Morgunblaðið - 31.12.1983, Blaðsíða 12

44 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 1983
Hvað segja forystumenn Alþýðubandalags, Alþfðuflokks, Bandalags
jafnaðarmanna, Framsóknarflokks og Kvennalista um áramót?
Morgunblaðið lagði nokkrar spurningar fyrir forystumenn Alþýðubandalags, Alþýðuflokks, Bandalags jafnaðarmanna,
Framsóknarflokks og Kvennalista í tilefni áramóta. Fara svör þeirra hér á eftir en spurningarnar, sem blaðið lagði fyrir þá
voru þessar:
1.
Telur þú aÖ á næsta ári
takist aö halda áfram á
sömu braut í baráttunni
gegn veröbólgunni?
2.
Tveir meginþættir fisk-
veiöistefnunnar 1983 hafa
veriö ákveönir, aflamagniö
og kvótaskiptingin. Hvem-
ig vilt þú aö gripiö veröi á
þriöja þættinum: fjár-
hagsvanda útgeröarinnar?
3.
HvaÖ telur þú nærtækast
til aÖ stuöla aÖ nægri at-
vinnu miöaö viö núverandi
stöðu og horfur?
4.
Töluveröar umrœöur hafa
oröiö um verndun tung-
unnar og íslandssögu-
kennslu í grunnskólum.
Hvert er þitt álit á þessum
málum?
5.
Atlantshafsbandalagið hef-
ur tryggt friö í 35 ár í
okkar heimshluta. Telur þú
annan kost betri til að
tryggja öryggi íslands?
Steingrímur Hermannsson, forsætisráðherra,
formaður Framsóknarflokksins:
Verðbólga verði
um eða undir 10%
í árslok 1984
Guðrún Agnarsdóttir,
formaður þingflokks Kvennalista:
Vopnin eru óþörf
ef óvináttu er eytt
1.
Já, ég er vongóður um að takast
muni á næsta ári að draga enn úr
verðbólgu og ná því markmiði,
sem ríkisstjórnin hefur sett, að
verðbólga verði um eða undir 10 af
hundraði í lok næsta árs. Þessa
von mína byggi ég ekki síst á því
að ég veit, að lslendingar sáu þær
hættur, sem fylgdu vaxandi verð-
bólgu og erlendri skuldasöfnun og
almenningur fagnar því að vera
laus úr verðbólgukapphlaupinu.
2.
Fjárhagsvanda útgerðarinnar
verður að leysa án þess að koma
nýrri verðbólguskriðu af stað. Því
er sú leið ekki fær að hækka fisk-
verðið eins og þyrfti vegna útgerð-
arinnar og fella síðan gengið
vegna fiskvinnslunnar. Þar sem
fjármagnskostnaðurinn hefur
hækkað óeðlilega mikið, t.d. vegna
mikillar hækkunar dollarans,
kemur til greina að leggja til hlið-
ar eða jafnvel afskrifa þær skuldir
sem af þessu stafa. Málið er þó
miklu flóknara en svo að því verði
gerð skil í stuttu svari.
3.
Minni atvinnu má næstum alla
rekja til erfiðleika í sjávarútvegi.
Minni afli mun óhjákvæmilega
leiða til minni atvinnu í sjávar-
þorpum. Hins vegar, með góðu
skipulagi veiðanna, má mjög
draga úr þeirri atvinnuröskun sem
þetta veldur. Lausn á vandamál-
um útgerðarinnar er því mikil-
vægust í þessu sambandi. Á
nokkrum stöðum má efla aðrar
greinar. Skipaviðgerðir t.d. eru
mjög mikilvægar þar sem aðstaða
er til slíks, og verkefni á því sviði
mikil. Þar sem vinnubrestur getur
orðið staðbundinn og leiðir til úr-
bóta breytilegar frá einum stað til
annars er nauðsynlegt að skoða
sérstaklega hvert tilfelli á meðan
við erum að komast yfir þá erfið-
leika, sem nú steðja að þjóðfélag-
inu.
4.
Ég álít fræðslu í þjóðlegum
fræðum, íslenskri tungu og sögu,
eitt mikilvægasta hlutverk skól-
anna. Sterk tengsl við fortíð,
tungu og menningu er þjóðinni
lífsnauðsyn. „Það er fullt starf að
vera fslendingur," sagði skynsam-
ur maður nýlega. Undir það hlut-
verk þarf að undirbúa æskuna sem
best.
5.
Hernaðarbandalög virðast vera
ill nauðsyn. Ég tel ekki þorandi að
hrófla um of við þeirri stöðu, sem
myndast hefur að þessu leyti. Sá
friður, sem þannig hefur skapast,
er hins vegar friður óttans, og það
er ekki góður friður. Við íslend-
ingar eigum því, á alþjóðlegum
vettvangi, einnig innan Atlants-
hafsbandalagsins, að beita okkur
öfluglega fyrir því, að stórveldin
hverfi frá kapphlaupi um fram-
leiöslu gjöreyðingarvopna, komi
sér saman um öruggt eftirlit og
eyði slíkum vopnum. E.t.v. verða
hernaðarbandalög þá einhvern
tíma óþörf.
1.
Þær aðgerðir, sem ríkisstjórnin
hefur helst beitt gegn verðbólg-
unni, þ.e. að halda niðri launum
fólks, hafa skilað tilætluðum ár-
angri. Þess er þó ekki að vænta, að
frekari aðgerðir af sama tagi skili
meiri árangri. Ýmislegt bendir til
þess að verðbólga geti farið aftur
vaxandi á næsta ári. Sá halli, sem
verður á fjárlögum næsta árs,
hlýtur að leiða til versnandi
skuldastöðu ríkisins, sem er í
sjálfu sér verðbólguhvetjandi.
Einnig er vandséð, að komist verði
hjá talsverðri fiskverðshækkun og
tilsvarandi gengislækkun á næsta
ári. Sú hætta, sem þannig skapast
á aukinni verðbólgu er áhyggju-
efni vegna þess hve launafólk er
miklu verr við því búið að taka
frekari áföllum eftir þær efna-
hagsaðgerðir sem það hefur þegar
þurft að þola. Ríkisstjórnin getur
því ekki og má ekki ganga lengra í
því að rýra kaupmátt almennings.
Líka er vert að minnast þess, að
þótt nokkur akkur sé í því að ná
niður verðbólgu og snyrta talna-
dæmi hagsýslunnar er varasamt
að beita til þess of harkalegum að-
gerðum, sem einungis flytja
vandann til í þjóðfélaginu frá hag-
kerfinu inn á heimilin.
2.
Það er ekki með öllu rétt, að
aflamagnið og kvótaskiptingin
hafi verið ákveðin. Rétt er, að
ákveðin hefur verið hámarksafli
fyrir árið 1984, semer minni en
undanfarin ár. Samþykkt hefur
verið að viðhafa kvótaskiptingu en
hins vegar er framkvæmd hennar,
nánari viðmiðanir og tilhögun
með öllu óákveðin og óskilgreind.
Lausn á fjárhagsvanda útgerðar-
innar er mjög vandasöm og í
reynd nátengd því hvernig fram-
kvæmd kvótaskiptingar verður
háttað. Til þess þarf að líta, að
skipting útgerðaskuldanna er mis-
jöfn á skip og ennfremur eru
skuldirnar ekki af hreinum stofni
en við marga sjóði, opinbera og
einkafyrirtækja. Aðstæður eru því
mjög misjafnar eftir skipum,
fyrirtækjum og stöðum. Þessi mál
verða þvf ekki leyst á einfaldan
hátt. Þó höfum við eki endalaust
efni á bráðabirgðalausnum. Sá
mikli vandi, sem við er að fást nú
er að hluta til heimatilbúinn.
Sjónarmið rányrkju og stundar-
gróða hafa reynst okkur dýrkeypt.
Fyrirhyggjulaus fjárfesting í
fiskiskipum á undanförnum árum
kemur okkur nú í koll. Skipunum
verður að fækka ef ekki tekst að
Kjartan Jóhannsson, formaður Alþýðuflokksins:
Oftrú á launaskerðingu
óréttlát og stórvarasöm
í.
Sú braut sem ríkisstjórnin hef-
ur farið hefur einfaldlega verið
fólgin í því að lækka kaupmátt
launa og lögbjóða óbreytt kaup
meðan verðbólgan hefur haldið
áfram og verðlag á opinberri þjón-
ustu verið stórhækkað. Kaupgeta
launa er enda um þessar mundir
u.þ.b. fjórðungi minni en að jafn-
aði á árinu 1982. Slíka kjararýrn-
un geta margir þolað um sinn, en
aðrir þó mjög illa. Til langframa
þolir launafólk ekki framhald
slíkrar þróunar, enda verður
kaupskerðingin æ sárari með
hverjum mánuðinum sem líður,
einkum meðal hinna verst settu.
Þessa braut er því ekki hægt að
halda áfram. Það væri bæði mis-
kunnarlaust og óskynsamlegt. Sá
árangur í verðbólgumálum sem
menn þó eygja um þessar mundir
kynni þá að verða að engu og
óbærilegar þrautir væru lagðar á
mörg heimili í landinu.
Síst af öllu má þó bæta gráu
ofan á svart með því að Ieggja sér-
stakan skatt eða gjöld á þá sem
þurfa að leggjast inn á sjúkrahús
eins og boðað hefur verið af hálfu
ríkisstjórnarinnar.
Meginverkefninu í baráttunni
við verðbólguna hefur í rauninni
enn einu sinni verið skotið á frest.
Það verkefni er að ná tökum á
fjárfestingunni, stuðla að nýsköp-
un í atvinnulífi og stokka upp úr-
elt skipulag í ýmsum greinum at-
vinnuvegastjórnar, sjóðakerfis og
niðurgreiðslna. Oarðbæra fjár-
festingu verður að hindra og
skapa þannig svigrúm til nýsköp-
unar og til þess að mæta þörfum
sem nú verða útundan. Þetta á
bæði við í atvinnulífi og hjá hinu
opinbera. Þannig yrði dregið úr
frumorsökum verðbólgu og lífs-
kjörin treyst. Á sama hátt verður
að taka til endurskoðunar stjórn-
kerfi í atvinnumálum sem stuðla
að sóun og laga þau að nútíman-
um. Dæmi um það er stjórnkerfið
í landbúnaðinum sem greinilega
flytur fé frá launþegum og bænd-
um til vinnslustöðva og annarra
milliliða. Til þess að vernda kjör
iaunafólks án þess að skapa verð-
bólguþrýsting hefði stefnan nú átt
að vera sú að lækka skattbyrði hjá
öllu venjulegu launafólki mjög
verulega og koma til móts við hina
alverst settu með greiðslu af-
komutryggingar, þannig að hagur
þeirra væri réttur með samfélags-
legri aðgerð. Því miður hefur rík-
isstjórnin valið að auka á skatt-
byrðina og hún stefnir að áfram-
haldandi rýrnun kaupmáttar
launa samkvæmt þeirri forskrift
sem hefur verið kynnt fyrir árið
1984. Þessi oftrú ríkisstjórnarinn-
ar á launaskerðingu sem áfram-
haldandi aðalvopni í viðureigninni
við verðbólguna er óréttlát og
stórvarasöm. Hún er óréttlát
vegna þess að byrðunum er ekki
réttlátlega dreift og hún er vara-
söm vegna þess að fyrir bragðið
komast menn ekki til þeirrar
endurskipulagningar sem nauð-
synleg er og hér hefur verið rakin,
Svar mitt við spurningunni er
þess vegna augljóslega að ekki
verði haldið áfram á sömu braut í
baráttunni við verðbólguna eins
og fetuð hefur verið hingað til. Nú
er þörf á nýjum tökum þar sem
tekið er á frumrótum vandans.
Með þeim fjölþættu aðgerðum,
sem ég hef hér rakið, má leggja
grunn að batnandi lífskjörum og
jafnframt virða réttinn til mann-
eskjulegs lífs.
2.
Ég vil fyrst benda á tvö atriði
sem ekki á að gera eða veita í
þessum vanda. Það á ekki að
bregðast við fjárhagsvandanum
með því að strika út skuldir hinna
skuldugustu og láta þannig fólkið í
landinu axla byrðarnar. Fyrir því
eru engin'rök, en í slíkri aðgerð
fælist á hinn bóginn mikið órétt-
læti gagnvart þeim sem af for-
sjálni hafa haft hóf á skuldasöfn-
un sinni. Fyrir þá forsjálni má
ekki refsa þeim eins og penna-
strikaaðferðin mundi gera. Það á
ekki heldur að leysa fjárhags-
vanda útgerðarinnar með gengis-
fellingu sem væri látin bitna á
kjörum fólksins i landinu ofan á
allt sem á undan er gengið. Til
þess að fjárhagsvandinn minnki í
stað þess að aukast verður hins
vegar að tryggja viðunandi rekstr-
arafkomu. Einn meginþátturinn I
því verður að vera sá að draga úr
kostnaði við veiðarnar og auka
verðmæti afurðanna, einkum með
auknum gæðum. Drýgsta leiðin til
þess að draga úr tilkostnaðinum
er að fækka þeim skipum sem
veiðarnar stunda á hverjum tíma.
Til þess að það sé unnt verður að
heimila framsal á þeim kvótum
sem fyrirhugaðir eru, þar sem
takmarkanir á framsali væru
einkum miðaðar við atvinnusjón-
armið.
Með þessum hætti mundi at-
vinnugreinin laga sig að núver-
andi aðstæðum. Jafnframt ætti að
tengja þetta fjárhagslegum að-
gerðum þannig að greiðslum af
skipum sem létu af veiðum væri
frestað um sinn og þær léttar. Á
sama hátt ætti með fjárhagsleg-
um aðgerðum að hvetja til þess að
úrelt skip yrðu tekin úr sjósókn.
Á hinn bóginn er ljóst að það
bann sem í raun hefur gilt gagn-
vart því að fara á hausinn á ekki
að haldast. Slíkt aðhald verður að
vera í gildi þannig, að einhverjir
finni fyrir því einhvern tíma, að
þeir séu í raun ábyrgir gjörða
sinna.