Morgunblaðið - 31.12.1983, Page 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 1983
11
þjóð. Þá getum við átt von á að
verða allra „karla og kerlinga elst“
á þessari jörð, þar sem hér er með-
alaldur sá hæsti sem um getur,
jafnframt er ungbarnadauði einn
sá minnsti í heiminum.
Velferð okkar hefur þó ekki ver-
ið reist á nægilega sterkum
grunni, og nú reynir á okkur að við
stöndum saman og sigrumst á erf-
iðleikunum og byggjum upp nýjan
og betri grundvöll.
Meginforsenda þess að okkur
takist það er að í þjóðfélaginu
skapist stöðugleiki í efnahags- og
atvinnumálum, stöðugleiki sem
eykur trú manna á framtíðina og
eflir framkvæmdaviljann í at-
vinnurekstrinum.
Veigamikill þáttur í þróun efna-
hagsmála á næstunni eru kjara-
samningar aðila vinnumarkaðar-
ins. Við verðum í þessum kjara-
samningum að gera okkur Ijóst að
til þess að við getum viðhaldið
lífskjörum okkar verður verð-
mætamyndunin í þjóðfélaginu að
aukast. Kaupmátturinn ákvarðast
ekki við samningaborðið, heldur
úti í þjóðfélaginu þar sem verð-
mætasköpun vex eða minnkar eft-
ir aðstæðum. Verði atvinnulífinu
búið það umhverfi og aðstæður
sem nauðsynlegar eru til þess að
heilbrigð og vel rekin fyrirtæki
geti vaxið og dafnað, mun at-
vinnureksturinn fljótt leggja fram
grundvöll, sem duga mun þjóðinni
til áframhaldandi velmegunar.
Eins og ég hef margsinnis bent á
áður, þá fara hagsmunir fyrir-
tækja og starfsmanna þeirra sam-
an, fyrirtækin munu viðhalda og
bæta lífskjörin í landinu ef þau
geta blómgast og dafnað og þann-
ig gert mögulegt að veita starfs-
fólki sínu raunverulegar kjara-
bætur.
Við þurfum að fjölga þeim at-
vinnugreinum sem flytja út vörur
sínar og þjónustu, en við eigum í
öllum atvinnugreinum á að skipa
vel menntuðu og duglegu fólki,
sem er ein aðalauðlegð þjóðarinn-
ar. Við þurfum að leggja enn meiri
áherslu á að leita markaða fyrir
framleiðslu okkar og þjónustu er-
lendis og efla fyrirtæki til aukins
útflutnings með viðeigandi lögum
og reglugerðum.
Lykillinn að framtíðarvelmegun
þjóðarinnar er ekki einangrun,
heldur virkari þátttaka í atvinnu-
lífi umheimsins. Um slíka stefnu í
atvinnumálum verður að nást
samstaða aðila vinnumarkaðarins
og ríkisvaldsins.
Nýlega bauð Vinnuveitenda-
samband íslands Alþýðusambandi
íslands til viðræðna um leiðir til
eflingar atvinnulífinu, og eru
þessar viðræður nú hafnar. Von
mín er að þessar viðræður geti
aukið skilning beggja aðila á þeim
vandamálum sem við er að etja og
að öllum verði ljóst að undirstaða
velmegunar í landinu er að hér
dafni öflugur og arðbær atvinnu-
rekstur.
Gleðilegt ár!
Ragnar S.
Halldórsson
formaður Verslunar-
ráðs íslands
Þáttaskil hafa orðið í íslensku
efnahagslífi síðan ný ríkisstjórn
tók við völdum síðastliðið vor.
Meginárangurinn af stjórnar-
stefnunni er sá, að tekist hefur að
minnka verðbólguhraðann úr hátt
á annað hundrað prósentum sl.
vor niður í um tuttugu prósent nú.
Þetta hefur stórbætt skilyrði til
atvinnurekstrar. f kjölfar þessa
hafa vextir lækkað og verð á vöru
og þjónustu er tekið að lækka
einnig. Mikilvægt er að varðveita
þennan árangur í baráttunni við
verðbólguna samhliöa því sem
unnið verði að þeirri endurreisn í
atvinnulífinu, sem löngu er orðin
tímabær.
Árangurinn af breyttri efna-
hagsstefnu hefur víðar komið
fram. Meðal annars hefur hallinn
á viðskiptum við útlönd, sem var
10% af þjóðarframleiðslu 1982,
nær horfið, dregið hefur verið úr
gjaldeyrishöftum og skattur á
ferðamannagjaldeyri hefur verið
afnuminn. Mörkuð hefur verið að-
haldsstefna í ríkisfjármálum með
nýjum fjárlögum og stefna ríkis-
stjórnarinnar um sölu ríkisfyrir-
tækja er að komast í framkvæmd
með sölu fyrsta fyrirtækisins og
útboði hlutabréfa í eigu ríkissjóðs.
Mættu sveitarfélög gjarnan fylgja
þessu fordæmi. í Reykjavík gæti
til dæmis fyrsta skrefið verið að
afhenda útsvarsgreiðendum í
borginni hlutabréf í Bæjarútgerð
Reykjavíkur eftir að rekstrinum
hefur verið komið í viðunandi
horf. Einnig má nefna, að ágrein-
ingsmálum ríkisstjórnarinnar og
Alusuisse hefur verið komið til
lausnar. Nú ræða aðilar um mögu-
leika framtíðarinnar í stað þess að
þrátta um fortíðina.
Margt hefur skipast til betri
vegar á árinu, en því fer fjarri að
nóg hafi verið að gert. Það hefur
verið hlutskipti Verslunarráðsins
á undanförnum árum að halda
uppi gagnrýni á efnahags- og at-
vinnustefnu stjórnvalda; veita rík-
isstjórnum aðhald á hverjum tíma
án tillits til þess hverjir eru við
völd. Hvorki fyrrverandi ríkis-
stjórn né núverandi hafa farið
varhluta af þeirri gagnrýni, en
Verslunarráðið hefur kappkostað,
að hún sé málefnaleg — og vissu-
lega ber einnig að geta þess sem
vel er gert.
Þótt mörkuð hafi verið þáttaskil
með nýrri efnahagsstefnu, skiptir
framhaldið mestu máli; hvernig
til tekst að hrinda í framkvæmd
þeim málum sem nú eru í undir-
búningi. íslenskt hagkerfi ber enn
of mikið svipmót af stöðnuðu,
miðstýrðu hagkerfi til þess að
framtak einstaklinganna, frum-
kvæði þeirra og hugkvæmni geti
notið sín til fullnustu. Við höfum
ekki enn innleitt að fullu þá skip-
an í efnahagsmálum, sem tíðkast í
samkeppnislöndum okkar. Hér
hefur pólitísk þröngsýni ráðið
ríkjum um langt árabil og átrún-
aður á hina dauðu hönd ríkisfor-
sjár hefur verið hafður í hávegum.
Verkefnin framundan eru bæði
stór og mörg. Við verðum að
stokka efnahagskerfið upp til þess
að varðveita þann árangur sem
náðst hefur og hleypa nýju blóði í
atvinnulífið, þannig að það geti
staðið undir kröfum fólks um betri
lífskjör í framtíðinni.
Meðal mikilvægustu verkefn-
anna er að koma á frjálsri verð-
myndun. Hin aukna samkeppni í
kjölfar minnkandi eftirspurnar er
kjörið tækifæri til að innleiða
frjálsa verðmyndun. Reynsla
nágrannaþjóða okkar sýnir, að
frjáls samkeppni heldur vöruverði
niðri, en ekki fyrirmæli stjórn-
valda. Opinberar verðákvarðanir
af því tagi sem viðhafðar hafa ver-
ið hér síðastliðna áratugi eru ekki
einasta gagnslausar til að halda
vöruverði niðri eins og dæmin
sanna, heldur einnig beinlínis
skaðlegar, þar sem í þeim felst
innbyggður hvati til óhagkvæmni
bæði í framleiðslu, verslun og
þjónustu. Frjáls verðmyndun, þar
sem hörð samkeppni ríkir, neyðir
menn á hinn bóginn til hag-
kvæmni, hvort sem þeim líkar bet-
ur eða verr.
Um þrír fjórðu hlutar peninga-
kerfisins eru undir opinberri
stjórn. Slíkt þekkist ekki annars
staðar á Vesturlöndum nema þar
sem sósíalistar eru við völd.
Ráðstöfun fjár í óarðbær verkefni
hefur verið ein mesta meinsemd í
efnahagsstjórn undanfarinna ára.
Hún á stóran þátt í þeirri efna-
hagslægð, sem við erum í. Veru-
legur hluti þessa peningastreymis
hefur komið í gegnum opinbera
sjóði eða beint úr ríkissjóði. Efna-
hagsleg framtíð þjóðarinnar velt-
ur að miklu leyti á því, hvort fjár-
magnið leitar í verkefni sem skila
arði eða ekki. Því þarf þessari
óráðsíu að linna. Almenna banka-
kerfið verður að taka yfir hlutverk
opinberra fjárfestingarsjóða, en
einnig ætti að breyta ríkisbönkun-
um í hlutafélög og örva samkeppni
milli þeirra með frjálsri ákvörðun
vaxta. Með þessum hætti ætti að
vera unnt að tryggja að arðsemi
verði látin ráða við val verkefna.
Ef engar breytingar verða á þessu
sviði er tvísýnt að árangur náist í
efnahagsmálum til lengri tíma lit-
ið.
Málefni landbúnaðar og sjávar-
útvegs eru í þeim farvegi, að ekki
verður við unað. f öllum atvinnu-
rekstri þarf að búa svo um hnút-
ana, að menn séu hvattir til ýtr-
ustu hagkvæmni, og ef fleiri eru
um hituna en rúm er fyrir, verða
þeir hæfustu að veljast úr. Við
þurfum að losna við allar fjár-
magnstilfærslur innan landbúnað-
arins, láta verð til neytandans
endurspegla kostnaðinn við fram-
leiðsluna og markaðinn stjórna
framleiðslunni; auka frjálsræði og
örva samkeppni í vinnslu og dreif-
ingu landbúnaðarvara.
Á undanförnum árum hefur
okkur mistekist að laga kostnað
við fiskveiðar að tekjum. Aukinn
afli gerði það að verkum, að við
gátum frestað að finna lausn á
vandanum, en nú brennur hann á
okkur með tvöföldum þunga vegna
ofveiði og fyrirhyggjuleysis við
skipakaup. Það ráð, sem ákveðið
hefur verið að taka upp, tryggir
ekki, að best reknu útgerðarfélög-
in fái að njóta sín og það torveldar
mjög alla endurnýjun í greininni.
Aðrar leiðir verður því að fara til
að ná árangri við stjórnun fisk-
veiða, sem taka mið af því, að
fjöldi skipa sé í samræmi við hag-
kvæmustu nýtingu fiskimiðanna.
Ef ekki tekst að laga kostnaðinn
að tekjum, verður fótunum kippt
undan þessari atvinnugrein, sem
er uppspretta velmegunar á ís-
landi.
Verslunarráðið er andvígt
kvótakerfi, en úr því að gripið hef-
ur verið til þess ráðs, verður að
vera hægt að selja þessa kvóta á
almennum markaði án ihlutunar
ríkisvaldsins. Jafnframt verður að
koma í veg fyrir óeðlilega sam-
keppni, meðal annars að fé úr
óskyldum atvinnurekstri eða
sveitarsjóðum verði notað til að
kaupa upp aflakvóta. Þá er óeðli-
legt, að úthlutunarvaldið sé í
höndum eins ráðherra.
Fyrir Alþingi liggja nú tvö
stjórnarfrumvörp þess efnis að
gera verðbréf í atvinnulífinu jafn-
rétthá öðrum sparnaðarformum
og hvetja almenning til þátttöku í
atvinnurekstri með skattbreyting-
um. Þessi frumvörp eru mikilvæg
spor í rétta átt, en því miður
ganga þau of skammt og eru því
ekki líkleg til að valda þeim
straumhvörfum, sem vænst var og
þörf er á. Þarna vantar skilning á
því, að atvinnulífið þarf einnig á
rekstrarfé að halda, en möguleik-
ar á því eru þrer.gdir með tillögum
um afnám varasjóðs. Þá hefur al-
menningur ekki mikla möguleika
á því að nýta sér þær leiðir sem
honum eru ætlaðar til þátttöku í
atvinnurekstri, vegna þess að
vænlegasta leiðin er bundin við
hlutafélög með 100 hluthafa eða
fleiri. Hér hefur verið gengið hik-
andi til leiks og að hika er sama og
tapa.
Þessi ríkisstjórn hefur fengið
góðan byr frá frjálshuga fólki á
öllum aldri úr öllum stéttum þjóð-
félagsins sem vill breytingar. Nú
er lag til að byggja upp heilbrigt
efnahagslíf. Ef þetta tækifæri er
ekki gripið og vasklega gengið til
verks, mun slá í bakseglin, en and-
stæðingar frjálslyndis munu mála
skrattann á vegginn, hvort sem
gengið er skemmra eða lengra.
Samdráttur í sjávarafla og
rýrnun þjóðartekna um nær 9% á
sl. 2 árum og því næsta setja svip
sinn á efnahagslífið og sníða þjóð-
arbúinu þröngan stakk. Hagur
fiskvinnslu og útgerðar hefur ver-
ið bágur, en samkeppnisstaða inn-
iends iðnaðar batnaði bæði á
heimamarkaði og erlendis. Veltan
í verslun og þjónustu minnkaði og
samkeppni á þessu sviði hefur
sjaldan verið meiri. í heild hefur
afkoma fyrirtækja verið erfið og
er þar fyrst og fremst efnahags-
óstjórn fyrri ára um að kenna.
Samdrætti í efnahagslífinu fylgir
lítill fögnuður, en þó gegnir hann
ákveðnu hlutverki. Óhagkvæm-
ustu fyrirtækin heltast úr lestinni,
en hin herðast í andstreyminu.
Leitað er ieiða til meiri hagræð-
ingar og sparnaðar og hugað að
nýjungum. Eftir samdráttartíma-
bil er atvinnulífið því betur undir
samkeppni búið en áður.
Framundan eru kjarasamn-
ingar. Eðlilegt er að launþegar
reyni að bæta sér upp þá kjara-
skerðingu sem orðið hefur. Vegna
þess að miklum kaupmætti var
haldið uppi með erlendum lántök-
um og þjóðin lifði um efni fram,
varð kaupmáttarrýrnunin óhjá-
kvæmilega meiri en rýrnun þjóð-
artekna. En svigrúmið til kaup-
hækkana er því miður ekki neitt. í
þessum kjarasamningum er því
um ekkert annað að semja en
verðbólgustigið á næsta ári.
Launahækkanir við þessar að-
stæður eru því síður en svo kjara-
bót. Hver króna í hækkuðum laun-
um brennur upp í verðbólgu. Á
ortofonik
HUOMBÆR
MÉk
HOEÖ

®TDK
«4»audio
MM&<
'somc
HUOMaHEIMIUS*SKRIFSTOFUTÆKI HVERFISGÖTU 103 SÍMI 25999
I
IERA