orð eins og stærðargráðu, pró-
sentustig, fjölmennar kirkjur
o.m.fl. (Innskot umsjónar-
manns: Frægt var á sínum
tíma, þegar sagt var að fjöl-
mennir öskuhaugar hefðu verið
í Svíþjóð.)
Ég hef hneigingu til að það
sé dansk- og þýskmenntað fólk
sem notar sögnina að koma, í
tíma og ótíma. Fjallað var um
þýskan stjórnmálamann og
sagt: Hann kemur úr Kristi-
lega demókrataflokknum.
Heyrt hef ég spurt um ætt og
uppruna manna með þessum
orðum: Hvaðan kemur hann? =
Hvaðan er hann? Og nú kemur
útvarpsefnið frá Akureyri og
veðrið versnar þegar kemur
fram á daginn. Sögnin að koma
er íslensk, en notkunin er ekki
alltaf íslensk.
í lokin: Nokkur kryddyrði úr
ríkisfjölmiðlunum: „Er löngu
búið að renna sér til húðar" og
„það er nú svo með söguna að
hver skilur hana með sínu
nefi“.
Enn gerir umsjónarmaður
innrás i mál Víkings. Auðvitað
eru hér „skemmtileg" dæmi um
samruna (contamination).
Eitthvað rennur sitt skeið, og
annað gengur sér til húðar. Má
vera að ég skýri það seinna.
Þá syngur hver með sínu nefi,
eins og fuglarnir gera víst, að
minnsta kosti sumir.
Ég mætti kannski, þangað til
við bíðum allra síðustu loka-
orða Víkings í næsta þætti,
bæta við nyjasta dæminu um
samruna, þegar kerlingin
stundi mæðulega og sagði: Já,
ein beljan býður annarri heim!
Laugarnes — 3ja herb.
Um 80 fm hæö í þríbýli viö Laugarnes-
veg. íbúöin er aö miklu leyti sér. Mikiö
geymslurými. Eígnin selst meö rúmum
losunartíma.
Seljahverfi — 2ja herb.
Vönduö um 70 fm séribúö á 1. hæö í
nýlegu þríbýli. Skipti á 3ja herb. íbúö
helst á 1. eöa 2. hæð í Breiöholti æskileg.
Nálægt Skólavörðu
Um 60 fm skemmtileg ibúö á haaö í
þribýli i gamla bænum. Smekklegar og
góöar innréttingar.
Gamli bærinn
— 2ja herb.
Til sölu 2ja herb. litíl en snotur kjallara-
íbúö viö Njálsgötu. Sanngjarnt verö.
Laus nú þegar.
Jón Arason lögmaöur,
málflutnings og
fasteignasala.
Heimasimi sölustj. Margrét
sími 76136.
ÓSKUM VIÐSKIPTA-
VINUM OKKAR GLEÐI-
LEGS ÁRS OG ÞÖKKUM
VIÐSKIPTIN Á ÁRINU
SEM ER AÐ LÍÐA.
95 EicnRmiéLumn
’&rBA'fíír ÞINGHOLTSSTRÆTI 3
SiMI 27711
Sólustjóri Sverrir Kristinsson
Þorleifur Guömundsson sölumaóur
Unnsteinn Beck hrl., simi 12320
Þórólfur Halldórsson lögfr.
Kvöldsími sölumanns 30483.
XV rl
/ N ]
27750
rASTli I jV
BCtTSIÐ
Ingólfsatrati 18 s. 27150 I
I
Fasteignasalan Kjöreign þakkar
viðskiptin á árinu sem er að líða og
óskar viðskiptamönnum sínum
gleðilegs nýárs
KjöreignVt
Ármúla 21.
Dan V.S. Wiium lögtr.
Ólatur Guömundsson
söiumaður.
Gleðilegt
I
Benedikt Halldórsson sölustj.
HJalti Steinþórsson hdl
Gústaf Wr Tryggvason hdl.
MclsíilubUu) ú hverjum degi!
Grímsbær
óskdr öllum sínum viðskiptavinum
gleðilegs nýs árs og þakkar viðskiptin
á liðna árinu.
Grímsbær
við Bústaðaveg.
ÁVOXTUNSfW
VERÐBRÉFAMARKAÐUR
Ávöxtun sf. óskar
viðskiptavinum og lands-
mönnum árs og friðar.
Kynnið ykkur nýjustu
ávöxtunarleiðina hjá
Ávöxtun sf.
Verðtryggð spariskírteini ríkissjóðs
Gengi 02.1.’84
Ár Fl. Sg./100 kr. Ár Fl. Sg./100 kr.
1977 2 1.637
1971 1972 1972 1 1 2 14.569 13.187 10.766 1978 1978 1979 1 2 1 1330 Overðtryggð 903 veöskuldabréf
1973 1 8.133 1979 2 678 20% 27%
1973 2 7.751 1980 1 600 Ar
1974 1 5.072 1980 2 453 1 75,8 80,2
1975 1 3.977 1981 1 387 2 67,3 73,0
1975 2 2.955 1981 2 285 3 60,5 67,2
1976 1 2.698 1982 1 272 4 55,1 62,5
1976 2 2.223 1982 2 200 5 50,8 58,5
1977 1 1.962 1983 1 154 6 47,2 55,3
Verðtryggð
vcðskuldabréf
Ár Solug. 2 afb/ári.
i 95,2 6 81,6
2 91,9 7 78,8
3 89,4 8 76,1
4 86,4 9 73,4
5 84,5 10 70,8
Öll kaup og sala verðbréfa miðast við daglegan
gengisútreikning.
*
Avöxtun ávaxtar fé þitt betur
ÁVÖXTUNSf^
LAUGAVEGUR 97 - 101 REYKJAVÍK
OPIÐ FRÁ10 — 17 -SÍMI 28815