Morgunblaðið - 05.01.1984, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. JANÚAR 1984
Tillögur Umferðarlæknisfræðifélags íslands:
Endurskoðun á umferðarlögunum
Bifreiðaslys
— Lögbinda öryggisbeltanotkun í
aftursætum bifreiða og setja við-
urlög gegn brotum í lög.
— Lögbinda skal ljósaskyldu bif-
reiða frá 1. september — 30. apríl
hvert ár.
— Setja skal nánari ákvæði um
akstursþjálfun til ökuprófs og
taka upp ökukennslu í fram-
haldsskólum.
— Lækka hámarkshraða í íbúð-
arhverfum niður í 35 km/klst.
Rökstuðningur
Við árekstur er farþegum í aft-
ursætum ekki síður hætt við
meiðslum en farþegum í framsæt-
um. Auk þess valda farþegar í aft-
ursæti oft meiðslum á farþegum í
framsæti við árekstur.
Án viðurlaga virðist ekki mögu-
legt að fá'fólk almennt til þess að
nota öryggisbelti. Yfirleitt er bíl-
beltanotkun almennings ekki
hærri en 30—40% án viðurlaga en
80—90% ef viðurlögum er beitt.
Ljósaskylda dregur úr tíðni
slysa samkvæmt reynslu ná-
grannaþjóða.
Samræma ber kröfur um öku-
réttindi á íslandi þeim kröfum
sem eru í gildi á Norðurlöndum,
eftir því sem við verður komið.
Taka ber fram í lögum að veru-
legum hluta æfingatíma nemenda
verði varið við akstur á æfinga-
brautum eða við óhagstæðar að-
stæður, t.d. á malarvegum.
Hámarksökuhraði bifreiða í
íbúðarhverfum skal ekki vera
hærri en 35 km/klst.
Flest slys á börnum verða er
börn hlaupa óvænt út á götu í veg
fyrir bifreið. Þessu verður seint
breytt enda eðli barna að fylgja
skjótt eftir skyndiákvörðunum.
Vitaskuld ber þeim er aka bifreið
að fara með gát og koma á þann
hátt í veg fyrir óvæntar „uppá-
komur".
Vélhjólaslys
— Hækka ber réttindaaldur til
aksturs léttra bifhjóla úr 15 árum
í 16 ár.
— Ljósaskylda skal vera árið um
kring.
— Taka upp kennslu í vélhjóla-
akstri í skólum.
Rökstuðningur
Slysatíðni er einna hæst meðal
15 ára. Auka ber kröfur til þess að
óðlast ökuréttindi á vélhjóli. Rúm
40% þeirra ökumanna er verða
fyrir slysum á vélhjóli hafa ein-
ungis haft réttindi í 6 mánuði eða
styttra. Við slys á vélhjólum í
Reykjavík er tekinn réttur af
„vélhjóli" í 66% tilfella. Gera skal
kröfur til þess að stöðugt sé ekið
með fullum ljósum.
Reiðhjólaslys
— Börnum 9 ára og yngri skal
ekki vera leyfilegt að hjóla í um-
ferð.
— Lögleiða ber notkun hlífðar-
hjálma meðal barna á reiðhjólum.
f ljós hefur komið að 30% af
börnum á reiðhjólum sem verða
fyrir slysum í umferð eru 6 ára
eða yngri. Niðurstöður fleiri rann-
sókna gefa ótvírætt í skyn að börn
hafi ekki öðlast fullan sjónþroska
fyrr en 9—12 ára gömul.
Ekki er nauðsynlegt að börn á
reiðhjólum beri stálhjálma en á
markaði erlendis eru ágætir
hjálmar úr haldgóðum gerviefn-
um. Alvarleg höfuðslys meðal
barna á reiðhjólum eru mjög tíð.
Fótgangandi
— Herða ber viðurlög við
ákeyrslu á fótgangandi á gang-
brautum.
Hafa ber í huga að hæsta hlut-
fall innlagðra á sjúkrahús er
vegna umferðarslysa meðal gang-
andi. Hæsta tíðni er meðal barna
og unglinga. Nauðsynlegt er að
gangbraut sé varin sem mest fyrir
ágangi.
Ökuhæfni ungra og
eldri bifreiðastjóra
Ökuhæfni byggist á ýmsum eig-
inleikum s.s. sjón, viðbragðsflýti,
hæfni til ákvörðunartöku, æfingu
við akstur, heyrn o.fl.
Eldri bifreiðastjórar horfa yfir-
leitt lengra fram á veginn og
fylgjast með því sem gerist til
hliðar með því að beita hliðarsjón
(án þess að hreyfa höfuðið). Þeir
yngri horfa yfirleitt skammt fram
á veginn og snúa frekar höfðinu til
hliðar þegar þeir horfa í hliðar-
spegil (Mourant og Rochwed 1972,
72).
Eldri bifreiðastjórar fylgjast
betur með umferðinni en þeir
yngri (Mourant og Donohue 1977).
Framangreind viðbrögð hafa í för
með sér að eldri bifreiðastjórar
fylgjast yfirleitt betur með um-
ferðinni en þeir yngri.
Um viðbragðsflýti
Að öllu jöfnu eru viðbrögð yngri
manna skjótari en þeirra eldri.
Yfirleitt verða viðbrögðin sneggri
fram til 20 ára aldurs en seinkar
síðan nokkuð fram til 50—60 ára
aldurs en eftir þann aldur verða
þau mun seinni (Velford 1980). Af
þessu mætti ráða að yngri menn
bregði við skjótar í umferð en þeir
eldri, svo er þó ekki. Af mynd 1 má
að vísu sjá að viðbrögð yngri
manna þegar þau eru athuguð á
rannsóknarstofu eru sneggri en
eldri manna en þegar viðbrögðin
eru athuguð í umferðaröngþveiti eru
(mynd 2) viðbrögð eldri manna
sneggri (Quimbv og Watts 1981).
Sjá töflu 1 og 2
Næsta tafla sýnir hvernig menn
bregðast við ef bifreið sem ekið er
fyrir framan þá stöðvast snögg-
lega. Mælikvarðinn á viðbragðs-
flýtinn er hve mikið af upphaflegu
millibili (vegalengdin) milli bif-
reiðanna notast upp áður en aftari
bifreiðin stansar (Colbourn o.fl.
1978).
Tafla 1.
ÖKUHRAÐI 50 65 80 km/klst. km/klst. km/klst.
Óreyndir öku- menn meðalald- ur 20 ára. Haft ökuskírteini 1—6 ár að meðaltali 50 46 44
Nokkuð reyndir ökumenn meðal- aldur 23 ára. Haft ökuskír- teini i 4 ár að meðaltali 43 41 40
Þjálfaðir ðku- menn meðalald- ur 41 árs. Hafa ökureynslu í 18 ár að meðaltali 33 36 36
Keyrslumáti Eldri bifreiðastjórar hafa betri
stjórn á bifreiðum en þeir yngri.
Ef reynslulítill bifreiðastjóri þarf
skyndilega að beygja nær hann
seinna að rétta bifreiðina af en
þjálfaður bifreiðastjóri. Sjá mynd.
Sjá töflu 3 og 4
Svo virðist sem reynslulitlir bif-
reiðastjórar ráði mun verr við bif-
reiðina ef eitthvað ber útaf en þeir
reyndari.
HEIMILDIR:
Við samantekt þeasa er stuðst við greinar úr
Social Medicinsk Tidskrift N. 8—9, 1983 og Acta
Psychologica 1981.